Morgunblaðið - 10.08.1986, Blaðsíða 3

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 1986
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 1986
B 3
■55
Ég lærði mína sál-
fræði af fjallarefnum
— rætt við Þórð Halldórsson frá Dagverðará
„Ég byijaði strákur að mála jóla-
sveina á skókassa. Síðan var ég
þijátíu vertíðir á togurum og bátum
en fór ekki á sjó aftur eftir að ég
lenti í mastri og var næstum dauð-
ur, en það er önnur saga."
Það er Þórður Halldórsson frá
Dagverðará á Snæfellsnesi sem
þetta mælir en hann vitjaði æsku-
stöðvanna í sumar sem endranær
og hélt meðal annars málverkasýn-
ingu í Amarbæ, veitingahúsi í
nýbyggðum torfbæ á Amarstapa.
Blaðamaður hitti hann að máli þar
sem hann var að setja upp sýning-
una. Þórður er áttræður að aldri
þó ekki beri hann það með sér og
er ekki bara málari heldur hagyrð-
ingur og fær veiðimaður jafnt á sjó
og landi.
„Ég ætla að þetta sé mín tólfta
málverkasýning og er viðfangsefni
mitt allt frá undirdjúpum og langt
upp fyrir ský,“ segir Þórður og
augnaráðið er bjart og opinskátt.
„Allt sem mennimir mála er til í
nátturunni, þar finnast litir svo
ótrúlegir að enginn meistari getur
líkt eftir því. Málverk sem málað
er úti í nátturunni dregur til sín
kraft þannig að fólk gleymir
áhyggjum þegar það horfir á það.“
„Kraftur náttúrunnar já, kannt
þú ekki einmitt frá mörgu að segja
af fólki og fyrirbærum hér undir
Jökli?" spyr blaðamaður.
„Jú,“ segir Þórður.
Ekki var þetta svar efni í grein
svo það varð að reyna á ný. „Er
ekki tómt kjaftæði að það sé ein-
hver kraftur í Jöklinum. Eða getur
þú fært sönnur á það?“
Þetta reyndist bera meiri árang-
ur því nú rak Þórður upp stór augu
og setti sig stellingar.
Ætli við séum
ekki fíflin
„Ég get sagt þér bæði gamlar
sögur og nýjar sem sýna fram á
þann kraft sem býr í fólki héma.
Sr. Ámi frá Stórahrauni kom úr
Ámessýslu og var þar fæddur og
uppalinn og sagði að þar datt
aungvum manni í hug að hafa á
móti því sem prestur eða sýslumað-
ur sagði á fundum, enginn stórbóndi
og ég tala nú ekki um ef að biskup
var. Það báru allir svo mikla virð-
ingu fyrir þessum mönnum. En
hvað sagði sr. Ámi þegar hann
kemur á Snæfellsnes: „Við urðum
að láta undan vesælum kotungum,"
og ég ætla að segja þér bara eina
sögu. Að þegar Jón biskup Vídalín
kemur hér á Amarstapa ásamt
prestum sem voru í för með honum
til að skoða kirkjur og hálfkirkjur
eins og gengur, þá vill hann hitta
skáldið Guðmund Bergþórsson, en
hann var krypplingur og bjó í litlu
koti og bjó við mikla fátækt. Og
þegar þeir koma þama þá er Guð-
mundur úti við garðinn. Þeir heilsa
honum en hann hreytir í þá ónotum.
Þá segir einn presturinn: „Við skul-
um ekki tala við fífl þetta“. En
Guðmundur svarar að bragði: „Ef
að þið sem klæðist pelli og purpura
hefðuð mína kröm og fátækt í eitt
ár, haldiði að þið mynduð skríða
hundflatir fyrir guði almáttugum
og þakka honum fyrir," og svo fer
hann inn í bæinn. Biskup sest á
garðinn, styður hönd undir kinn og
hugsar, og segir: „Ætli það sé ekki
við sem erum fíflin", og fer inn í
kotið og er þar fleiri tíma að tala
við karlinn. Þegar hann kemur út
segir einn prestanna að það sé ekki
fært fyrir biskup að tala við þetta
fífl. Biskupi þótti, hann var hrað-
kvæður og segin „Heiðarlegur
hjörvagrér, hlaðinn mennt og sóma,
yfír hann ég ekkert ber, utan hempu
tórna."
oj Sko hann skyldi altsvo undi-
reins andann sem ríkti héma því
þetta var sálfræðingur frá náttú-
runnar hendi.
