Morgunblaðið - 24.07.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JÚLÍ 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Bjórn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 35,00 kr. eintakið.
Ifyrradag fór fram
kjör forseta samein-
aðs þings og eftir að
þrennar atkvæðagreiöslur
höfðu farið fram náði Gylfi
Þ. Gíslason formaður Al-
þýðuflokksins kjöri með 34
atkvæðum, en Gunnar
Thoroddsen formaður
þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins fékk 25 atkvæði.
I fyrstu tveimur um-
ferðum greiddu þingmenn
Alþýðubandalagsins einum
af þingmönnum Fram-
sóknarflokksins atkvæði og
því var lýst yfir í fréttatil-
kynningu frá Alþýðu-
bandalaginu, að þing-
flokkurinn hefði verið til
viðtals um að kjósa þing-
mann úr Alþýðuflokknum
sem forseta sameinaðs Al-
þingis, ef slík kosning gæti
orðið liður í samkomulagi
fjögurra vinstri flokka um
stjórnarmyndun. For-
maður Alþýðuflokksins
hefur lýst því yfir i út-
varpsviðtali, að engir slíkir
samningar hafi verið
gerðir. Samt sem áður
tryggðu þingmenn Alþýðu-
bandalagsins honum kosn-
ingu sem forseta í þriðju
umferð.
Morgunblaðið lýsti þeirri
skoðun sinni í forystugrein
fyrir nokkru, að við þær
aðstæður, sem nú eru á Al-
þingi, þ.e. að enginn þing-
meirihluti hefur skapazt að
baki starfhæfri ríkisstjórn,
væri eðlilegt og í samræmi
við lýðræðislegar venjur,
að forsetastörf á Alþingi
skiptust milli þingflokka
eftir styrkleika þeirra á
þingi, þannig að embætti
forseta sameinaðs Alþingis
hefði komið í hlut stærsta
þingflokksins, sem er þing-
flokkur sjálfstæðismanna.
Þetta var einnig afstaða
þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins og í samræmi við
það kusu þeir formann
þingflokksins, Gunnar
Thoroddsen, við forseta-
kjör. Því miður náðist ekki
samstaða við aðra þing-
flokka um þennan sjálf-
sagða hátt við forsetakjör
og ber að harma það. I
þetta sinn hefði verið full
ástæða til að skapa einingu
og samhug á Alþingi.
I gær fór svo fram kosn-
ing varaforseta og deilda-
forseta. Aðrir þingflokkar
gerðu Sjálfstæðisflokknum
tilboð um, að varaforsetar í
sameinuðu þingi og deild-
um yrðu m.a. kjörnir úr
hópi sjálfstæðismanna, en
að sjálfsögðu var þvi til-
boði hafnað, enda í engu
samræmi við styrk Sjálf-
stæðisflokksins á Alþingi.
Eðlilegra hefði verið ef
menn vildu ná allsherjar
samkomulagi að loknum
ágreiningi um kjör forseta
sameinaðs þings, að deild-
arforseti hefði komið I hlut
Sjálfstæðisflokksins.
Margir vilja leggja þann
skilning í samstöðu fjög-
urra flokka á Alþingi um
forsetakjör, að grund-
völlur hafi skapazt til
myndunar nýrrar vinstri
stjórnar. Á þessu stigi sýn-
ist ekki ástæða til að túlka
forseta- og nefndakjör á
Alþingi á þennan veg. Eng-
ar formlegar viðræður
hafa farið fram um mynd-
un nýrrar vinstri stjórnar
og Alþýðuflokkurinn, sem
er augljóslega lykillinn að
myndun slíkrar stjórnar,
hefur fram til þessa enga
afstöðu tekið til þátttöku í
slíkri stjórn. Og ekki ber að
efa, að mörg ljón verða á
veginum áður en til slíkrar
stjórnarmyndunar getur
komið.
