Morgunblaðið - 18.09.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1974
Ætla þeir
að slá sig upp
á munninn?
Þegar hafin var undirskrifta-
söfnun Varins lands, var ekki ætl-
un okkar, er fyrir henni stóðu, að
skipta sér af öðri' en söfnuninni
sjálfri. Skrif og orðræður fylgj-
enda varnarleysis hér á landi
breyttu þessu. Þegar mönnum
eru borin á brýn landráð, per-
sónunjósnir, söfnuninni lfkt við
mesta hneykslið f stjórnmálasögu
hins frjálsa heims, Votergeitmál-
ið, og fjöldi annarra illyrða er
viðhafður opinberlega, keyrir svo
úr hófi, að eigi verður lengur
þolað. Það var skylda okkar ekki
aðeins gagnvart sjálfum okkur,
heldur engu sfður þeim 55.552
körlum og konum, sem höfðu lýst
stuðningi við Varið land, að höfða
mál á hendur hinum svæsnustu
meðal þessara talsmanna fyrir
varnarlausu landi.
Hin gleymda
menning
Þeim mönnum, er hafa haft sig
mest f frammi vegna meiðyrða-
máls okkar 12-menninganna,
hefur orðið tfðrætt um
menningararfleifð og tjáningar-
frelsi. Menningararfleifð forfeðra
okkar allt frá landnámsöld og fyrr
er kunn í þessum efnum. 1
Grágás, Járnsfðu og Jónsbók er að
finna lagaákvæði um þessi efni.
Af þeim lagaákvæðum, fornum
sögum og heimildum allt til dags-
ins í dag er ljóst, að ærumeiðingar
hafa aldrei verið taldar sjálfsagð-
ar meðal Islendinga eða frænd-
þjóða okkar, síður en svo. Að
fornu voru meiðyrði talin til
hinna verstu glæpa, og menn
mátu mikils æru sína og annarra.
Meiðyrði vörðuðu ströngum
viðurlögum. I Grágás voru viður-
lögin aðallega þessi: Skóggangur
(ævilöng brottvísun úr mannlegu
samfélagi), fjörbaugsgarður
(brottvísun úr landi I ákveðinn
tíma), útlegð (fésekt til sóknar-
aðilja að hálfu og að hálfu til
lögsögumanns eða héraðsbúa),
réttur (fébætur til þess, er brotið
var á) og hefndir (heimild til að
hefna fyrir afbrot). Grágás gerði
enn fremur greinarmun eftir því,
hvort um var að ræða meiðyrði í
bundnu eða óbundnu máli, og
voru viðurlög mun strangari fyrir
ipeiðyrði í bundnu máli.
Af hver ju
fjárkröfur?
Erlepdis eru vfða dæmdar
svimandi háar fjárhæðir í bætur
fyrir meiðandi ummæli og sums-
staðar f hinum lýðfrjálsa heimi er
farið að beita aukinni vernd fyrir
ærumeiðingar í garð þeirra, er
koma nálægt hitamálum á Stjórn-
málasviðinu. Hér á landi voru fé-
bætur einn stærsti þátturinn í
viðurlögum til forna, og allt frá
landnámsöld og fram eftir öljum
öldum voru menn látnir sæta há-
um fésektum fyrir meiðyrói og
því hærri, sem virðing og völd
þeirra voru meiri. Staðreynd er
það, að margir láta sig litlu varða
annað en það, sem kostar fjárút-
lát, og telja það léttvæga refsingu,
þótt dómsorð séu þeim í óhag og
ummæli þeirra ómerkt. Slíkt er
aðeins „úrelt“ meiðyrðalöggjöf í
þeirra augum. Talsmenn varnar-
leysis bera, ef marka má ummæli
þeirra, töluverða virðingu fyrir
fjárkröfum okkar. Ályktun
Stúdentaráðs frá 31. júlí s.l. ber
þetta glöggt með sér. I henni kem-
ur m.a. fram, að stefndu séu ekki
borgunarmenn fyrir fjárkröfum'
okkar. Hvað eru mennirnir þá að
skrifa hluti, sem þeir geta ekki
staðið við fyrir hlutlausum
íslenzkum dómi og eru því skaða-
bótaskyldir fyrir? Enn fremur
kemur sama skoðun fram I
ályktun 152 manna, sem mót-
mæla „athæfi Varins
lands og réttarofsóknum í
Þjóðviljanum 28. júni s.l„ en þar
segir m.a.: „... þá ferst þeim ekki
að svara andstæðingum sínum
með þvf að ætla að gera sér að
féþúfu eðlileg viðbrögð þeirra í
miklu hita- og deilumáli." 1 skrif-
um talsmanna varnarleysis kem-
ur berlega í ljós viðurkenning á
óréttmætum skrifum þeirra í garð
Varins lands, en að þeim „sakir
tignar sinnar“ sé „ósamboðið" að
láta fslenska dómstóla fjalla um
„fjölmiðlunardark (sitt) í
íslenskri menningarhelgi“, séu
þeirra eigin orð notuð. Hér eru
nefnilega hinir fínu og gáfuðu
talsmenn varnarleysisins hafnir
yfir allan almúgann, er í hlut á.
