Morgunblaðið - 07.11.1970, Síða 17

MORGUN’BLAÐIÐ, LAUGARUAGUR 7. NÓVŒJMBER 1970
17
F æreyingar
kjósa til
Lögþings i dag
í DAG, laugardag, ganga
Færeyingar að kjörborð-
inu til þess að kjósa 20—30
menn til að sitja á Lög-
þingi sínu, löggjafarþingi
því, sem fer með málefni
Færeyja skv. heimastjórn-
arlögunum frá 1948. Alls
eru nú 22.600 manns á kjör
skrá. Kosningarétturinn er
enn miðaður við 21 árs ald
ur, en eitt af hinum fyrstu
verkefnum hins nýkjörna
Lögþings, er það kemur
saman, verður að færa
kosningaaldurinn niður
um eitt ár.
Færeyska Lögþingið er lik
lega einasta löggjafarsam-
kunda Evrópu, þar sem tala
þingmanna er ekki fastákveð
in. 20 þingmenn eru kjör
dæmakosnir en uppbótarþing
menn geta verið frá engum
og allt upp í tíu.
Þegar kjördæmakosningin
liggur fyrir er með úthlutun
uppbótarþingmanna leitazt
við að jafna metin á stærð-
fræðilegan hátt miðað við
greidd atkvæði.
Frá því að fyrst var kjör-
ið til Lögþings skv. heima-
stjórnarlögunum 1950 hafa
þingfulltrúar verið 25, 27, 30,
29 og 26 á hverju kjörtíma-
bili.
Öllum er ljós sú staðreynd,
að sárafá atkvæði geta haft
þau áhrif að þingsætum fjölgi
eða fækki verulega. Hefði
svo farið I siðustu kosningum
að Jafnaðarmannaflokkurinn
hefði fengið 17 atkvæðum
fleira, hefði Lögþingið setið
29 þingmenn í stað 26.
KKKI HÆGT AÐ R.ÍÚI'A
ÞING
Kjörtímabilið er 4 ár og er
þetta tekið svo alvarlega að í
öllum kosningum til þessa hef
ur verið kosið 8. nóvember,
án tillits til vikudagsins. Þó
er nú málum svo háttað að
Færeyingar bera slíka virð-
ingu fyrir helgi sunnudags-
ins, að nú verður kosið laug-
ardaginn 7. nóvember.
Landsstjórnin, ríkisstjórn
Færeyja, hefur ekki vald til
þess að rjúfa þing og láta
efna til nýrra kosninga, og
mun það líklega vera eins-
dæmi i lýðræðislandi. Þingrof
getur aðeins farið fram á
þann hátt að Lögþingið sam-
þykki sjálft lög um það.
Til þess að forða mis-
skilningi er rétt að geta þess
að dönsk yfirvöld hafa á eng
an hátt áhrif á skipan Lög-
þingsins, rof þess eða ákvarð
anir. Lögþingið sem slíkt er
algjörlega sjálfstæð og óháð
stofnun.
I ÆREVTAR OG DANSKA
ÞINGIÐ
Samkvæmt stjórnarskránni
eiga Færeyingar tvo þing-
menn á danska þinginu. Þess
ir tveir þingmenn eru kjörn-
ir er þingkosningar í Dan-
mörku fara fram og kjör-
þeirra er óháð bæði lands-
stjórn og Lögþingi Færeyja.
Færeysku þingmennirnir
tveir starfa á sama hátt í
danska þinginu og aðrir þing
menn þess varðandi löggjöf
fyrir allt ríkið, en hafa ekki
sem danskir þingmenn áhrif
á færeyska löggjöf i einstök
um málum. Þýðing setu
þeirra í danska þinginu fyr-
ir Færeyinga er fyrst og
fremst fólgin í málflutningi
þeirra er danska þingið fjall
ar um mál, er varða Færeyj-
ar.
SEX FLOKKAR
Sex flokkar höfða nú til
kjósenda i Færeyjum, Sam-
bandsflokkurinn, Gamli sjálf
stjórnarflokkurinn, Jafnað-
armannaflokkurinn, Fólka-
flokkurinn, Þjóðveldisflokk-
urinn og Framfaraflokkur-
togi flokksins í fjölda ára, og
hefur gegnt embætti lög-
manns á ýmsum tímum.
Johan Poulsen, sem i 50 ár
hefur verið fulltrúi flokksins
á Lögþinginu, sem mun vera
met, og hefur einnig í mörg
ár átt sæti í danska þinginu,
er að þessu sinni ekki í fram-
boði fyrir flokkinn.
