Morgunblaðið - 05.08.1971, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. AGUST 1971
11
Hjálmar R. Bárðarson:
Skipsstrand og
mengun sjávar
Að Caesari sokknum
Llklega hefur aldrei verið
skrifað meira um skipsstrand I
isáeinzkuim blöð>um ein stxand
brezfka togarams Caesars á Am-
arnesi við Skutulsfjörð, björg-
un síkipsins af strandstað og síð-
an er það sökk í Vikurál.
Einmitt végna þess hversu
mikið hefur þegar verið skrifað
■um þetta strand meðan at-
burðimir vwu að gerast, þá tel
ég nú rétt að reyna að taka sam-
an nokkra heildarmynd af at-
burðarás þessa strands og síð-
axi atvikum í sambamdi við það.
I>etta mál gefur einnig ti'lefni til
ýmissa huigledðinga, en að því
mun ég koma síðar. Segja mætti
að réttara vætri að bíða, þar til
aMar upptýsimgar laogju fyrir,
en ég hef þó valið þann kost-
inn að segja söguna eins og
hún kemur mér fyrir sjónir í
dag, byggt á þeim gögnum, sem
tiltæk eru nú. Opinberir aðilar
hafa farið þess á leit við brezk
stjórnvöld að þau láti í té upp-
lýsingar um sjópróf varðandi
strandið, sem fram munu hafa
fárið í Rretlandi en brezk
stjómvöld hafa enn ekki séð sér
fært að verða við þeirri beiðni.
Verður því atburðarásin við
sjálft strandið hér byggð á frá-
söign islenritra aðila og þá eink-
anlega á þeirri rannsókn máls-
ins, sem fram fór að beiðni sigl-
inigamálastjóra hjá bæjarfógeta
á Isafirði.
Isflenzk stjórnvöld hafa sömu-
leiðis farið fram á nánari upp-
lýsingar frá Noregi og Bret-
landi um þau atvik, þegar unn-
ið var við þéttáiiigu skipsins á
Isafirði af norsku björgunarsér
íræðingunum og siðar þegar
skipið sökk í Víkurál. Þessar
upplýsingar liggja heidur ekki
aliar fyrir ennþá.
l. STRAND BREZKA
TOGARANS CAESARS H-226,
A ARNARNESI
Það var föstudaginn 23. april
1971, sem brezki togarinn Caes-
ar H-226 frá Hull, GRNZ, strand
aði á Arnarnesi við innsiglimg-
una til Isafjarðar. Eigendur tog-
arans eru Hellyier Brothers Ltd.,
Huil. Hafnsögumaður á Isafirði
skýrir svo frá að togarinn
Caesar hafS beðið um leiðsögn
um kl. 18.00 þennan dag. Hafn-
sögumaður fór af stað kl. 17.20,
sem var nokkuð á undan áætl-
un, en þegar hann kom út úr
siundahöfninni, sá hann að tog-
arinn var að renna upp i iand
við Arnames. Hann fór þá út
að skipániu og var m.b. Hiinrik
IS-26 þá kominn að togaranum
með dráttartaug. Hafnsögu
manni sýndist togarinn stefna á
ferð upp í Arnarnesið oig hann
sá þvert á hann, er hann kom
út úr höfninni. Þegar hafnsögu-
bátur kom að togaranum, var
m. b. Hinrik að hala í hamn.
Veður var gott, bjart og hæg-
viðri, léttskýjað og þegar hafn-
sögumaður kom um borð í tog-
arann átti hann tal við skipstjór
ann og spurði hann hvemig á
þessu stæði en skipstjórinn
kvaðst ekki geta igert sér grein
fyrir þvi að togarinn hefði
strandað. Spurði hafnsögumaður
þá hvort reynt hefði verið að
losa togarann og kvaðst skip-
Stjórinn hafa reynt það en
(sikrúfa skipsins hafði lamizt við
grjót og því ekki verið kleift
að losa það af strandstaðnum.
iJVfeðan hafnsögumaðurinn var
um borð reyndi togaraskipstjór
inn að losa hann en það tókst
ekki. Þá hafði skipstjórirm enn-
fremur samband við tarezka kon
súlinn á Isaiörði og umboðs-
mann togaraútgerðarinnar og
sömuleiðis við eftirlitsskipið
Miramda. Skipsitjóiriinm á
Caesari haifði stöðugt sambamd
við málæga togara og enóaði það
með því að botnvörpungurinn
„Defiance" gerði tilraun til að
draga Caesar á flót í tvö skipti
en þær tUraiunir mistókust.