„Jón minn stóri . . .“
Svo ætla ég að segja þér aðra
sögu að svoleiðis er að það er Stóri
Jón, hann reri í Dritvfk og hann tók
upp Fullsterk og sagt var að hann
hefði tveggja manna mátt. Hann
hafði svoldið meira í hlut en aðrir
því í bamingi þegar þurfti að beija
á móti veðri og allt árar þá þótti
mikið varið í að hafa menn sem
tóku Fullsterk. Svo eitt sumar reið
hann norður í Húnavatnssýslu og
MÞað að vera á fjöllum er
æðra en nokkur háskóli11
var þar í kaupavinnu hjá einhveijum
stórbónda og vertíðarkona úr
Dritvík segir við hann áður en hann
fer að hann þyrfti nú að útvega
henni vist þama næsta sumar. Já,
hann tekur vel í það, svo kemur
hann um haustið og er hann búin
að ráða hana næsta sumar sem
kaupakonu. Sumarið eftir fara þau
bæði norður í kaupavinnu og eru
samferða. Svo líða tvö ár að hann
fer ekki norður en hún verður eftir
þar. Þá fer hann norður og þegar
hann kemur í Húnavatnssýslu fer
hann nálægt bæ einum, þar var
töluverð bygging á þá vísu og kona
er að mjólka kýr í stöðli. Hann fer
þangað heim og segir við hana:
„Heyrðu, hvumig er það, ég kom
nú bara til að fá mér einhveija
hressingu því ég ætla að fara áleið-
is í kvöld."
Þá segir hún: „Hvemig er það,
Stóri Jón, þekkirðu mig ekki?“
Jón segir „Ég hef séð þig, en
ekki kem ég fyrir mig hvar það var
eða hvað þú heitir, eða hvenær það
var.“ Hún horfír á hann svolitla
stund og segir:
„Jón minn stóri, ég þekki þig,
þú ert maðurinn stinni,
en fjórtán sinnum fórstu á mig
í ferðinni norður þinni."
Jón stóri var þijá daga norður
svo þama sérðu.
Ekki menn hjartveikir
Svo ætla ég að segja þér aðra
sögu af þeim krafti sem bjó hér í
fólki. Þó deila megi um hvort þetta
sé of mikill kraftur eða bara lög-
legt. Þá var róið á stórum hákarla-
skipum og hann hét Helgi á
Gíslabæ, sem var formaður, prúð-
menni með afbrigðum og Frímann,
sem var Ijóngáfaður en frekar latur
og gat rekið presta og annað á
stamp í Biblíunni, svo var Andrés
seglamaður, hann hafði tveggja
manna mátt. Það er ekkert með
,það að þeir róa í blíðskaparveðri
og þegar þeir eru nýfamir að renna,
famir að leita sér að hákarl þá
hvessir allt í einu og, svo ég fari
fljótt yfír sögu, gerir norðaustanbyl
og sér ekki út fyrir borðið. Þeir
setja upp segl og fara að sigla og
það gefur á og þeir standa bara í
austri og þá segir Frímann: „Já
hvurn djöfulinn emð þið að skrifa
ykkur sem formenn og getið ekki
stýrt," og þá segir Helgi með sinni
prúðmennsku: „Ja, þú ættir nú að
stýra fyrir mig meðan ég fæ mér
í nefíð.“ Frímann segir: „Það er
sjálfsagt lambið mitt“.
Ég sá þennan Frímann þegar ég
var strákur og talaði við hann.
Já svo fer Frímann að stýrinu
og kallar frammí: „Drési djöfullinn
þinn rifaðu stórseglið og hækkaðu
fokkuna." Og Drési er fljótur og
gerir það. Og hvað heldurðu, þeir
sigla og gefur ekkert á og þeir klára
að ausa. Þá segir Helgi með sinni
prúðmennsku: „Hvert heldurðu að
stefni Frímann minn.“ Frímann
svarar: „Hvert heldurðu að stefni
góurinn nema beint í helvíti og
kvalirnar."
Þeir leggjast fram í barka og eru
það kátir að vera í skjóli og þurfa
ekki að ausa að hvað heldurðu að
þeir kveði. Þeir kveða draugsrím-
una í Göngu-Hrólfs rímum eftir
Gísla Konráðsson. Þetta voru ekki
menn hjartveikir, ekkert hræddir
við að lenda í helvíti því þeir leika
þama á ijandann. Svo lenda þeir á
Malarrifi, því hann tók vindstöðuna
á sig karlinn og hitta á Malarrif.
