Morgunblaðið - 24.07.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JULl 1974
15
Mesta átak
Bandaríkjanna
Rússneskur Delta kafbátur. Hver þeirra um sig getur
borið eldflaugar, sem draga til skotmarka f allt að
4000 mflna fjarlægð.
Eldflaugum, flugvélum og skipum, sem kosta
munu milljarða dollara, verður bætt við bandarfska
flotann á næstunni; tilgangurinn er að verja úthöfin
fyrir vaxandi ágengni Sovétrfkjanna.
Bandarfkjamenn eru nú að gera sitt mesta átak f
kafbátavörnum á friðartfmum. Á næsta ári mun það
kosta f jðra milljarða dollara.
Áætlunin hefur ekki farið hátt og hún er afar
kostnaðarsöm; sfðasta hvatningin, sem stjórnvöld
fengu, var olfusölubann Áraba, sem sýndi ljóslega,
hve háðir Bandarfkjamenn eru öðrum þjóðum um
nauðsynleg hráefni.
í kafbátavömum
á friðartímum
Loftpúðaskip, sem verið er að teikna fyrir bandarfska
flotann.
Kafbátaeggjari.
Varnir af hafi
Hér er fyrst og fremst um
yfirráð á hafinu að ræða. Tapi
Bandaríkjamenn þeim yfirráð-
um, sem þeir hafa svo lengi
haft á úthöfunum, geta þeir átt
á hættu að glata þar með nauð-
synlegum hráefnum til iðnaðar
og jafnframt möguleikum til
þess að flytja hersveitir og
vopn til annarra landa á styrj-
aldartímum.
Flestir eru þeirrar skoðunar,
að helzta ógnunin við áður-
nefnd yfirráð sé kafbátafloti
Sovétmanna; hann telur nú 275
kafbáta og þar af er um það bil
helmingurinn búinn kjarnorku-
vopnum. Þetta er stærsti kaf-
bátafloti, sem sögur fara af.
Einn helzti sérfræðingur
bandaríska flotans i kafbáta-
vörnum hefur þetta um málið
að segja: „Einir hafa Banda-
ríkjamenn ekki roð við sovézka
kafbátaflotanum; sameinaðir
flotar allra vesturveldanna
mættu jafnvel hafa sig alla
við.“
Nýjar áætlanir
Ráðamenn i flotanum líta
kafbátaógnunina mjög alvarleg
um augum eins og bezt sést á
því, að þeir verja 4 milljörðum
dollara á fjárlagaárinu 1975,
sem hefst 1. júlí, til hinnar nýju
áætlunar. Áætlun flotans nær
yfir sex ára timabil,
1974—1979, og mun kostnaður-
inn nema nær 22 milljörðum
dollara.
Um þessar mundir er mikill
fjöldi áætlana um kafbátavarn-
ir til athugunar hjá flotanum.
Aó minnsta kosti 86 áætlanir
eru til rannsóknar, athugunar
og prófunar, og nýjar skjóta
upp kollinum nær daglega.
Nýjar sérbyggðar flugvélar
eru teiknaðar og keyptar. Hinar
fyrstu af 190 langfleygum kaf-
bátaleitar- og árásarflugvélum
eru nú að bætast f fluglið
flotans. Þær munu verða stað-
settar á landi og á flugvéla-
móðurskipum. Þær verða bún-
ar nýjum kafbátarleitartækj-
um, sem hafa þann eiginleika,
að auk þess að finna kafbát
geta þau gefið upp miðun hans
og stefnu. Litlar eldflaugar
koma tækjunum fyrir 1 hafinu.
Flotinn hyggst kaupa 38. 700
slík tæki, sem hvert um sig
kostar 428 dollara.
Skipum er breytt. Hvert á
fætur öðru fara hin 14 árásar-
flugvélamóðurskip í slipp, þar
sem þeim er breytt til þess að
þau geti flutt nýju kafbáta-
leitarflugvélarnar.
Nýr floti árásarkafbáta,
tundurspilla, fylgdarskipa, svif-
nökkva, þyrluskipa og þyrla
búnum leitartækjum er í smið-
um.
Á loftpúða
Nú er verið að gera áætlanir
langt fram í tfmann um smíði
2.200 smálesta skips, sem þotið
getur yfir öldutoppana á loft-
púða með allt að 90 mílna hraða
á klukkustund. Gangi þessi
áætlun eftir vonum hafa ráða-
menn flotans í huga byggingu
annars slfks skips, sem á að
verða 10 þúsund smálestir; það
á að nota í hernaði bæði gegn
kafbátum og venjulegum skip-
um.
