Morgunblaðið - 07.11.1970, Blaðsíða 14

MORGUNBLABIÐ, LAUGARDAGUR 7. NÓVE'MBER 1970
t 14
I»eir eru orðnir margir Reyk-
víkingarnir, sem fyrstu ár ævi
sinnar hafa að einhverju leyti
verið í umsjá hennar fröken
Þórhildar. Hve margir þeir eru
veit hún ekki, en víst er að
þeir skipta þúsundum, og eru
þeir elztu nú fullorðnir, en
þeir yngstu á fyrsta ári. í þrjá
tíu ár hefur hún veitt forstöðu
dagheimilum, leikskólum og
vöggustofum, lengst af Tjarn-
arborg og Laufásborg. Nú er
Þórhildur Ólafsdóttir orðin sjö
tug og í sumar lét hún af störf
um sem forstöðukona Laufás-
borgar.
Þegar ég heimsótti Þórhildi í
vistlega íbúð hennar í háhýsi
við Austurbrún var hún að
hnýta teppi. Nú hefur hún
betri tima en áður til hannyrða
lestrar og vinaheimsókna og
hún kímir er hún segist hafa
mikið að gera við að snúast í
kringum sjálfa sig, eins og svo
margir aðrir, sem hættir séu að
vinna.
Tilgangurinn með heimsókn-
inni er auðvitað að spjalla við
hana um störf hennar að
verklega, þegar stríðið skall á.
Ég þorði ekki annað en flýja
heim, því ég var hrædd um að
lokast inni að öðrum kosti.
Stríðið fór hægt af stað svo
ég bjóst ekki við að það yrði
lamigt og ætl'aiða 'því út aö nýju.
• ATVINNULEYSIÐ OG
BÖRNIN
Striðið varð þó lengra en Þór
hildur hafði búizt við og þeg-
ar þvi lauk var hún löngu far
in að vinna og orðin forstöðu-
kona Tjamarborgar fyrsta dag
heimilisins, sem starfaði allt ár
ið.
— Þegar ég kom heim haust
ið 1939, var mikið atvinnuleysi
og mörg börn liðu bókstaflega
skort. Það var Ijóst, að eitt-
hvað þurfti að gera, og ég
hafði mikinn áhuga á að kom-
ið yrði upp dagheimili þar sem
hægt væri að hafa bömin, sem
verst voru sett, og gefa þeim
að borða. Sumargjöf gat ekk-
ert gert sökum fjárskorts og
Barnaverndarnefnd vildi ekki
hatfla með sMkam irelkstur atð
gera. En Ásmundur Guðmunds
Hér er Þórhildur Ólafsdóttir í heimsókn hjá litlu vinunum sinum í Laufásborg, sem nú
sitja í heillastólunum við heillaborðin, sem Þórhildur fékk fyrir 30 árum. Ljósm. Ól. K. M.
Úr fínni kontórstöðu
í gagnslaust nám
Spjallað við Þórhildi Ólafsdóttur um 30 ára starf
hennar hjá Sumargjöf og þróun barnagæzlumála
barnagæzlumálum og barna-
verndarmálum, í fyllstu merk-
ingu þeirra orða, frá því hún
kom heim frá Svíþjóð í stríðs-
byrjun, eftir að hafa verið við
fóstrunám. Út um gluggana á
íbúð Þórhildar sést yfir nýju
borgarhverfin, þar sem dag-
heimili og leikskólar rísa einn
af öðrum, rúmgóð hús og vönd
uð. Þegar Þórhildur hóf störf
var aðstaðan nokkuð önnur, og
ég bið hana fyrst um að segja
mér frá aðdraganda þess, að
hún fór út í fóstrunám.
• TIL SVÍÞJÓÐAR A
FÓSTRUSKÓLA
— Upphafið var einfaldlega
það, að ég taldi að þetta hlyti
að vera skemmtilegt starf, seg
ir Þórhildur. Ég var komin til
ára minna og búin að vera í
útlöndum, m.a. þrjú ár hjá syst
ur minni og mági i Barcelona,
og þar hafði ég kynnzt leik-
skólum, sem börn þeirra sóttu.