1 fyrra skiptið var tauig fest í
skut togarans en þá haggaðist
hann ekki og slitnuðu víramir,
en það vonu 3%” togvírar. 1
seinni tilrauninni var viirinn
festur i hvalbak togarans Caes-
ars og snerist hann þá af vindu
afli og virtist ekki þurfa mikið
átak til að snúa homum. Þegar
reynt var að draga skipið shtn-
uðu vírarnir. Skömmai síðar til-
kynmti skipstjóriinn á Caesari að
kominn væri leki að Skipinu og
yfirgáfu þá skipverjar skipið.
Hafnsögumaður telur að það
hafi rekið mest á eftir björgun-
araðgerðum að veðurspáin var
óhagstæð og þess vegna ekki
vist að möguleikar vasru að
bjarga skipinu á næsta flóði.
Véibáturimn Hinrik ffliutti skip-
verja Caesars yfir í botnvörp-
unginn Defiance og skömmu síð-
ar fliutti hafnsögubáturimn skip
stjóranm yfir í eftirlitsskip-
ið Miranda. Varðskipsmenn á
Óðni, sem komnir voru á strand
stað, björguðu siglimgatækjum
úr botnvörpungmum Caesari og
gerðu lika árangurslausa til-
raun til að dæla sjó úr honum.
Ekki teliur hafnsögumaður sig
hafa getað greint að skipstjöm-
armenn á togaranu'm væru und-
ir áhriflum áfemgis í þetta steipti.
Ennfrem'ur segir hafnsögumað-
ur, að hanm hafli fyigzt með veðr
um þennan dag og veðurspáin
haifði ektei reymzt rætast. Um
þetta leyti var vélbáturinn
SkutuM IS-451 að koma af
veiðum irnnan úr Djúpimu og var
að fara fyrir Amamesið og seg-
ir skipstjórinn að sór hafi fund-
izt togarinn vera á hægri ferð
og réttri siglingaleið en stuttu
síðar breyta um stefnu og stefna
á Amamesið og Caesar viar
strandaður þegar vélbáturinn
Skiutuill kom þar að. Taldi
hanm ekki ástæðu til að skipta
sér af togaramum, þar sem vél-
báturimm Sleipnir iá þar við
hlið hans. Skipstjórimn á
Skutli segir, að veður hafi
verið gott, bjart, en inni í Djúp-
inu hafi verið nokkur kaldi.
Eins og frá var skýrt, kom gat
á botn togarans strax við fyrstu
tilraum brezka skuttogarans til
að ná honum af strandstað. Fyllt
ist þá vélarrúmið af sjó. Við síð-
ari athugun kafara kom í ljós,
að við kjöl skipsins voru plöt-
ur mikið rifnar og virðist sem
snúnimgur togarans hafi valdið
þessum skemmdum, en hann
mun hafa legið á milli tveggja
kletta.
Nokkur olía kom strax í sjó-
inn og flaut húm upp á fjörur,
aðallega við Armames. Töduvert
af fugli fór í þessa olíu og dó
þá strax eða fljótlega á eftir:
f skipimu voru, þegar það
stramdaði, nálægt 160 tomn af
þykkri brennsluolíu, þvi að
skip þetta er gufuknúið. Auk
þess voru í vélarúmi líklega ein
4—5 tonn af dieseloMu, en húm
er notuð til að kymda undir kötd-
um og hita hima olíuma með,
þannúig að hægt sé að baerma
henni.
Bæjanráð ísafjarðar gerði um
það samþykkt, að fara þess á
íeif við uitanrilkisráðuineytdð, að
það hlutaðist töl um að oliumni
yrði dæSt úr togaaramum hið
fymsta, tii að hindra frek-
ari memgurn. Til að geta kanm-
að hvaða möguleikar væru á að
dæla þessari oJáu, hafði ég þá
þegar haft samband við fuMtrúa
togaraeigendanna hér á landi og
farið fram á upplýsingax um,
hvaða gerð oMu væri um borð í
togaramum. Svar við þessari fyr
irspum barst í símskeyti mánu-
Fyrri hluti
dagimn 26. apríl, og var á þá
leið, að olían í togaranum hefði
það semn nefnt er „redwood vis-
cosity“ 1500 sek. við 100°F„ og
eðlisþyngd 0.9515 váð 60°F.
