Morgunblaðið - 10.08.1986, Blaðsíða 18

18 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 1986
Masada. Áríð 73 eftir Kríst frömdu
960 Gyðingar, karlar, konur og börn,
sjálfsmorð í Masada fremur en falla í
hendur Rómverjum. Á 20. öld hafa
Masada og atburðir nir þar á fyrstu öld
tímatals okkar orðið tákn þjóðernis-
hyggju Gyðinga. Öllu er fórnandi ffyrir
guð og föðurlandið. En einmitt þessi
hugsun er undirrót Masada-áráttunn-
ar sem stundum er nefnd í sambandi
við hernað Gyðinga á 20. öld. Hug-
myndin sem liggur að baki er sú að
fyrr myndu í sraelar grípa til örþrífa-
ráða en játa sig sigraða.
Hér skal ekki um það deilt hvort Kristur
fæddist árið 0 eða árið 1, hitt er
óvef engjanlegt að fæðing hans braut blað í sögu
mannkyns. Alla tíð síðan hefur stór hluti
jarðarbúa streist við að halda kærleiksboðorðið
með misjöfnum árangri þó. í Júdeu sjálfri skaut
fyrirgefningarboðskapur Krists vesældarlegum
rótum, þar logaði allt í trúardeilum og jafnvel
uppreisnum gegn keisaranum í Róm. Vitaskuld
kunni þetta ekki góðri lukku að stýra og að rísa
gegn Róm á 1. öld eftir Krist var áþekkt og að
við Islendingar segðum öðru hvoru stórveldinu
strið á hendur nú á ofanverðri 20. öld. En einmitt
um slíka fífldirfsku fjalla sjónvarpsþættir þeir
sem íslenska sjónvarpið byijar að sýna okkur í
kvöld. Sviðið er Masada, fjaUavirki í nágrenni
Dauðahafsins. Atburðarásin byggir á
sannsögulegum atburðum úr lífí gyðinga. Það
er uppreisn í Júdeu, fámennur hópur hinnar
útvöldu þjóðar hefur tekið sér bólfestu í virkinu
Masada en að þeim sækir óvígur her Rómveija.
Þetta var árið 73 eftir Kristsburð.
Masada
sínum Jahve fyrir Seif. Við það
varð ekki unað og Makkabear, sem
bjuggu í vesturhlíðum Júdeufjalla,
risu upp gegn kúgurunum og fyrr
en varði hafði öll þjóðin fylgt sér
að baki þeim.
Selótar
Það var um þetta leyti sem svo-
nefndir Selótar fóru að láta á sér
kræla. Þeir áttu síðar eftir að leika
annað aðalhlutverkið í umsátrina
um Masada. Selótar voru heitir trú-
menn, Messías frelsari gyðinga-
þjóðarinnar var í þeirra augum
voldugur herkonungur sem molaði
óvini ísraels. Um tíma töldu þeir
sig hafa fundið þennan Messías í
konungum Makkabea en síðar gerð-
ust þeir fráhverfir þeim vegna
óhófslifnaðar Makkabeakonung-
anna, sukki þeirra og svalli.
Þegar konungdæmi gyðinga varð
að engu vegna bræðradeilna um
64 fyrir Krist komu Selótar enn
fram í dagsljósið, en þeir höfðu þá
haft hægt um sig í áratugi. Róm-
veijar gerðust leiðir á stöðugum
krytum gyðinganna og hugðust
binda enda á þær í eitt skipti fyrir
öll. Það endaði með því að Pompei-
us settist um Jerúsalem og hernam
hana. Selótar tóku þá til sinna ráða
og vörðu musterið helga í borginni
í fulla þtjá mánuði Pompeiusi til
mikillar hrellingar. Um síðir var
varnarliðið brytjað niður og kon-
ungdæmi Makkabea Iimað í sundur.
Heródes mikli lét reisa sér
glœsilega höll, um£irta
oflugum veggjum, í norðan-
verðum fjallsrana Masada-
fjalls í Júdeu-auðnini.
Þegar Heródes dó árið 4
fyrir Krist tók rómverskt
setulið sér aðsetur í hallar-
virki hans á Masada.
Rúmrí hálfri öld síðar strá-
felldu Selótar setuliðið á
Qallinu og árið 73 gerðu
960 Gyðingar það að sínum
hinsta legstað.
Saga gyðinga er saga stríða og
trúarofstækis. Á öndverðri 6.
öld fyrir Krist voru þeir svínbeygð-
ir af erlendum árásarseggjum,
Jerúsalem eytt og íbúamir fluttir á
brott.
Liðlega hálfri öld síðar veitti
Kýros Persakonungur þeim heim-
fararleyfi, en það var fyrst í
kringum 200 fyrir Krist að gyðing-
ar komust í snertingu við Rómveija,
þó á óbeinan hátt væri.
Seifur í stað Jahve
Um aldamótin 200 lögðust gyð-
ingar á sveif með bandamanni
Hannibals fyrir botni Miðjarðar-
hafs, Antíokkusi III konungi
Selevkíta í Sýrlandi. Um síðir brutu
Rómveijar konunginn á bak aftur
og vinskapur Selevkíta og gyðinga
varð að fullum íjandskap. I þeim
leik voru gyðingar í hlutverki
Davíðs og máttu þeir þola mikið
harðræði af hendi Selevkíta áður
en þeim tókst að stemma stigu við
valdníðslu þeirra.
Það sem reið baggamuninn og
æsti gyðinga til uppreisnar gegn
Selevkítum var að þeir heimtuðu, í
skjóli hernaðarlegra yfirburða
sinna, að gyðingar fómuðu guði
Gyðingaland verður að
rómversku skattlandi
Enn um sinn fengu gyðingar þó
að búa í Palestínu undir gyðing-
legri stjóm. Og þrátt fyrir að
Selótar létu ekki mikið til sín taka
á þeim áratugum sem nú gengu í
garð þá var engu að síður mikil
óánægja í landinu með stjómvöld.
Þegar hinum langa valdatíma Heró-
desar mikla lauk árið 4 fyrir Krist,
en hann hafði þá ríkt í 33 ár yfir
Palestínu, urðu blóðug upphlaup
víðsvegar um landið. Uppreisnar-
menn vom skomir niður við trog
af heijum Rómveija og landinu
skipt milli sona Heródesar.
ðð Þetta varð þó skammgóður
vermir því sem fyrr setti sundrung
og óeining mark sitt á samfélag
I kvöld byrjar sjónvar pið
að sýna myndaflokkinn
Masada. A skjánum mun þá
vænt anlega einhvern
sunnudaginn birtast þessi
óhugnanlegi múrbrjótur,
en hann var eitt þeirra
tækja sem Rómverjar not-
uðu til að vinna virkið.
gyðinga, þar var hver höndin upp
á móti annarri og skálmöld ríkti.
Það varð ekki við neitt ráðið og
árið 6 varð gyðingaland að róm-
versku skattlandi.
Guðs útvalda þjóð
Þegar við dauða Heródesar, árið
4 fyrir Krist, áttu gyðingar sér orð-