Árásarkafbátar, sem einkum
er ætlað að finna og sökkva
óvinakafbátum, hafa þegar ver-
ið teknir í notkun. Flotinn hef-
ur þegar hafið byggingu mjög
hljóðlátra kafbáta, sem kallaðir
eru „Los Angeles gerðin". Þeir
eru knúðir áfram af kjarnorku
og eiga að koma í stað eldri
kafbátagerða. Fé hefur þegar
verið veitt til byggingu sex
slfkra kafbáta og nú er verið að
afla fjár til byggingar annarra
fimm. Um mitt ár 1975 mun
bandaríski flotinn hafa yfir að
ráða 77 árásarkafbátum, þar á
meðal eru fjórtán, sem knúðir
eru olíuvélum.
Einnig er verið að smfða
sterkari vopn til notkunar í sjó-
hernaði.
Bandarískir árásarkafbátar
hafa þegar verið búnir eld-
flaugum, sem hægt er að skjóta
neðansjávar. Þær fara upp á
yfirborðið og kveikja um leið
og þær lyfta sér yfir sjávarflöt-
inn. Þegar þær koma inn á
svæðlð, sem þeim er miðað á,
hverfa þær aftur undir yfir-
borð sjávar. Eldflaugar af
þessari gerð eru bæði búnar
kjarnoddum og venjulegum
sprengjuoddum.
„Merktir” kafbátar
Einu tæki er ætlað að taka á
móti hljóðmerkjum, infrarauð-
um og rafsegulmögnuðum
„merkjum" frá bandariskum
kafbátum og kafbátum annarra
Atlantshafsbandalagsrfkja.
Þetta gerir tölvum um borð í
skipunum kleift að ákvarða
nær samstundis, hvort kafbátur
í nágrenni er frá vina — eða
óvinaþjóð.
Annað nýtt tæki mun veita
bandarískum skipherrum hvar
sem er í heiminum stöðugar
upplýsingar um sovézka kaf-
báta, sem vitað er að eru á
siglingu.
I sovézka flotanum eru 215
orrustuskip,41 fleiri en í banda-
ríska flotanum, og til mótvægis
við þau er nú verið að smíða
„belgeldflaugar".
Upphaflega var eldflaugna-
tegund þessi smíðuð til notkun-
ar fyrir venjuleg orrustuskip
og þá var hægt að skjóta henni
sjötíu mílna vegalengd. Ur kaf-
bátum verður henni skotið i
léttu hylki. Þegar hylkið kemur
upp á yfirborðið opnast það og
eldflaugin, sem búin er þotu-
hreyflum, finnur sjálf leiðina
að skotmarkinu.
Sjálfstýrð
tundurskeyti
Enn eitt mikilvægt atriði f
áætlun flotans til varnar kaf-
bátum er smíði tundurskeytis,
sem hægt er aó festa á hafs-
botninn í blikkassa. Það er búið
sjálfvirkum stjórntækjum og
væri hentugt til árása á óvina-
kafbáta, þegar þeir sigla um
hernaðrlega mikilvæg stund.
Neðansjávar „gæzlulínur",
sem tengdar eru stöðvum í
landi með strengjum, hafa þeg-
ar verið teknar í notkun og
fylgjast með kafbátaferðum
bæði við austur- og vestur-
strönd Bandaríkjanna. Nú er
verið að gera tilraunir með
eftirlit á yfirborðinu, þar sem
notuð verða skynjunartæki,
búin infrarauðum og útfjólu-
bláum geislum.
A meðal tækja, sem þegar
hafa verið tekin í notkun, má
nefna eitt, sem dregið er af
skipum og kallað „Nixie". Því
er ætlað að rugla skipstjóra
óvinaskipa sem og tundur-
skeyti, sem taka stefnu eftir
hljóð- og rafsegulbylgjum, er
berast bæði frá kafbátum og
skipum, sem sigla ofansjávar.
Kafbátaveiðari
Enn eitt nýtt tæki er svokall-
aður „kafbátaeggjari". Hann
fer um hafið neðansjávar með 3
til 35 mflna hraða á klukku-
stund og getur hermt eftir öll-
um þekktum kafbátagerðum.
„Kafbátaeggjaranum" er hægt
að skjóta út um tundurskeyta-
gat, sem er 21 þumlungur að
ummáli, og þess vegna telja sér-
fræðingar í flotanum, að einnig
sé hægt að nota hann til þess að
„veiða" kafbáta.
ÖIl þessi nýju tæki hafa orðið
nauðsynleg vegna hinna miklu
breytinga, er orðið hafa í sjó-
hernaði. Talsmenn landvarna-
ráðuneytisins skýra málið
þannig: Fyrir 25 árum gátu kaf-
bátar aðeins skotið á skotmark,
sem var í nokkur þúsund metra
f jarlægð, en nú geta þeir skotið
á skotmörk langt utan sjón-
Framhald á bls. 17.
Úr hydrofoil-skipum er hægt að skjóta flugskeytum
gegn kafbátum andstæðinga.