Greinilegt var strax af þessum
upplýsingum, að ógeriegt var að
dæla olíunni, nema með því að
hita hana verulega. Til þess
þurfti þá gufuketil á staðmum
og dælimgarmöguleika ytfir í 'Ut-
ið olíuflutningaskip, sem hægt
væri að tengja á staðnum. Eng-
imm sllkur útbúmaður er tál hér
á landi sambyggður, en rætt
var um þann möguleika að fá
lánaðam sHkam guÆuketid, setja
hamn um borð í sikiip og byigigja
imn það sem með þumfti, til að
fara vesitur og reyna að hita oM-
uma. Aðstaðam var hims vegar
hireint etekd auðveld við stramd-
stað, skipið lá á stjórmiborðshlSð,
haMaðist málægt 40”, og ollu-
geymar þeir, sem þessi þumga
oMa var í, voru mdðstoipa 8 tads-
ims. Á bakborðshdið hefði verið
hægt að opna mammop á þilfari,
en á stjómborðsihiliðinmi voiru
mammopim umidir sjö, nema stutt-
an tíma á háf jöru. Og í míðgeym-
um skdps'ims voru mammopin frá
véla.rúimd, sem fuJdit var aif sjó.
Goreimddegt var þvi að tidfærimg-
ar tdd að úttaúa dælimgaimniögu-
ieika á staðnum rmumdu taka
lamgan timm, og mifcla vimmu og
áramgur vatfasamur, emda m.jöig
háður góðu veðri.
Tid að hindra eims og frekast
var ummt, frekari memgum, var
þá í mdliMtiðimmi, tekið það ráð
að þétta löftrör, sem greimidegt
var, að olian hatfði komázt uipp
uom á fllæði, þegar þrýstiimgur
jökst. við skdpið. Voru ioftop
þessi þéttuð og efitir það varð
eikki vart við að oMa kæmi úr
þumgaoMugeymiuim skipsáms. Hims
vegar smitaðl töliuvert af olíu
úr vélarúmi og úr vörpummi, sem
hékk út yíir stjómiborðsihMð
þess.
Sú krafa var gerð af háltfu
íslemzikra stjórmivalda, tdd eig-
emda togarams, að þeir sæju um
að taka togarann af stramdstað
með þeirri oiiu, seim í homum
væri, til að himdra frekari memg
um. Leituðu e'igertdur togarams þá
til íslemzku Lamdheligisgæzlumm-
ar og spurðust flyrir um það,
hvort Lamdheligisigiæzlam myndi
geta tekáð að sér björgum togar-
ams. Svaraði Landhelgisgæzleim
því ti>L að hún mundi ekki hafa
tök á bjömgun sddipsims. Fulltrúi
eigemda togarams spurðist þá fyr
ir umn það hjá ráðumeytlisstjóra
samgönguráðumeytisims, hvort
þeim væri heimilt að fela
nor^sku björgumarfélagi að sjá
urn bjöngum togarans arf sitrand-
stað. Ráðumeytisstjómi svaraði
því til, að hamrn teldi ekkert þvi
tiil fyrirstöðu að eiigemdur gætu
falið þessu morska björgumarfé-
lagi aðgerðir til björgunar,
enda væri ekki um meitt at-
vimnudeyfd að ræða hér á landd,
heldur aðeims leyfi tiil björgum-
ar á þessu erlenda skipi.
Þess vegma flódiu eigemdur
skipsims norska bjömgumaríyrir-
tækimu Norsk Bjergmimgskom-
pagnd A/S, í Ber.gen, sem áður
hafði umnið flyrir eigemdur tog-
arans, að sjá um björgum hans.
Björgumarsérfiræðingur þessa
fyrirtækis, Per Eivirnd Solheim,
kom þvl til Isaf jarðar og rasddi
björgunammáMm við fulltrúa
tryggimgaifiélags togarams, Hol-
oroft og fuBtrúa eiigenda, Walk-
er. Að þessari athuigum kVkimmfl,
og viðræðum um máJið, maldd
þessara aðiila, var áfcveðið að
tvö björgumarskip, m.s. Parat,
og m.s. AchiMes íæru af sfað
flrá Noregi, með fjóra lyftitanka
tid að Hyfta togaranum með, auk
ammairs búntaðar.
Á ameðam á þes*sum viiðræðum
miliM togemida steipsims, björgum-
arsérfíræðiinigs-ins og ’ fluldtrúa
trygginigaflólagscns stóð, reiynd-
um Við dr. Fimmur Guðmaumds-
som að gera okkur Jausdega
greim fyrir hverstu mikii bxögð
væru að flugladauða í samibandi
við memgum svæðisins. Vorum
við tvivagis vésitira í sambamdi
við það máil, svo og til að fyligj-
ast með undirbúnimigi £ið bjömg-
um togairams.