Þar er settur upp báturinn og Pétur
sá elsti á Malarrifí gaf þeim
brennivín, gestrisinn með afbrigð-
um og það er settur upp stór pottur
og elduð kjötsúpa. Svo skánaði veð-
rið og þeir fóru heim um kvöldið
gangandi. Svo róa þeir eftir nokkra
daga í blíðskaparveðri, hvítalogni
og fengu þeir mikinn hákarl. Þá
lítur Frímann karlinn upp í loftið
og segin „Hann getur ekki hvesst
úr helvítis helvítinu á sér núna svo
maður lendi á Malarrifí og fái
brennivín og kjötsúpu."
Nú er allt í
nylonteppum
Já, undir Jökli lifa afskorin blóm
meira en helmingi lengur en í
Reykjavík og fólk læknast hér fljótt
wÞó deila megi um hvort
þetta sé of mikill kraftur eða
bara löglegt11
af þunglyndi, lífsleiða, ástarsorg og
náttúruleysi. Ég get sagt þér það
að skáld eitt sem fór héðan segist
ekkert geta ort í Reykjavík en þeg-
ar hann kemur hingað þá getur
hann farið að yrkja. Sko það þarf
kraft til alls. Og allt hamingjuleysi
er ekkert annað en að fólkið vantar
kraft sem hlaðinn er upp af jörð-
inni. Torfbæir eru því byggðir alveg
vísindalega rétt, steinamir í hleðsl-
unni segulmagnaðir og fólk ekki
slitið úr sambandi við kraftinn. Nú
er þetta allt í nylonteppum, og þeg-
ar fólkið er orðið einangrað frá
jörðinni og náttúrunni líður því illa
og fer að koma í það taugaveiklun
og allskonar grillur. Þetta eiga
vísindamenn bara eftir að sanna.
Það að vera á Qöllum er líka
æðra en nokkur háskóli því svo
mikið er hægt að læra af náttúr-
unni. Allir trúarbragðahöfundar
hafa verið í eyðimörkinni og á fyöll-
unum að hugsa um tilveruna til að
bæta lífið á jörðinni, og ég skal
segja þér að ég lærði æðri sálfræði
á fjöllum heldur en trúarbragðahöf-
undar kenna og get ég sagt þér
hveijir voru kennaramir, þeir voru
búnir að athuga þessa sálfræði í
þúsundir ára. Það var fjallarefurinn.
Þegar flallarefurinn kemur með
lamb á grenið þá rífast ylfingamir
og slást og bítast um bestu bitana,
líkt og mennimir gera. Tófan lætur
þetta eiga sig, þetta þýðir ekki að
stoppa og hún situr bara og horfir
á og hefur gaman af. En hvað ger-
ist þegar þeir eru búnir að rífast,
þá eru þeir allir himinlifandi og leika
sér elskulegir saman. Trúarbragða-
höfundar segja, verið sáttir þegar
sólin gengur undir, en ég segi verið
sáttir um leið og þið eruð hættir
að rífast.
Hættulegt að búa í höll
Ég hef lært mína sálfræði af
fjallarefnum og er sáttur við um-
hverfíð og alla hvað sem fyrir
kemur og öfunda aldrei nokkum
mann og fyrir þetta hefur mér
gengið allt betur og fínn ekki fyrir
því á hvaða aldri ég er. Meðul nota
ég aldrei, drekk bara ölkelduvatnið
hér undir Jökli og tek það með mér
á brúsum norður til að eiga á vet-
uma enda allra meina bót. Það
eldist enginn maður ef hann bara
hlakkar til, það em áhyggjur og
sálarstríð sem gerir fólk gamalt.
Ég kom á bílnum mínum hingað
frá Akureyri og ætla að skreppa í
róður og veiðiskap og er með tjald
og svefnpoka til að liggja úti. Enda
segi ég: „Fátt er hraustum mönnum
um megn, magnaður lífsins galdur,
„Undir Jökli læknast fólk fljótt
af þunglyndi, lífsleiða, ástar-
sorg og náttúruleysi."
ellina klára ég komst í gegn og
kominn á besta aldur.“
Eitt forðast ég líka og það er að
verða ríkur. Til þess hef ég nógar
gáfur en ég vil það ekki og gaf
frekar part minn í Dagverðará en
að selja hann fyrir stórfé, því það
að eiga peninga er það hættuleg-
asta sem komið getur fyrir gamla
menn. Því þegar þeir eiga kannski
hálfa milljón í banka þá gera þeir
allt til að bæta við og alveg sama
hvað þeir eru orðnir gamlir, þeir
meira að segja spara í mat og drep-
ast jafnvel úr hungri. Þetta eru.
