Morgunblaðið - 10.08.1986, Blaðsíða 20

20 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 1986
Nær eina heim-
ildokkarnm
síðnstn áratug-
inaisogn
Gyðingarikis á
dögum Rómverja
er Gyðingurinn
og sagnaritar-
inn Flavius
Josefus (37-
ÍOI). Hanntók
sjálfur þátt i
bardögunum
gegn Rómverj-
um, enhannvar
handsamaður og
gegndi eftir það
nytsamari störf-
umenaðdrepa
menn.
flyktust gyðingamir að þeim og
töfðu og jafnvel hindruðu för þeirra
með því að leggjast fyrir fætur
hermannanna. Að lokum sá Petróní-
us sitt óvænna og sneri við til
Sýrlands án þess að hafa komið
fram ætlunarverki sínu.
Heródes hraðaði för sinni til
Rómar í því skyni að fá keisarann
til að láta af þessari fráleitu hug-
mynd sinni. Ef til vill tókst honum
það, ef til vill ekki, en það skiptir
litlu máli því Kalígúla var skömmu
síðar drepinn. Arftaki hans varð
Kládíus.
Nýi keisarinn útnefndi Heródes
Agrippa konung gyðingalands og
setti hann yfir allt það landsvæði
sem afi hans, Heródes mikli, hafði
stjómað. Aftur virtist gæfan brosa
við gyðingum en það var aðeins um
skamma hríð. Arið 44 andaðist
Heródes og á nýjan leik urðu gyð-
ingar skattþjóð Rómveija.
Gydingar gera
uppreisn
Jafnvel þó gyðingar hefðu átt
erfitt með að sitja á sárs höfði und-
ir stjóm Heródesanna þá hafði ekki
komið til meiríháttar átaka í tíð
þeirra. En eftir dauða Heródesar
stefndi allt í óefni.
Selótamir, sem að mestu höfðu
haldið sig utan borgarmúra Jerúsal-
em með hryðjuverk sín, færðu sig
nú upp á skaftið og eftir árið 52
virðast þeir hafa orðið ansi umsvif-
amiklir í sjálfri borginni. í röðum
Rómveija urðu þeir kunnir undir
nafninu „Sicarii" eða rýtingsmenn-
imir. Þetta nafn varð til vegna þess
að Selótamir byijuðu í ríkum mæli
að ástunda launmorð í Jerúsalem,
sérstaklega urðu landar þeirra, sem
áttu eitthvert samneyti við Róm-
veija, fyrir barðinu á þeim. Venju-
lega var fómarlambið vegið þegar
minnst vonum varði, um hábjartan
daginn á fjölfömum stöðum.
Ofan á óhugnað þessara „opin-
bem aftakna" bættist að rómversku
landstjóramir, sem stjómuðu
landinu, vom hver öðmm verri og
sá síðasti þeirra, Gessius Floras
(64-66), var líklega sá versti. En í
tíð hans braust uppreisnin út
Upphafið var að nokkrir prestar
undir áhrífum frá Selótum neituðu
að leyfa hinar daglegu fómir, sem
færðar vom keisaranum og Róm-
veijum til blessunar í musterinu í
Jerúsalem. í kjölfarið fylgdu fjölda-
dráp á rómverska setuliðinu í
Jerúsalem og fleiri borgum. Upp-
reisnin, sem leiddi til tortímingar
ísraelsríkis og tvístmnar gyðinga
út um allar jarðir, var hafln.
Masada
Strax í byijun vopnaátakanna
tókst foringja Selótanna, Menahem,
að hertaka hið öfluga vígi Masada.
Síðan hélt hann til Jerúsalem þar
sem hann var viðurkenndur leiðtogi
uppreisnarmanna. En öfund ann-
arra uppreisnarforingja var vakin
og stuttu síðar myrtu þeir Mena-
hem.
Það liggur í hlutaríns eðli að
þetta var slæm byijun á uppreisn.
Gyðingamir vom nú án foringja og
herir þeirra sundraðir.
Snemma hausts þetta ár, 66,
gerðu Rómveijar atlögu að upp-
reisnarmönnum, sem ekki stóðust
þeim snúning, og bráðlega höfðu
Rómveijar sest um sjálfa Jerúsal-
em. En þá skeði nokkuð óvænt, sem
aldrei hefur verið skýrt til fullnustu
enn þann dag í dag. Borgarmúram-
ir vom rétt í þann veginn að gefa
eftir og vamarliði borgarinnar lá
við örvinglan. En öllum á óvart og
gyðingunum til mikillar furðu byrj-
uðu Rómveijar allt í einu að taka
saman föggur sínar og hörfa frá
borginni. Uppreisnarmenn veittu
undanhaldsmönnunum eftirför og
greiddu þeim þung högg.