í þeim umræðum, sem
fram fara um stjórnar-
myndun, hættir mönnum
stundum til þess að gleyma
því, hver úrslit þingkosn-
inganna 30. júní urðu. í
þeim kosningum felldu
kjósendur afdráttarlausan
dóm yfir fráfarandi vinstri
stjórn, dóm þess efnis, að
slíka stjórn vildu kjósend-
ur ekki fá yfir sig aftur.
Óhikað má fullyrða, að fjöl-
margir kjósendur Alþýðu-
flokksins veittu honum
ekki stuðning í þessum
kosningum til þess eins, að
hann stuðlaði að myndun
nýrrar vinstri stjórnar,
sem hefur reynzt gersam-
lega óhæf til þess að
stjórna málefnum lands og
þjóðar. I kosningunum
hlaut Sjálfstæðisflokkur-
inn einnig mjög skýra og
ótviræða traustsyfirlýs-
ingu kjósenda, bætti við sig
6,5% atkvæða yfir landið
og þremur þingsætum. Að
sjálfsögðu ber þingmönn-
um að hlíta þessum dómi
kjósenda, sem er ótvírætt á
þá leið, að Sjálfstæðis-
flokkurinn eigi að taka við
forystu þjóðmála. Allt
annað væri afskræming á
úrslitum þessara kosninga.
FORSETAKJÖR
Á ALÞINGI
Hressileg og
skemmtileg bók
ÞAÐ VAR ljómandi vel til
fundið hjá Fræðsluskrifstofu
Reykjavfkur að minnast
þjóðhátíðarársins með því að
gefa út sýnishorn af ritsmíðum
og myndum, máluðum og teikn-
uðum, eftir börn og unglinga í
skyldunámsskólum borgar-
innar. Við byggjum land er
hressileg, fersk og að mínum
dómi skemmtileg bók. Höfund-
arnir eru allir borgarbörn í víð-
tækasta skilningi, og í máli og
myndum tjá þau hvernig borg-
in kemur þeim fyrir sjónir og
hvernig lífið blasir við þeim
sjálfum sem íbúum þessarar
borgar. Þess vegna lýsa þau
þarna flestum hliðum síns dag-
lega Iífs árið um kring: skóla-
námi á vetrum, blaðaútburði og
annarri vinnu sem þau annað-
hvort inna af hendi eða taka
þátt í, dvöl í sveit á sumrum,
skemmtiferðum og annarri til-
breytingu og þar fram eftír göt-
unum. Sum hafa fundið útrás
fyrir skáldlegar tilhneigingar
og eiga þarna kveðskap og
stutta þætti þar sem hugarflug-
ið er látið ráða. Skáldskapur
barna er að því leyti merkilegri
en annarra að þau tala meir frá
hjartanu, einkum yngri börnin.
Unglingar byrgja fremur inni
hugrenningar sínar, og er slfkri
sálarkreppu raunar prýðilega
lýst í stuttri dæmisögu í bók-
inni, saminni af 16 ára stúlku,
og heitir Sannleikur. Þá eygja
fáir betur spaugilegu hliðarnar
á lífinu en börn og unglingar,
bæði hvað varðar sjálfa sig og
aðra; þeim er fæstum lagið að
búa til útreiknaða selskaps-
brandara til að hlæja að, heldur
á gamansemi þeirra rætur í
innstu hugarfylgsnum, og því
er tilfyndni þeirra jafnan
alvöru og lffspeki blandin.
Fræðiáhugi verður víst aldrei
á lífsieiðinni meiri ná einlægari
en á unglingsárum. Þarna er að
finna ágæta ritgerð um
þjóðhátfðina 1874 svo dæmi sé
tekið, og þrettán ára gamall
höfundur hefur gerst svo
hugulsamur að setja saman
stutta en greinárgóða lýsingu á
borginni, þannig að jafnaldrar
utan af landi sem hingað koma
og vilja kynnast henni eins og
hún Iftur út í augum ungra
íbúa hennarhér ættu að hafa
erindi sem erfiði að lesa þá
lýsingu.
