Morgunblaðið - 10.08.1986, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 1986
B 13
4 4 Það var óvænt og harla óper-
■ I ettukennt valdaafsal föður-
bróðurins, Játvarðar VIII, sem olli því, að
Elísabetu hlotnaðist tíu ára að aldri sú vegsemd
að verða ríkisarfi Bretaveldis. Hinn feimni og
óframfæmi faðir hennar, sem þar með var
skyndilega orðinn Georg VI, lét undrun sína i
Ijós með svofelldum orðum: „Ég er sjóliðsfor-
ingi, ég hef ekki lært neitt annað." En þeim
mun annara lét konungur sér um menntun eldri
dóttur sinnar. Hér er þáverandi krónprinsessa
Elísabet að læra lexíumar úti í lystigarðinum
við Windsorkastala. Móðir hennar, Elísabet
drottning, fylgist með náminu. Prófessor frá
Etonskóla segir hinni 15 ára gömlu krónprins-
essu til í stjómvísindum í einkatímum. Þetta
er árið 1941 og heimsstyijöldin geisar. Elísabet
prinsessa hefur þá þegar flutt fyrstu útvarps-
ræðu sína: Með þeirri mjóróma og örlítið skræku
rödd, sem einkennir málfar hennar enn í dag,
las hún ávarp sitt til brezkra bama, er flutt
höfðu verið í öryggisskyni frá heimilum sínum
í brezkum borgum til dvalarstaða úti á landi
vegna loftárásanna. KonungsQölskyldan fylgir
nákvæmlega þeim skömmtunarreglum, sem
þegnamir búa við varðandi matvæli og sefur
í loftvamarbyrgi neðanjarðar í Lundúnum, enda
þótt höfuðborgin sé þá þegar illa útleikin eftir
loftárásir Þjóðveija. Fjölskyldan hélt sig því
miklu nær stríðsvettvangi heldur en óvinirnir
álitu. „Lilibet" reynist rétt í meðallagi sem
námsmaður; henni leyfist að halda einn hund
af corgie-kyni og hefur alla tíð haldið tryggð
við það hundakyn. Þá hefur hún einnig haldið
tryggð við einkunnarorð móður sinnar, sem var
uppalin úti á landi: „ .. .og reglulega mikið af
fersku lofti."
tækrahælinu — þannig vill enska
þjóðin hafa það ...
Tákn stöðugleika
á óróatímum
Það er einmitt þetta æpandi
ósamræmi milli dýrlegrar tálmynd-
ar og hins kalda vemleika, þetta
um margt löngu úrelta hegðunar-
mynstur hinna konunglegu brezku
hátigna út á við, sem gert hefur
stöðu konungdómsins miklu vin-
sælli nú á dögum heldur en nokkum
tíma áður á undanfömum öldum.
Vinsældir konungdóms hafa aukizt
jafnt og þétt á síðustu áratugum í
sama mæli og órói, upplausn og
logandi deilur hafa magnazt meðal
þegnanna í konungsríkinu vítt og
breitt. Við aðstæður, þar sem ríkis-
stjómir em stöðugt að skjóta upp
kollinum og hverfa af vettvangi,
hver hugmyndafræðin leysir aðra
af hólmi og þar sem áhrif kirkjunn-
ar á hugarfar og velsæmi hafa
dvínað í sífellu meðal almennings,
er hinn hefðbundni konungdómur
orðinn eitt af síðustu haldreipunum
í augum langþreyttra, uppnæmra
brezkra þegna; konungdómurinn er
þannig þau friðhelgu vé, sem þjóðin
hefur slegið skjaldborg um. Þeir,
sem því kynnu að vera þeirrar skoð-
unar, að brezkur konungdómur sé
eitthvert löngu úrelt og óþarft glitr-
andi djásn á grámyglulegum,
fáskrúðugum tímum, þeim skjátlast
hrapallega. Sem stofnun og tákn
æðstu valdstjómar ríkisins hefur
konungdómur á þessari öld aldrei
haft eins djúpa og margslungna
merkingu í augum mikils meirihluta
Breta eins og einmitt nú á dögum.