Þessi ákaflega óvænti sigur virt-
ist staðfesta það að Jahve stóð með
þeim er lögðu allt undir í hans þágu.
Gyðingar vom í sjöunda himni og
töldu sig hafa fengið staðfestingu
þess að stóra stundin væri að renna
upp, guð værí nú loks búinn að
fullreyna þjóð sína, uppskemtíminn
væri í nánd.
e En hinn gamli Qandi gyðinga,
sundurlyndið, klauf raðir þeirra,
fyrst drápu þeir foringja sinn,
Menahem, og síðan hvem annan,
allt eftir því hvaðan vindurinn blés
hveiju sinni.
Rómveijar snem aftur og vorið
70 settust þeir enn um Jerúsalem.
Páskahátíðin stóð þá sem hæst hjá
gyðingunum í borginni og höfðu
þeir notað hana til deilna og blóð-
ugra bræðravíga. Hinn sameigin-
legi óvinur þétti þó svo fylkingar
þeirra að þeim tókst að veijast
umsátursliðinu í nokkra mánuði.
Að lokum féll borgin og má segja
að 29. ágúst árið 70 marki endalok
gyðingaríkis. Rómveijar brenndu
borgina og um leið lfk 1,1 milljónar
manna, sem að sögn Jósefusar
sagnaritara létu lífið í bardögunum
um hana.
Barátta Selóta var þó ekki á
enda. Eftir dauða Menahems höfðu
um 1.000 dyggir stuðningsmenn
hans haldið til fjalla og tekið sér
bólfestu í Masada, virkinu sem
Heródes mikli hafði látið reisa og
Menahem hafði svo óvænt unnið
af Rómveijum. Þar á íjallstindi
beið þessi litli hópur örlaga sinna.
Árið 73 settust Rómveijar um
virkið og eftir langa og harða viður-
eign, sem tók marga mánuði, tókst
þeim að ijúfa virkisveggi Masada.
Þegar innrásarmennimir höfðu
brotið sér leið inn í virkið mætti
þeim þögnin ein. Enginn óvinur
sást, engin mótspyma var veitt.
Smám saman rann sannleikurinn
upp fyrir sigurvegumnum, gyðing-
amir, 960 að tölu, höfðu flamið
sjálfsmorð að undirlagi foringja
þeirra, Eleasar. Tvær konur og
flmm böm höfðu náð að fela sig
fyrir Eleasar og þau vom einu lif-
andi Selótamir af veijendum virkis-
ins, sem féllu í hendur Rómveija.
Næstu aldimar dreifðust gyðing-
ar út um allar jarðir, þeir áttu sér
ekkert heimaland og það var ekki
fyrr en 1948, við stofnun ísraelsrík-
is, að þeir gátu að nýju stært sig
af að vera komnir heim. Vegna
trúarofstækis og sundurlyndis
höfðu gyðingar glatað föðurlandi
sínu á dögum Rómveija en fyrir
sakir trúar sinnar og þijósku höfðu
þeir nú unnið það aftur.
(heimildir: Brandon, S.G.F.:
„The Zealots", grein í History
Today, nr. 9 1965,; Veraldarsaga
Fjölva, 7.b. 1982, ; Wilson, I.:
Jesus the Evidence, 1984.)
- J.H.
ENN ER TÆKIFÆRI !
TIL AÐ EIGNAST CaHOIlTÖLVU
Á HAGSTÆÐU VERÐI.
CanonPC-tölvurnar, sem við fengum á sérstöku kynningar-
verði í kjölfarið á heimsmeistarakeppninni í Mexico, seldust
upp á örfáum dögum og fengu færri en vildu, enda var þetta
ekkert verð fyrir jafngóða tölvu ogCanonA-200 er.
Nú bjóðum við Canon A-200 PC-tölvur með
lOMegabyte hörðum diski og grænum 12"skjá
áaðeins 99.990,-kr.
Ef þú hefur ekki
veitt sjálfum þér þá
ánægju að kynnast CdHOH
ættirðu að líta til okkar, eða
hringja og ræða við sölumennina.
Þú sérð ekki eftir því.