Ellefu ára drengur ségir kost
og löst á Breiðholtinu, og er
vert fyrir yngri og eldri að gefa
gaum að því þar eð það hverfi
mun vera hið barnflesta hér í
borg og vandamál þess lang-
flest af því sprottin á einn eða
annan hátt, og þannig mætti
lengi telja. Þá eru börnin þess
harla minnug hvaða ár er og
minnast bæði þess og land-
námsins í ljóðum og lausu máli,
eða eins og Kristján J. Gunnars-
son fræðslustjóri segir í for-
mála bókarinnar:
„Á yfirstandandi þjóðhátíðar-
ári hafa nemendur í barna- og
gagnfræðaskólum Reykjavíkur
sérstaklega gert sér far um að
lifa sig inn í sögu borgar sinnar,
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
lands og þjóðar, staldrað við
stóra atburði, sett sér fyrir
sjónir líf og störf fólksins í for-
tíð og nútíð....TiI að gefa
ofurlitla hugmynd um sumt
það, sem gert hefur verið í skól-
unum af þessu tilefni, er þessi
litla sýnisbók saman tekin.“
Markmiðið hefur sem sagt
verið hvort tveggja að vera
sýnishorn þess sem unnið er í
skólum borgarinnar og eins hitt
að vera minningargripur um
merkilegt ár, þannig að óbornir
geti af henni séð hvernig barn
lifði lffinu hér í borg á þessum
tíma, hvernig það varði stund-
um sínum í námi leik og starfi,
hver voru áhugamál þess,
hvernig framtíðin blasti við því
frá sjónarhóli sjálfs þess séð og
að lokum að hve miklu leyti það
var megnugt að tjá sig. Enda þó
erfitt sé að spá hvað framtíðin
vilji vita um líðandi stund hygg
ég að útgefendur þessarar
bókar hafi varla getað betur
gert til að bókin næði þessum
tilgangi sínum.
Börn eru eins og aðrir þjóð-
félagsins þegnar, ákaflega mis-
jafnt fólk, bæði með hliðsjón af
skoðun og hæfileika. En þau
eru öðrum háðari en fullorðið
fólk, og því má segja að bók af
þessu tagi sé ekki aðeins vitnis-
burður um getu þeirra sjálfra
heldur einnig þá vinnustaði
þeirra þar sem þau hafa búið til
efnið í bókina: skóla
borgarinnar.
Ekki hygg ég að hvert barn í
borginni gæti lagt fram ritsmíð
eða mynd er jafnist á við rit-
smfðar og myndir þessarar
bókar. Hins vegar gefur þarna
að líta svo mikið safn hvors
tveggja — höfundar eru hátt f
hundrað talsins — að ekki get-
ur verið um strangasta úrval að
ræða, fremur sýnishorn þess
sem vel er unnið.
Ég hef aðallega drepið hér á
ritað mál bókarinnar, en að
magni til er í henni meira
myndefni. Þó mynd sé að sönnu
annað og annars konar
tjáningarform en ritað mál
virðast mér myndirnar af sömu
rót runnar og ritgerðirnar,
þættirnir og ljóðin: sýna lífið í
borginni frá sem flestum
hliðum eins og það lítur út fyrir
sjónum barns og unglings. Þá
er þarna lítið eitt af tónlistar-
efni sem ég er því miður ólæs á
og þar af leiðandi ódómbær um,
en það eykur enn á fjölbreytni
bókarinnar.
Ég spái hvoru tveggja: að
margir, einkum börn og ungl-
ingar, eigi eftir að lesa þessa
bók og fletta henni sér til
skemmtunar og örvunar og
einnig hinu að hún muni lengi
standa sem minjagripur eftir
þá kynslóð sem nú er yngst í
þessari ungu borg. Þó bókin sé
samin af ungum höfuðborgar-
búum og efni hennar sé að
mestu helgað lífinu í borginni á
hún erindi til barna og ungl-
inga alls staðar á landinu.
r