Það er þó engin nauðsyn að kveða
jafn fast að orði í þessu sambandi
og enski rithöfundurinn Malcolm
Muggeridge, sem fullyrt hefur, að
brezkur konungdómur sé - í heimi
sívaxandi efnishyggju og ráðandi
veraldlegra sjónarmiða - orðinn að
eins konar einkatrúarbrögðum
Breta. Yfir 80% Breta, sem lýsa sig
jafnan fylgjandi konungsstjórn í
skoðanakönnunum um þetta efni,
sem fram hafa farið á síðustu ára-
tugum, finnst það nægilegt hlut-
verk konungdómsins að vera
þjóðinni tákn stöðugleika og stað-
festu í hverfulum heimi nútímans.
Hyg'gin, varkár
og vakandi
Þessar gífurlegu vinsældir kon-
ungdóms í Bretlandi nú á dögum
eru alveg tvímælalaust Elísabetu
II sjálfri að þakka. Á þijátíu og
Qögurra ára valdaferli sínum hefur
hún kunnað á því lagið að sporna
við hvers kyns utanaðkomandi
áhrifum félagslegra og pólitískra
sviptivinda á krúnuna, og af ásettu
ráði hefur hún brugðizt vonum
þeirra þegna sinna, sem á sínum
tíma - um 1952 - bjuggust við
ungri drottningu með nýjum við-
horfum, nýjum lífsháttum. Segja
má, að þessi kona hafi 25 ára að
aldri verið jafn gömul og fullorðin
í háttum eins og hún er núna sex-
tug. Með konunglegri rósemi og
hátignarlegu afskiptaleysi hefur
hún jafnan mætt öllum aðvífandi
straumum og stefnum í tímans rás.
Þrátt fyrir flóknar hirðsiðareglur
og litskrúðuga, miðaldalega við-
höfn, sem stöðugt einkennir
nokkrar af þeim opinberu athöfn-
um, sem drottningin er miðdepillinn
í, er Elísabet að eðlisfari kona hóg-
vær og gætin í háttum, frábitin
glysi og allri útsláttarsemi. Undir
hennar stjóm og fyrir hennar at-
beina varð brezka hirðin aldrei
vettvangur neinna merkilegra við-
burða á sviði menningarlífs og lista.
Andans forkólfar Breta hafa sjaldn-
ast átt neinn viðmælanda né sér-
staka stuðningsaðila úr röðum
Windsorættarinnar.
Á valdatíma Elísabetar II hafa
áhugamál konungsíjölskyldunnar
jafnan verið, og eru enn í dag, hin
sömu og tíðkast hjá brezka sveita-
aðlinum yfirleitt: hestamennska,
veiðar, póló, krikket, tennis og
gönguferðir - ekki svo mjög bók-
menntir, listir, heimspeki og stjóm-
mál. Á meðan konungsQölskyldan
hefur vetursetu í höfuðborginni, er
áberandi hve Windsorarnir eru mun
meira í essinu sínu á „royal perfor-
mance“ með þekktum skemmti-
kröftum í dans- og söngleikjahúsinu
Circus Arena sýnir í Reykjavík
vestan húss TBR og Glæsibæjax
Frumsýning miðvikudaginn 6. ágúst kl. 20.00.
Fimmtudaginn 7. ágúst kl. 20.00. AllkasýnÍIH
Föstudaginn 8. ágúst kl. 16.00 og 20.00. m«nuHaf
Laugardaginn 9. ágúst kl. 16.00 og 20.00.
Sunnudaginn 10. ágúst kl. 16.00 og 20.00. kl. 16.0C
Mánudaginn 11. ágúst kl. 20.00.
Forsala aðgöngumiða á sýningarsvæði á hverjum
degi tveimur klukkustundum fyrír sýningu.
Hverfisgötu 64 A. S. 2526