CanonA-200
IBM samhæfð,
256K vél,
12" grænn skjár,
10 Megabyte
harður diskur
innbyggt 360K drif
Canon
heimsþekkt merki
á sviði hátækni
SKIPHOLTI 19
SÍMI 29800

Klettur í einskis
mannslandi
Sjónvarp
Arnaldur Indriðason
Masada. Bandarískur framhalds-
myndaflokkur sem hefur göngu
sína í sjónvarpinu í kvöld.
Stjömugjöf: ★ ★ ★
Leikstjóri: Boris Sagal.
Handrit: Joel Oliansky gert eftir
sögunni „The Antagonists" eftir
Eraes K. Gann.
Framleiðandi: George Eckstein.
Kvikmyndataka: Paul Lohmann.
Klipping: Robert L. Kimble.
Tónlist: Jerry Goldsmith.
Helstu hlutverk: Peter O’TooIe,
Peter Strauss, Barbara Carrera,
Anthony Quayle og David Warn-
er.
Sýningartími: 1x90 mín. og 6x45
mín. á sunnudagskvöldum.
Þýðandi: Veturliði Guðnason.
1980.
Það kostaði tuttugu milljónir
dollara að gera bandaríska fram-
haldsmyndaflokkinn, Masada, áríð
1980 og það er greinilegt að mikill
hluti þeirra peninga hafa farið í að
gera hann bæði raunsæjan og sann-
sögulegan að ytra útliti. Hann
Qallar um uppreisn gyðinga gegn
Rómveijum í Júdeu um 70 eftir
Kristsburð og umsátur Rómveija
um Masadavirkið þar sem uppreisn-
armenn héldu sig og í stað þess að
tilreiða myndaflokkinn í einhveiju
risakvikmyndaverinu í Hollywood
var farið með fólk og fénað á sögu-
slóðir í ísrael og hann tekinn í
námunda við hið sögufræga
Masadavirki, sem stendur í rúmlega
400 metra hæð við strönd Dauða-
hafsins.
Nokkur atriði vom raunar tekin
í virkinu sjálfu sem nú er minninga-
reitur og vemdað fomleifasvæði.
Kvikmyndaliðið reisti líkan af því á
öðm fjalli steinsnar í burtu; eftirlík-
ing af brautinni sem rómveijamir
byggðu upp á fjallið úr möl og
gijóti var gerð úr 110 tonnum af
stáli; á venjulegum tökudegi voru
allt að 500 manns fyrir framan
myndavélamar og ekki færri en 300
fyrir aftan og Peter O’Toole, Peter
Strauss, Anthony Quayle, Barbara
Carrera og David Wamer gerðu
sitt besta í 40 og 50 gráðu eyði-
merkurhitanum.
Það má vera að konungur hinna
sögulegu stórmynda, Cecil B. De
Mille hefði gert betur, en leikstjóri
Masada, Boris Sagal, má vel við
una.
Myndaflokkurinn er gerður eftir
sögu rithöfundarins, Emest K.
Gann, „The Antagonists". Eleazar
(Strauss) er foringi uppreisnar-
manna, sem gera Rómveijum
margt til miska í hinni herteknu
Júdeu. Andstæðingur hans er Silva
(O’Toole) sem er orðinn langþreytt-
ur á stríðinu í þessum heimshluta
og vill semja við uppreisnarmenn
og lítur á það sem hið eina skynsam-
lega í stöðunni. En skynsemi er
ekki aðalsmerki pólitíkusanna í
Róm og Vespasianus keisari (Tim-
othy West) skipar Silva að beija
al!a uppreisn á bak aftur, vinna
Masadavirkið þar sem uppreisnar-
menn halda til og færa þá til
Rómar, Rómrveijum til dýrðar.
Og þá hefst eitthvert magnað-
asta umsátur sögunnar. Masada var
eiginlega óvinnandi virki. Uppreisn-
armennirnir höfðu nægar birgðir
matar og vatns til að halda umsátr-
ið út ámm saman og það var engin
leið fyrir Rómveija að senda her-
menn upp fjallið því þeir vom
auðveld bráð í þverhníptum einstig-
um. Þess vegna gátu uppreisnar-
mennimir 960 að tölu haldið 5000
manna her Rómveija í skeQum. Það
var ekki nema ein leið til úrlausnar
og það var að gera braut upp fjall-
ið úr möl og gijóti og það tók 2000
þræla tvö ár að fullgera hana. Að
lokum féll virkið en ekki á þann