Var ég fyrst að hugsa um að
komast á fóstruskóla, sem ég
vissi um í Sviss, en úr því gat
ekki orðið. Nokkrum árum
seinna frétti ég svo af sænsk-
um skóla, sem Alva Myrdal
var nýbúin að stofna, „Social-
pedagogiska seminariet". Ég
sótti um skólavist og fékk inn
göngu haustið 1938, fyrir náð
og miskunn, þvi ég hafði ekki
starfað við barnagæzlu áður.
Hér var reyndar lítið um slíkt,
nema hvað Sumargjöf rak dag
heimili á sumrin í Grænuborg
og Vesturborg, en á veturna
var Reykjavíkurbær með barna
heimili í Vesturborg, sem Bryn
dís Zoega stóð fyrir.
— Svo þú hefur ekki átt von
á tryggri vinnu hér heima?
—- Nei, hér var ekkert fast
starf, sem hægt var að hverfa
að. Þegar ég fór, hafði ég unn
ið 5 ár á skrifstofu hjá Raf-
magnsveitu Reykjavikur og
fannst ölium hin mesta vit-
leysa af múr að fara úr fínni
kontórstöðu í gagnsiaust nám.
Þórhildur dreitf sig til Sví-
þjóðar á skólann, sem Alva
Myrdal var nýbúin að stofna.
— Þetta var mjög nýtízku-
legur skóli og þótti frjáls-
lyndur. Fóstrunámið var 20
-mánuð'r. r <■' ég var bú.in með
bóklega námið og hluta af því
son síðar biskup, sem þá var
formaður Barnaverndarráðs ís
lands, varð aðalhvatamaður að
þvi að komið yrði upp dagheim
ili og fyrir forgöngu Margrét-
ar Rasmus, skólastjóra Málleys
ingjaskólans, lagði Barnaupp-
eldissjóður Thorvaldsensfélags
ins fram 3000 krónur til að
koma af stað heimili. Við aug-
lýstum eftir húsnæði og feng-
um tvö herbergi og eldhús við
Óðinsgötu. Öll vinnan við und
irbúninginn var unnin af sjálf
boðaliðum, húsnæðið lagfært
og húsgögn smíðuð úr kössum.
Siðan fór ég til kaupmanna og
sníkti handklæði o. fl. Og 10.
febrúar var opnað. Barna-
verndarnefnd valdi um 20
börn á dagheimilið og voru
þau mörg mjög illa farin af
næringarskorti. En með því að
drífa í þau mat og lýsi hresst-
ust þau fljótt. Börnin komu á
morgnana klukkan 10 og fengu
þá brauð og mjólk, siðan fengu
þau hádegismat og aftur brauð
og mjólk síðdegis, og síðan
voru þau sótt kl. hálf sex. Mér
til aðstoðar var ein stúlka við
matargerð og til hjálpar við
börnin og fékk hún 50 krónur
á mánuði, en ég vann fyrir
mat mínum og §íðan komu vin
konur mínar og hjálpuðu til
við barnagæzluna. Þetta var
með afbrigðum ánægjulegt
starf, því þarna sá maður ár-
angur. En 11. maí um vorið,
daginn sem brezki herinn gekk
á land, voru peningarnir búnir.
O DAGHEIMILI OG
LEIKSKÓLI VIÐ
AMTMANNSSTfG
— Og hvað tók þá við?
— Eftir að herinn var kom-
inn jókst þörfin á að koma
börnunum af götunni. Græna-
borg og Vesturborg störfuðu á
sumrin, eins og ég gat um áð-
an, en þetta sumar fékk Sum
argjöf einnig Málleysingjaskól
ann til afnota og stóð ég fyrir
dagheimili þar. Var það eigin-
lega mitt fyrsta starf hjá Sum
argjöf. Um haustið endurtók
sig sagan frá haustinu áður:
ekkert dagheimili. Ég íór að
ræða málið við Sumargjöf, sem
sagðist vilja stuðla að dagheim
ili og myndi útvega húsnæði
ef ég gæti útvegað rekstursfé.