Af þessu leiðir, að þeir skilja og
virða kröfur okkar um fébætur og
eiga að dæmast í þær, til að þeir
læri „að bera virðingu fyrir
frjálsri rannsókn og rökræðu, svo
og tjáningarfrelsi manna, jafnt
andstæðinga sinna sem sam-
herja", eins og 152-menningarnir
orðuðu svo vel í mótmælum sín-
um. Bezt verður þetta tryggt með
miklum fjárútlátum þeirra, er
níðast á tjáningarfrelsinu og þyk-
ir sjálfsagt að ærumeiða aðra.
Þannig verður ærumeiðingum
bezt haldið í skefjum.
Hlutleysi
Skáldadómsins?
Svo sem kunnugt er, skipaði
stjórn Rithöfundasambands
Islands 12 rithöfunda til að meta
réttmæti dómsstefnu okkar á
hendur Einari Braga, vegna
greinar hans í Þjóðviljanum 18.
janúar s.l., undir fyrirsögninni
„Votergeit víxillinn“.“ „Dómsorð"'
þeirra voru á þessa leið: „Kæru-
mál og fjárheimtur af þessu tagi
eru árás á tjáningarfrelsi manna
og stefna að þess konar tálmunum
fyrir prentfrelsi, sem stjórnar-
skráin kveður svo skýrt á um, að
aldrei megi í lög leiða.“ Niður-
staða þeirra er skýr, þeir viður-
kenna ærumeiðingarnar. Þótt
þeir birti 72. grein stjórnarskrár-
innar í greinargerð sinni, virðast
þeir ekki hafa lesið hana. Hún er
svohljóðandi: „Hver maður á rétt
á að láta í ljós hugsanir sínar á
prenti, þó verður hann á ábyrgj
ast þær fyrir dómi. Ritskoðun og
aðrar tálmanir fyrir prentfrelsi
má aldrei í lög leiða." Takið eftir:
...þó verður hann að ábyrgjast
þær fyrir dómi.“ Þeir hafa senni-
lega ekki lesið þetta og telja þvi,
að Einar Bragi eigi ekki að
ábyrgjast „Votergeit víxilinn"
fyrir dómi. Hver er skýringin?
TIu dögum fyrir alþingis-
kosningarnar höfðu sjö af þessum
rithöfundum undirritað ályktun
152-menninganna, sem „mót-
mæltu athæfi Varins lands og
réttarofsóknum" f Þjóðviljanum
og voru því búnir að taka afstöðu
í málinu. Stjórn Rithöfundasam-
bands Islands vissi a.m.k. um af-
stöðu meirihluta dómsins, áður en
hún skipaði hann. Eftir þessu að
dæma gæti maður freistazt til að
draga þá ályktun, að stjórn Rit-
höfundasambands Islands hafi
verið kunnug skoðun hinna fimm
dómendanna einnig. Hvað skyldu
slík vinnubrögð heita á máli Þjóð-
viljamanna?
Nýtt siðgæði?
Þegar málssókn okkar tólf-
menninganna á hendur nokkrum
hinna svæsnustu I liði and-
stæðinganna var opinber gerð
með stefnu okkar fyrir Bæjar-
þingi Reykjavíkur í júní s.l., mátti
lesa svohljóðandi fyrirsögn í einu
blaði um þetta efni: „Nýtt sið-
gæði?“ 1 grein þessari lýsir
höfundur beyg sínum af því, að
nýtt siðgæði verði nú tekið upp,
menn látnir ábyrgjast orð sín
fyrir dómi. Ein aðal ástæðan fyrir
málsókn okkar var einmitt þessi.