FYRSTI SJÁLFSTJÓRN-
ARFLOKKURINN
Gamli sjálfstjórnarflokkur-
inn er næst elzti flokkur Fær
eyja (Sambandsflokkurinn
er elztur) og var stofnaður
um aldamótin síðustu. Það
má um hann segja, að hann
sé eins konar móðurflokkur
hinna þriggja flokka, sem
styðja sjálfsstjórn, þ.e. Fólka
flokksins, Þjóðveldisflokks-
ins og Framfaraflokksins.
Flokknum er oft líkt við
danska radikalaflokkinn
(Det radikale Venstre), þar
Frá Þórshöfn í Færeyjum.
Dam, hefur nú tekið upp
þráðinn, og eitt af "því, sem
teljast verður mest spenn-
andi við kosningarnar i
dag er það hvort honum
hefur tekizt að viðhalda
þeirri aðstöðu, sem faðir
hans hafði skapað flokknum.
Tveir fulltrúar jafnaðar-
manna eiga sæti í landsstjórn
inni, Atli Dam og Jakup
Lindenskov. Báðir eru undir
fertugu, og auk þeirra bjðða
jafnaðarmenn nú fram ýmsa
aðra unga menn, þannig að
segja má að flokkurinn hafi
leyst „kynslóðavandamál“
sitt.
ÆSKIR AUKINNAR
SJÁLFSSTJÓRNAR
Fólkaflokkurinn er borg-
aralegur flokkur. Flokkur-
inn æskir aukinnar sjálfs
stjórnar og er hann myndaði
landsstjórn með hinum sjálfs
stjórnarflokkunum 1966,
20 - 30 lögþingsmenn verða kjörnir
eftir sérstæðum kosningareglum
inn. Þessir flokkar hafa ver-
ið einráðir á stjórnmálasvið-
inu frá 1954. Enginn þeirra
hefur verið án fulltrúa á Lög
þinginu og engir aðrir flokk
ar hafa boðið fram við Lög-
þingskosningar.
Að sjálfsögðu hefur verið
reynt að stofna nýja flokka,
og þannig hefur bæði verið
reynt að stofna Friðarflokk
og Kommúnistaflokk, en eng
in tilraun til flokksstofnun-
ar hefur náð að komast á
það stig, að um framboð til
Lögþingsins hafi orðið að
ræða.
Sambandsflokkurinn er í
senn íhaldssamur og frjáls-
lyndur. Stefna flokksins er
að viðhalda sem nánustum
tengslum við Danmörku. Er
heimastjórnarlögin voru sam-
þykkt var flokkurinn þeirr-
ar skoðunar að Færeyjar
Erlendur Paturson
yrðu áfram amt I danska rík-
inu.
1 mörg ár hefur Sambands-
flokkurinn, þó ekki á þingi
því, sem nú situr, haft full-
trúa sinn í danska þinginu,
sem unnið hefur mjög náið
með danska Vinstriflokknum.
Núverandi lögmaður Kr.
Djurhuus, hefur verið leið-
Kristian Djurhuus
sem hann höfðar stjórnmála-
lega séð til samsvarandi þjóð
félagshópa. Á sama hátt hef-
ur flokkurinn tekið þátt í
landsstjórnarmyndunum með
ýmsum öðrum flokkum. Ef
tekið er til innanlandsmála
má segja, að flokkurinn hafi
náð tilgangi sínum með heima
stjórnarlögunum, en hann
æskir þó víðtækari heima-
stjórnar á ýmsum sviðum, t.d.
á sviði skóla- og menntamála.
Eini fulltrúi flokksins á
Lögþinginu er Hilmar Kass,
og fulltrúi hans í lands-
stjórninni er Samal Peter-
sen, sem segja má að sé ráð-
herra kennslu-, mennta- og
innanríkismála.
JAFNAÐARMENN
Jafnaðarmannaflokkurinn
rekur svipaða stefnu og
danski jafnaðarmannaflokk-
urinn og hefur flokkurinn
náið samstarf við hinn
danska bróðurflokk. 1 lands-
málum er Jafnaðarmanna-
flokkurinn þeirrar skoðunar
að halda skuli sambandinu
við Danmörku.
Við lát Peter Mohr Dam
1968 missti flokkurinn óum-
deildan leiðtoga sinn i fjóra
áratugi. Sonur hans, Atli
lagði hann fram tillögur um
fjölmargar breytingar á
heimastjórnarlögunum og til-
lögu um að þingsæti Færey-
inga í danska þinginu yrðu
lögð niður. Tillögur þessar
voru felldar vegna þess að
einn þingmaður flokks-
ins greiddi atkvæði gegn
þeim!