Húsnæði fékkst hjá ríkinu,
þrjú herbergi við Amtmanns-
stíg, í húsinu sem kennt var
við Guðmund Björnsson land-
lækni. Ég fór svo á stúfana að
biðja um peningahjálp og með
aðstoð góðra manna tókst mér
að ná inn nægilegum pening-
um til að hægt væri að hefj-
ast handa. Kassadótið af Óðins
götunni var flutt á Amtmanns
stíginn, og sníkti ég síðan til
viðbótar og fljótlega var hægt
að opna dagheimili. Barna-
verndarnefnd valdi börnin,
eins og veturinn áður, en þar
sem vildi brenna við að þessi
börn fengju á sig „stimpil" fór
ég fram á að fá að hafa jafn-
framt leikskóla í einu herberg
inu, þar sem fólk gæti komið
börnum sínum frá kl. 1—4 gegn
borgun. Það var samþykkt að
gera þessa tilraun og við aug-
lýstum. Ég man að ég var svo
spennt að sjá hvernig þessu
yrði tekið, að ég sat við sím-
ann og beið eftir að hann
hringdi.
— Hvernig var leikskólanum
tekið?
, — Það virtist mikill áhugi á
leikskólanum og ég fékk strax
12 börn og voru þeirra á með-
al börn ýmissa góðborgara.
Komu þau með nesti með sér,
en börnin á dagheimilinu
fengu aftur á móti mat. Ég
taldi mjög mikilvægt að láta
börnin, sem nauðsynlega
þurftu dagheimilisvistar við,
blandast öðrum börnum, svcrað
þau fengju ekki minnimáttar-
kennd. Ég man t.d. eftir lítilli
telpu, sem kom grátandi til
mín, og þegar ég spurði hana
hvað væri að sagði hún, að það
væri svo leiðinlegt að þurfa að
vera á barnaheimili, þvi sér
væri strítt með þvi.
• T.IARNARBORG OPNUÐ
— Dagheimilið og leikskól-
inn störfuðu ailan veturinn og
um vorið var farið að senda
börn í stórum stíl burt úr bæn
um. Hafði það einnig verið gert
sumarið áður en var nú aukið
og voru fjölmargir skólar tekn
ir fyrir börnin. Ég fór um miðj
an maí í Reykholt með 105
börn á aldrinum 3—10 ára og
vair þar uim suimari'ð. Um
haustið vaknaði ennþá spurn-
ingin: „Hvað á að gera?“ Sum
argjöf var nú komin á þá skoð
un að nauðsynlegt væri að
halda áfram rekstri dagheim-
ila á veturna og réðst í að
kaupa tósilS Tjarnatrgötu 33.
Var þetta góðuir tkni tiil aið
toaiupa hús, þvá sköimimu síðar
hækkaði verð þeirra mikið. Eft
ir að breytingar höfðu verið
gerðair á húsimu tók þar til
starfa dagheimili, tvískiptur
leikskóli og vöggustofa og var
ég ráðiin forstöðukona. Var það
eingöngu í höndum Sumargjaf-
ar að ákveða hvaða börn
væru tekin á dagheimilið,
leikskólann og vöggustofuna.
— Þegar Tjarnarborg var að
taka til starfa kom að sjálf-
sögðu upp húsgagnavandamál.
Ég kom með kassahúsgögnin
en stofurnar voru margar :%o
ekki var um annað að ræða e"h
fara út og sníkja. Ég man að
einn góður borgari gaf eitt þús
und krónur, sem voru miklir
peningar I þá daga. Fyrir það
fengum við 24 stóla, hringlaga
borð og þrjú minni borð og
nægði þetta í eina stofu. Þess-
um peningum var vel varið og
þótt ég þekki þennan mann lít
ið hugsa ég ávallt til hans
með hlýhug. Húsgögnin fylgdu
mér síðan — ég tók þau með
mér, þegar ég tók við Laufás-
borg, og þar skildi ég við þau
í sumar. Reyndust þetta mikil
heillahúsgögn.
• AÐDRAGANDI
FÓSTRUSKÓLANS
— En hvernig var að fá
menntað starfsfólk?