örlög hinna ríku.
Og það er eitt hættulegt líka og
það er að búa í höll. Það hefur
ekki komið út úr höllum ein einasta
klámvísa eða sáimur eða bók, ekki
ein einasta bók. Það fer öll orkan
í að hugsa um að vera fínni en hin
höllin, þetta er tilfellið. En í íslensku
ifHvum djöfulinn eruð þið
að skrá ykkur sem formenn
og getið ekki stýrt11
baðstofunum voru hinsvegar skrif-
uð ein dýrustu rit jarðar.
Fegnrðin skapar frið
Ég ætla að fara með fyrir þig
ljóð sem ég flutti í veislu sem Snæ-
fellingar héldu þegar ég varð
áttræður en þar voru ortar drápur
og annað.
Vorhugur lifsins vekur sálimar ungu,
í veldi dagsins birtist mátturinn sterki.
Ég heilsa ykkur í hrynjanda íslenskrar tungu,
hér hefur fólkið starfað að framtíðarverki.
Þó skáldin yrki og semji um gleði og sorg,
fá sálir máttinn frá orðum er landið vörðu.
Sú þjóð sem ætlar öll að búa í borg,
er búin að tapa lífi á þessari jörðu.
En hvað sérð þú fegra en flöll, dali og grund,
og fólk sem starfar við lifandi vorsins gróður,
og fiskibáta er fara um víkur og sund,
þar finnurðu starfsvið, þetta er lífsins óður.
Og ef að þú horfir frá háfjöllum niður í sveit,
þar hófet fyrst starfið og lífið um þúsund árin.
Þú h'tur sem helgidóm feðranna fomhelga reit,
og fyllist löngun að græða ættjarðarsárin.
Og við skulum íslandi leggja allt okkar lið,
hver líðandi stund sé bætur alþjóðahagsins,
sveitimar blómgvist, fegurðin skapar frið.
Friður og gleði það er hamingja dagsins."
Viðtal og mynd: María Ellingsen
3
FLUGMÁLASTJÓRN
Nám i
jlugumferöarstjórn
Fiugumferðarstjórn hyggst taka nokkra
nemendur til náms í flugumferðarstjórn í
byrjun árs.
Skilyrði fyrir inntöku og námi í flugumferðarstjórn
er, að umsækjandi hafi lokið stúdentsprófi, tali
skýrt mál, riti greinilega hönd, hafi gott vald á
íslenskri og enskri tungu og fullnægi tilskyldum
heilbrigðiskröfum. Miðað er við, að umsækjendur
séu á aldrinum 22—30 ára.
Námið fer að mestu leyti fram við erlendar mennta-
stofnanir og að hluta sem starfsþjálfun á vinnustöð-
um hérlendis.
Þeir sem áhuga hafa á slíku námi og starfa vilja
við flugumferðarstjórn sæki umsóknargögn, útfylli
umsóknareyðublað og skili ásamt staðfestu stúd-
entsprófsskírteini og sakarvottorði til flugmála-
stjórnar á Reykjavikurflugvelli fyrir 25. ágúst nk.
Umsóknargögn liggja frammi á afgreiðslu flug-
málastjórnar á 1. hæð í flugturninum á Reykjavík-
urflugvelli.
16. júlí 1986,
Flugmálastjóri.
ASEA CYLINDA
Þvottavélar og þurrkarar
...eins og hlutirnir gerast bestir:
Ný safn-
plata
„Skýja-
borgir“
komin út
Skýjaborgir heitir
hljómplata frá Geim-
steini og er safnplata
sem hefur að geyma
12 áður útkomin lög
með ýmsum listamönn-
um íslenskum og
eriendum.
oumnMM hahia •ALovntDomm *o*m tAunmmao* •tcmtoum aabha jouAtoomm
MUOAttVMIT MAOMUMAm KJABTAMttOHAm OStmmiKDUn VALTYSSOM KVA QjmtAntDórrm
Þar á meðal er Hljóm-
sveit Magnúsar Kjart-
anssonar, Þokkabót,
Privat, Gammar, Eva
Gunnarsdóttir og Ruth
Reginalds.
Hönnun á umslagi
annaðist Sveinbjöm
Gunnarsson.

Norsk
hjálp-
ræðishers-
hljómsveit
1 heimsókn
Hjálpræðishershljómsveit frá
Noregi er væntanleg í heimsókn
um miðjan mánuðinn og heldur
hún hér nokkra tónleika.
Fyrstu tónleikarnir verða í Fíl-
adelfíu kl. 21. fímmtudaginn 14.