í fyrra steiptið fórum við írá
Isaifirðli og imm i Álftafjörð og
gerngum þar á fjöruæ á notefcr-
um stöðum, til að kanma hve
mdfcið væari um dauða fiugla. Viirt
ist akkur þá að áætla mættd, að
mdUi 3000 og 5000 fuiglar hefðu
drepizt eða myndu drepast af
oldiummi, því að margir fiugil-
ar voi'u þá dauðvoim á strömd-
iinmd. Af þessium fuglaifijölda var
áætlað að heilmimigur miyndd vera
svartfuigl, en heJmingur æðar-
fiuigl, og þá af æðarfiuglimium
vænitanlega um hedmimigur bMtei,
sem dr. Fimmur taldi að ekiki
miymdi hafa veruleg áhrif á æð-
arvarpið. Hinm hediroimgurimm,
þ.e.a.s. þá urni 750 fuglar, væru
æðarkollur og þar af eititlhvað af
flugli, sem ekiki væri í skiipulögð
um vörpuim, en sem sagt um 750
æðarkoiLlur gætu verið dauðar
eða daiuðvoma ef iaegri tadan
væri látin gilda, þ.e.a.s., um 3000
fiuiglar í aillt.
Við síðari athugumi, þegar
könmuð var stramdlengjiam frá
ísafiiði út fiyrir Bolumgarvík,
virtist að meðri talan mymdi
vera sámmi nær, þvl þar var
verudega mimna uim dauðan fugl
em á stmamdlenigjumnd firá Isa-
íirði imm í Áiftafjörð. Þó var
ekki odíuibrák á fjörum adla
þessa leiö, aðeins var veæuileg
manigun í f jörum við Amames-
ið og svoldtið imn með Djúpi, em
víðar voru smáblettiæ af oliu á
steimum, sem hafði borizt með
straumumi. Ekkl var hægt að
segja, að urn aligera menigum aldr
ar þessarar strandlemigju væri
að ræða. H'ins vegar var fugl-
inm dreiifiður dauður og deyj-
amdi um þetta svæði alflit. Var síð
ar skotið mokkuð af þessum
fiugli, til þess að stytta dauða-
stríð hams, en þenman tirna var
veður sérlioga gott, hlýtt og blíð
viðri, þanmig að lengri tima tók
fyrir fiugldmm að deyja en edla
hefði orðið. Má í þessu sam-
bamdi mimmast á, að ötrúlega
iiitla oiiiu í fjöðrum þarf tid að
fiugd drepist, því að fjaðriannar
Mimast saimam og þá opnast imm
að bol fugdisins leið fiyrir kadd-
am sjó, þanmig að fiuglimm hreim
lega kmkmar af kudda. Hanm
reynir að kroppa sig og hreimsa,
en það bætir ekki úr og vom-
laust verk er að reyma að þrífa
þessa fiuigla. Það sýndi sig við
Toærey Canyon-slyslið að emgimm
þeirra fiugla, sem þar voru þrifin
ir, gátu bjargað sér í náttúæummi
sjádfiri á eftir.
Siðar var Mtea prófað á fjör-
uim að sprauta á þessa oMuibletti
oiiueyðamdi efmum og virtiist
mega þrifa þó nokkuð, em mite-
ið þurflti af eíniniu, tid að
þrifa fjörur veruJega. Hitt er
svo anmað mál að þessi kemisfcu
efn-i munu filest valda noikkrum
skemmdum á dýralífi og gróðri
á f jöruim.
2. B.1ÖRGUNARAÐGERÐIR
Bjöngumarskipið m_s. Parat,
kom með íyrstu tvo flottamteama
þamn 5. maí tid 1-saíjarðar og m.s.
Achilles kom 8. mal með sið-
ari tvo lyftitamteania.
Eftir að björgumarmemmimir
morsfcu höfðu reynt að nota f jór
ar stórar dieseldælur um borð i
togaranium, tid að tæma véflarúm
ið ám nokkurs áranigurs, hóifu
þeir að umdirbúa notkum fle<y1i-
tamlkainma 9. maí, en þá höfðu
þeir endandega igefizt upp á að
reyma að tæma vélarúmið með
dæliumum einum sér.
Þanm 18. mai var ennþá eng-
inn áramgiur af þessum tilraun-
um tiJ að iyfta togaranum af
strandstað. Geflak þar á ýmsu.
Virar sem komið hafði verið íyr
ir umdir kjöl togarans hjugguat
i sumdur á klöppimmii, þegar
sikipið hreiyflðist I umdiroldui. Þó
var veðrið aTveg sérstafclega
Framhald á bls. 19
Caesar á strandstað.