í danska þinginu er full-
trúi flokksins óháður
dönsku flokkunum. Talið er,
að verið sé að vega og meta
samstarf við íhaldsflokkinn,
en þrátt fyrir ýmislegt hag-
ræði, sem af slíku samstarfi
mundi hljótast, hafa þing-
menn flokksins fremur tekið
óháða afstöðu. Helzti maður
flokksins er Hakun Djur-
huus, fyrrverandi lögmaður,
sem einnig er annar tveggja
færeyskra þingmanna á
danska þinginu.
Hákun Djurhuus
Þjóðveldisflokkurinn, eða
repúblíkanaflokkurinn, er
mjög vinstrisinnaður og vill
Færeyjar eins óháðar Dan-
mörku og hægt er. Flokkur-
inn nýtur mikils fylgis með-
al ungra menntamanna, og
mikill hluti færeyskra stúd-
enta í Kaupmannahöfn styð-
ur stúdentafélag flokksins
þar, „Mefinfélagið". Helztu
menn flokksins eru stofnandi
hans, Erlendur Patursson,
sem nú á ekki sæti á lögþing-
inu, Sigurd Joensen og
Hanus vid Hógadalsá.
Framfaraflokkurinn er
klofningsflokkur úr Fólka-
flokknum, en klofningurinn
átti sér stað m.a. vegna mis-
munandi afstöðu manna til
þess hversu víðtæk sjálfs-
stjórnin skuli vera. Stefna
flokksins i innanlandsmálum
er i stórum sniðum hin sama
og Fólkaflokksins. Stofnandi
flokksins, leiðtogi og eini full
trúi á Lögþinginu er Kjartan
Mohr.
HIN RAUNVERULEGU
VANDAMÁL
Þrátt fyrir að hverjar
kosningar markist af vanda-
málum í brennidepli — nú er
það gerð nýs flugvallar og af
staða Færeyja til Efnahags-
bandalags Evrópu — mótast
afstaða kjósenda til flokk-
anna yfirleitt fremur af þjóð
málum og afstöðu flokkanna
til þeirra.
Helztu málin eru afstaðan
til Danmerkur og sjálfsstjórn
armálin. Afstaða flokkannatil
þessara mála er I stórum
dráttum þessi: Sósialdemó-
kratar og Sambandsflokkur-
inn, svo og verulegur hluti
Gamla sjálfstjórnarflokksins,
styðja áframhaldandi sam-
skipti við Danmörku. Þjóð-
veldisflokkurinn, Fólka-
flokkurinn og Framfaraflokk
urinn vilja aukið sjálfstæði.
1 fráfarandi Lögþingi var
skipting hinna 26 þingfull-
trúa þannig: Sambandsflokk-
urinn 6 þingmenn, Gamli
sjálfstjórnarflokkurinn 1,
Jafnaðarmannaflokkurinn 7,
Fólkaflokkurinn 6, Þjóðveld
isflokkurinn 5 og Framfara-
flokkurinn 1.
Núverandi landsstjórn var
mynduð af Jafnaðarmanna-
flokknum, Sambandsflokkn-
um og Gamla sjálfstjórnar-
flokknum. Hún hefur notið
stuðnings 14 lögþingsmanna,
en 12 hafa verið i stjórnar-
andstöðu. Sú landsstjórn,
sem fór með völd á undan
þessari, byggðist á Fólka-
flokknum, Þjóðveldisflokkn-
um, Gamla sjálfstjórnar-
flokknum og Framfaraflokkn
um. Hún naut stuðnings 15
þingmanna en 14 voru þá í
stjórnarandstöðu.
SPENNANDI KOSNINGAR
Það er þvi ekki að undra
að i Færeyjum bíða menn
spenntir eftir kosningaúrslit
unum nú, og ekki er spenn-
ingurinn minni varðandi
myndun nýrrar landsstjórn-
ar, sem verður afleiðing kosn
inganna. Viðræður um stjórn
armyndun taka venjulega
langan tíma, eða frá deginum
eftir kosningadag og fram yf-
ir nýár.
Ógerningur er að sjá fyrir
hver niðurstaðan verður. 1
færeyskum kosningum er
einn af hinum óútreiknan
legu þáttum hversu persónu-
legar þær eru. Hinn persónu
legi þáttur er mikill í þjóðfé-
-4agi þar sem kjósendurnir i
hverju kjördæmi eru næstu
nágrannar frambjóðendanna!