ágúst. Síðan verður haldið norður
til Akureyrar og leikið í Dynheimum
á föstudagskvöld og úti á laugar-
dag. Síðan kemur hljomsveitin
suður aftur og heldur tónleika f
Austurbæjarbíói kl. 14.30 á sunnu-
dag 17. ágúst. Einnig kemur hún
Norska hjálpræðishljómsveitin NSB, sem mun halda nokkra tónleika
hér á landi um miðjan mánuðinn.
fram á hátíðarhöldum vegna af-
mælis Réykjavíkur 18. ágúst.
Með tæknimönnum eru 13 með
í ferðinni og er Daníel Óskarsson
kafteinn fararstjóri. í fréttatilkynn-
ingu frá Hjálpræðishernum segir
að þessi hljómsveit, sem kalli sig
NSB, þ.e. hljómsveit norskra her-
manna, hafí notið mikilla vinsælda
hvar sem hún hefur komið fram,
hvort sem er í Noregi eða annars-
staðar í Evrópu, og sé talin ein
besta hljómsveitin á sínu sviði í
Noregi.

ÍJTFLUTNIN G SFYRIRTÆKI — STOFNUN
Boðað er til stofnfundar útflutningsfyrirtækis 15. ágúst nk. kl. 15.00 að
Hótel Loftleiðum, Kristalsal.
Um er að ræða fyrirtæki sem flytji út fatnað með áherslu á prjóna-
vöru.
Dagskrá:
— Kynning á aðdraganda og undirbúningi
— Söfnun hlutafjárloforða.
— Ákvörðun um stofnun félagsins.
— Kosning stjórnar og endurskoðenda.
— Önnur mál.
Nánari upplýsingar veitir Sigurð-
ur Ingólfsson, Hannarr hf., sími
687311 og Reynir Karlsson,
LSP, simi 622727.
Árangur náinnar samvinnu sænsku neytendastofnunarinnar KONSUMENTVERKET,
textilrannsóknastofnunarinnar TEFO og tæknirisans ASEA. Nýsköpun sem fær hæstu
einkunnir á upplýstasta og kröfuharðasta markaði heims fyrir árangur, taumeðferð
og rekstrarhagkvæmni.
ASEA CYLINDA tauþurrkari
Skynjar sjálfur hvenær tauið er þurrt, en
þú getur líka stillt á tíma.
114 lítra tromla, sú stærsta á markaðin-
um. Það þarf nefnilega 2,5 sinnum stærri
tromlu til að þurrka í en til að þvo í.
Tekur því úr þvottavélinni í einu lagi.
Mikið tromlurými og kröftugt útsog í
stað innblásturs stytta þurrktíma, spara
rafmagn og leyfa allt að 8m barka.
Neytendarannsóknir sýna að tauið slitnar
ekki né hleypur í þurrkaranum, heldur
losnar aðeins um lóna af notkunarslitinu.
Það er kostur, ekki síst fyrir ofnæmisfólk.
Sparar tíma, snúrupláss og strauningu.
Tauið verður mjúkt, þjált og slétt, og æ
fleiri efni eru gerð fyrir þurrkara.
Getur staðið á gólfi eða ofan á þvottavél-
inni.
ASEA CYLINDA er nú eini framleiðandi heimilisþvottavéla á Norðurlöndum.
Með stóraukinni framleiðslu og tollalækkun er verðið hagstætt. Og víst er,
að gæðin borga sig, STRAX vegna betri og ódýrari þvottar, SlÐAR vegna
betri endingar.
/rOnix
HÁTÚNI6A SlMI (91)24420
ASEA CYUNDA þvottavélar
Þvo best, skola best, vinda best, fara best
með tauið, nota minnst rafmagn.
Vottorð upp á það.
Gerðar til að endast, og í búðinni bjóðum
við þér að skyggnast undir glæsilegt
yfirborðið, því þar er ekki síður að finna
muninn sem máli skiptir: trausta og
stöðuga undirstöðu, vöggu á dempurum
i stað gormaupphengju, ekta sænskt
ryðfrítt krómnikkelstál, SKF-kúlulegur á
35 mm öxli, jafnvægisklossa úr járni í
stað sandpoka eða brothætts steins o.fl.
Athyglisverð er líka 5-laga ryð-og rispu-
vörn, hosulaus taulúga, hreinsilúga,
grófsía, sápusparnaðarkerfi með lyktar-
og hljóðgildru, stjórnkerfi með framtíð-
arsýn og fjölhraða lotuvinding upp í
1100 snúninga.