Við vildum gera íslendingum
kleift að geta verið óhultir fyrir
ómaklegum árásum og brigzlum
um hina verstu glæpi á opinber-
um vettvangi. Við viljum nýtt sið-
gæði, siðgæði í orðskviði konungs-
skuggsjár, sem segir: „Gæt þú
vandlega tungu þinnar og vit að
það er virktaróð. Því tunga þín
má sæma þig og tunga þfn má
dæma þig.“ Það var full ástæða til
að snúast til varnar gegn skrifum
og orðræðum hinna ofstækisfyllri
meðal talsmanna varnarleysis á
fslandi. „Rök“ þeirra um skerð-
ingu tjáningarfrelsis eru firra.
Leggja mætti að jöfnu, að sá, sem
bakaði öðrum manni líkamstjóni,
þyrfti ekki að ábyrgjast gerðir
sínar fyrir dómi, vegna þess, að
það væri skerðing á athafna-
frelsi hans!! Sýnilega myndi slíkt
„siðgæði" leiða af sér nýja
Sturlungaöld, sem var rót þess, að
við misstum sjálfstæði okkar í
hendur erlendra manna á sinni
tíð. Vilja talsmenn varnarleysis á
Islandi, að slíkt hendi aftur? Það
er og skylda okkar gagnvart þeim
mönnum, sem hafa veigrað sér
við að skrifa Vörðu landi til
stuðnings af ótta við nfð og róg
SÓLARFRÍ
Þegar Flugfélag Islands hóf
sólarferðir til Kanaríeyja f árslok
1976 varð fljótlega ljóst, að mikill
áhugi var fyrir vetrarorlofi í sól
og sumri, að margir myndu not-
færa sér þessa þjónustu, þegar
fram í sækti.
Sú hefur einnig orðið raunin á
og þrátt fyrir nokkra örðugleika í
byrjun hvað áhrærði gistingu á
Kanarfeyjum, þá hafa þessar ferð-
ir átt ört vaxandi vinsældum að
fagna, enda hefur gistiaðstaða
batnað ár frá ári með auknum
viðskiptum og betri fótfestu á
hótelmarkaði eyjanna. 1 haust
munu Kanaríeyjaferðir Flug-
félags Islands og Loftleiða hef jast
þann 31. október, en alls eru
áætlaðar 17 ferðir til Kanarfeyja í
Hreggviður Jónsson:
andstæðinganna, að þeim verði
trygtt „nýtt siðgæði“, tjáningar-
frelsi, án þess að eiga á hættu
ærumeiðingarherferð. I þeim
löndum, þar sem lýðræði og frelsi
eru f hávegum höfð, eru meiðyrði
litin mjög alvarlegum augum.
Skammt er síðan hinn heimsfrægi
söngvari Frank Sinatra lét hafa
eftir sér niðrandi ummæli í garð
ástralskra blaðamanna. Ummæli
þessi vöktu að vonum reiði þar f
landi. Ástralska verkalýðssam-
bandið ákvað, að söngvarinn
fengi enga fyrirgreiðslu frá með-
limum þess og færi því ekki úr
landi fyrr en hann bæðist af-
sökunar á ummælum sínum.
Söngvarinn varð að lúta þessu.
Slíkum augum eru meiðandi um-
mæli litin í lýðfrjálsum löndum.
Forystulið varnarleysis á Islandi
mætti hafa það f huga, að í lýð-
frjálsum löndum vilja menn ein-
mitt nýtt og betra siðgæði, en
áður.
þingmönnum ekki veitt þessi sér-
réttindi til þess að þeir geti sér að
ósekju meiðyrt menn og haft í
frammi ósæmilegt orðbragð." „Að
sjálfsögðu ætti þingdeild ekki að
neita um málssóknarleyfi, þar
sem um algerlega óafsakanleg
meiðyrði er að tefla, því þinghelgi
á ekki að vera mönnum neitt
skálkaskjól.“ — Sakborningar
okkar, þeir Lúðvík Jósepsson,
Ragnar Arnalds og Svava Jakobs-
dóttir geta verið kokhraust innan
dyra Alþingis í skjóli þinghelg-
innar, en að þau þori að standa
eða falla með orðum sínum, ó
nei!!! Ef til vill ætla þau bara að
láta það nægja að slá sig upp á
munninn eins og Jón
Hreggviðsson forðum. A Alþingi
1693 var sá góði maður dæmdur
til þess að „slá sig sjálfur þrisvar
upp á munninn, sér og sinni óráð-
vandri lygitungu til minnilegrar
smánar og fyrirlitningar, sér og
öðrum óráðvöndum orðstrákum
til alvarlegrar viðvörunar".
Að vera óspar á
skoðanir sínar
Ætla þeir
að slá sig upp
á munninn?