— Það var ekki um annað
að ræða en ólærðar stúlkur,
þ.e.a.s. án fóstrumenntunar. En
þær voru duglegar og sumar
þeirra voru kennarar, svo
þetta gekk alveg furðanlega.
Ég sá þó fljótlega að þannig
gæti þetta ekki gengið til fram
búðar, þvi ómögulegt væri að
fjölga dagheimilum, án þess að
koma á fót einhverri fóstru-
menntun hér. Nokkrar stúlkur
höfðu farið utan til náms í
uppeldisfræðum en fæstar kom
ið aftur. Ræddi ég þetta í Sum
argjöf og ísak Jónsson formað
ur Sumargjafar tók því vel,
enda var hann mjög ötull og
duglegur. Leituðum við til rík
is og bæjar til að fá styrk og
einnig voru húsnæðismöguleik
ar athugaðir. Suðurborg var
nú nýtekin til starfa í húsnæði,
sem Reykjavíkurbær átti, og
þangað var vöggustofan
úr Tjarnarborg flutt. Rýmkað-
ist því aðeins í Tjarnarborg og
var ákveðið að taka þar hús-
næði undir fóstruskóla. Mér
var kunnugt um að Valborg
Sigurðardóttir var að ljúka
námi í sálarfræði í Ameríku og
spurði ég Áslaugu systur henn
ar, sem komin var heim frá
námi og orðin forstöðukona
Suðurborgar, hvort hún héldi
að Valborg væri fáanleg til að
taka að sér stjórn skólans.
Varð úr að ég skrifaði Val-
borgu og hún tók boðinu og
bjó sig sérstaklega undir hið
nýja starf, áður en hún kom
heim. Fóstruskólinn var í byrj
un að miklu leyti sniðinn eftir
skólanum, sem ég hafði verið á
í Svíþjóð, enda var sá skóli
talinn góður og mjög nýtízku-
legur.
— Fyrstu fóstrurnar útskrif-
uðust 1948 og var þeim vel
fagnað. Skilningur borgaryfir-
valda var nú farinn að aukast
á þörfinni fyrir dagheimili og
leikskóla og var upp úr þessu
farið að byggja leikskólana og
voru Barónsborg og Drafnar-
borg byggðar fyrst. Án þess
að störf annarra séu vanmetin
þá verð ég að segja, að það
var Jónas B. Jónsson núver-
andi fræðslustjóri, sem átti
drýgstan þátt í að hrinda af
stað skipulegri uppbyggingu
dagheimila - og leikskóla í
Reykjavik. Hefur síðan verið
unnið stöðugt að þessum mál-
um, enda mikið áunnizt. Ég
minni þær stundum á þetta
ungu fóstrurnar, sem nú eru
að taka við nýju höllunum, full
búnum og fyrsta flokks.
• í LAUFÁSBORG
— Hvenær tókstu svo við
Laufásborg.
— Þegar Reykjavíkurborg
keypti húsin við Laufásveg 53
og 55 var ákveðið að ég tæki
þar við forstöðu. Húsin þurftu
mikilla breytinga við og var
Halldór Jónsson arkitekt feng-
inn til að teikna breytingarn-
ar, og gerði hann það í sér-
lega góðri samvinnu við mig
og Jónas B. Jónsson. Þegar
Laufásborg opnaði haustið
1952 var þörfin svo mikil fyrir
dagheimili, leikskóla og vöggu
stofu, að taka varð inn fleiri
börn en hæfilegt þætti nú. Síð
an hefur þeim farið smáfækk-
andi eftir því sem byggt hefur
verið og í sumar, þegar ég
hætti, voru 103 börn í Laufás-
borg, á vöggustofu og dagheim
ili, og voru börnin á aldrin-
um þriggja mánaða til 6 ára.
— 1 hverju hefur starf þitt
sem forstöðukona verið fólgið?
— Forstöðukonan tekur á
móti umsóknum og afgreiðir
þær. Hún lítur eftir öllu á
heimilinu og sér um viðhald
Framhaid á bls. 10