Orðhákunum í þingliði Alþýðu-
bandalagsins er líkt farið og Jóni
sterka í Skugga-Sveini þegar hann
sagði: „Sáuð þið, hvernig ég tók
hann?“ En að þeir þori að standa
fyrir máli sínu, nei, svei!!! I skjóli
þinghelgi, sem er sérréttindi
þingmanna frá þeim tímum, er
þingin áttu f vök að verjast fyrir
konungsvaldinu, neita þeir að
standa fyrir máli sínu fyrir lög-
legum íslenzkum dómstólum.
Ölafur Jóhannesson,dóms-,kirkju-
og viðskiptamálaráðherra, segir
um þetta atriði í bók sinni Stjórn-
skipun Islands:
„Við þá stjórnarháttu, sem nú tíð-
kast, er naumast ástæða til
að veita alþingismönnum rýmra
málfrelsi en örðum, sem
við opinber störf fást. Því
verður heldur ekki neitað,
að hina svokölluðu þinghelgi
má misnota, eins og dæmin
reyndar sanna, t.d. með árásum á
utanþingsmenn, sem ekki eiga
þess kost að.halda uppi vörn á
sama vettvangi. Auðvitað eru
Ljóst er af skrifum talsmanna
varnarleysis á Islandi, að þeir
treystast ekki til að verja skrif
samherja sinna, en fjárkröfur
okkar hafa komið slfku róti á hugi
þeirra, að þeir sáu þann kost
vænstan að hefja auglýsinga- og
áróðursherferð gegn þeim sjálf-
sögðu mannréttindum að ná rétti
sínum fyrir dómi. Meðal annarra
ályktuðu 152 menn, síðan
ályktuðu 7 menn úr þeim hópi
aftur f skáldadómi Rithöfunda-
sambands Islands og loks ályktaði
Stúdentaráð, en 5 þeirra voru í
hópi 152-menninganna!! A
þennan hátt er hægt að slá ryki í
augu fólks, sem veit ekki, að sömu
mennirnir eru alltaf að álykta um
sama málefnið aftur og aftur, í
mismunandi samsettum hópum
og undir mismunandi nöfnum. Til
gamans læt ég fylgja til íhugunar
hér f lokin, hver er þjóðfélagsleg
staða hinna „málsmetandi" 152
manna:
Skáld og rithöfundar 20,
prófessorar og lektorar 19, leik-
húsfólk 18, náttúrufræðingar 16,
skóla-, námsstjórar og kennarar
14, listmálarar og myndhöggvarar
11, ýmsir háskólamenntaðir menn
11, norræn fræði 10, bóka- og
skjalaverðir 9, tengdir stúdenta-
ráði 7, aðrir 17.1 þessum hópi eru
engir menn, sem vinna að fram-
leiðslustörfum.
I SKAMMDEGINli
vetur. Sú breyting verður á ferða-
tilhögun, að flogið er nú frá
Islandi að morgni fimmtudags og
komið til Kanaríeyja kl. 14:00.
Hópur, sem er á heimleið leggur
af stað frá Kanarfeyjum kl. 16:00
og kemur til Keflavíkur kl. 22:00.
Millilent verður í Glasgow í þess-
um ferðum, en þar fara áhafna-
skipti fram.
Flestar ferðirnar verða flognar
með Boeing 727 þotum Flug-
félagsins, en fjórar ferðir verða
flognar með DC-8 þotum Loftleiða
á þeim tímum, sem mest eftur-
spurn er eftir ferðum til
Kanaríeyja, en það er í desember
og í janúar.
Gisting í Kanaríeyjaferðum
flugfélaganna verður sem áður í
smáhýsum, íbúðum og hótelíbúð-
um eða á hótelum, og er verð og
aðbúnaður við allra hæfi. Þá
hefur verið opnuð skrifstofa á
Kanaríeyjum til þess að greiða
fyrir farþegum. Skrifstofan er á
jarðhæð á bezta stað á Playa del
Ingles og verður opin á skrifstofu-
tíma. Auk þess munu fararstjórar
heimsækja ferðafólkið, leiðbeina
þvf, og hjálpa því til að komast í
lengri eða skemmri útsýnisferðir.
Svo og greiða fyrir því að öðru
leyti.
Aðalfararstjóri verður sem áð-
ur Guðmundur Steinsson. Hann
hefur starfað fyrir Flugfélag
Islands á Kanaríeyjum frá upp-
hafi ferða þangað, en starfaði áð-
ur að slíkum málum á Spáni og
víðar.