Morgunblaðið - 02.08.1990, Blaðsíða 18

18 _________________MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 1990_
I hvaða hverfí fæðist næsti
einhverfi þegn þessa lands?
eftír Erlu Elíasdóttur
Sem einn af frumbyggjum
hverfisins í Melshúsatúni — nú
betur þekkt sem nágrenni með-
ferðarheimilis einhverfra að Sæ-
braut 2 — finn ég mig knúða til
að láta heyrast rödd úr hópi þeirra
íbúa hverfisins sem ekki líða á
nokkum hátt fyrir það nábýli.
Ég hef fylgst með hverfinu vaxa
og blómgast í eiginlegum skiln-
ingi. Hér settust að menn úr öllum
stéttum þjóðfélagsins. Þó held ég
að rétt sé með farið þegar ég segi
að ein stétt manna sé fjölmennust
við Sæbraut, en það eru læknar.
Ég var áður stolt af hverfinu
mínu og þótti þar mannval. í dag
er stolt mitt því miður ekki hið
sama. Yfír sextíu manns sáu sig
knúða til að mótmæla kröftuglega
veru einhverfu unglinganna á Sæ-
braut 2. Ég velti því fyrir mér
hvort ég þekki alls ekki nágranna
mína eftir nær 20 ára kynni.
Hvorki hungraðir né veglausir
Það gerist ekki einungis úti í
hinum firrta heimi, heldur einnig
í fallega hverfinu mínu að van-
máttugir eru „grýttir". Þar er ekki
neinn „skríll“ að verki, ekki hungr-
aðir, ómenntaðir, veglausir menn
sem eru að verja tilverurétt sinn,
heldur menntað, auðugt fólk í
ábyrgðarstöðum.
Velferð einhverfra ekki
áhyggjuefnið
A síðasta ári var tekin ákvörðun
um að hefja rekstur meðferðar-
heimilis fyrir einhverfa unglinga í
húseign ríkisins á Sæbraut 2 á
Seltjamarnesi, með vitund og vilja
bæjaryfírvalda. Hvort þetta hús
eða staðsetning þess er hin ákjós-
anlegasta fyrir meðferðarheimili
skal ósagt látið og kannski hefði
mátt finna því betri stað. Það er
hins vegar ekki ástæðan fyrir
ramakveini nágrannanna að þeim
þyki ekki fara nægilega vel um
íbúa Sæbrautar 2. Velferð og frelsi
einhverfu unglinganna er ekki
áhyggjuefni þeirra er settu skilyrð-
in fyrir áframhaldandi starfsemi
heimilisins.
Hví ekki að taka höndum
saman?
Eins og áður segir hafa yfir
sextíu íbúar í Melshúsatúni ritað
nöfn sín undir áskorun til bæjar-
yfírvalda og félagsmálaráðherra
um að svipta meðferðarheimilið
rekstrarleyfi. Ég fullyrði að aðeins
fáir þessara aðila hafa orðið fyrir
óþægindum af hálfu íbúa Sæbraut-
ar 2.
Mig grunar að flestir þeir sem
þar rituðu nöfn sín hafi gert það
sem greiða við vin eða vinkonu í
næsta húsi. Það er svo auðvelt að
pára nafnið sitt á blað, sérstaklega
ef sá pappír fer ekki á milli margra.
Ég beini því til ykkar sem skrif-
uðuð undir að birta listann svo að
við hin, sem hvorki vildum skrifa
nöfnin okkar þar né vorum beðin
um það, liggjum ekki undir grun
um aðild.
Hvers vegna var ekki boðað til
fundar með íbúum hverfisins til
að þeir gætu rætt málið eins og
siðuðum, kristnum borgurum
sæmir? Kannski hefðu þeir tekið
höndum saman til að auðvelda hin-
um nýju íbúum vistaskiptin. Nei,
í staðinn er læðst með undirskrif-
talista milli vina og kunningja.
Það er erfítt að aðlagast
Ég get ekki til hlítar dæmt um
það ónæði sem allra næstu ná-
grannar meðferðarheimilisins hafa
orðið fyrir. En mikið veltur á hug-
arfarinu þegar tekið er á málum
sem þessum. Jákvætt hugarfar
leysir flest mál.
Áreiðanlega eru allir sammála
um að æskilegast sé að svona
meðferðarheimili sé ekki of fjöl-
mennt, en þörfin er knýjandi.
Það er augljóst að álagið hlýtur
að vera meira á unglingana sjálfa
því fleiri sem þeir eru og þar með
erfiðara að koma til móts við þarf-
ir þeirra.
Spyija má hvort starfsfólkinu
sé ekki gert afar erfitt að fram-
fylgja eðlilegu meðferðarpró-
grammi þegar varla er hægt að
fara út úr húsi með börnin án þess
að eiga á hættu að upp komi atvik
sem hugsanlega verði gerð að stór-
máli. Augu og eyru heilbrigðu íbú-
anna við Sæbraut eru vel opin.
Aðlögun að nýju umhverfi er
öllum erfið, ekki síst einhverfum.
Höfum það í huga.
Ekkert að óttast
Hafa foreldrar í nágrenni með-
ferðarheimilisins undirbúið börnin
sín svo þau geti mætt smáskrítnum
uppátækjum barnanna að Sæbraut
2 án þess að skelfast? Foreldrar
heilbrigðra barna við Sæbraut
ættu að uppfræða þau um fötlun
hinna einhverfu, víkka sjóndeildar-
hring barna sinna og gefa þeim
tækifæri til að kynnast þessum
einstaklingum. Þau kynni mundu
auðga líf heilbrigðu barnanna ef
rétt væri á haldið. Þannig mætti
yfirvinna þann ótta sem virðist
ríkja í hugum heilbrigðu barnanna
við Sæbraut. Slík nálgun er heilla-
drýgri en að leggja ofurkapp á að
láta loka þá sem eru minni máttar
á bak við lás og slá líkt og tíðkað-
eftirHelgu
Harðardóttur
Af hálfu aðstandenda og um-
sjónarmanna sambýlis einhverfra
að Sæbraut 2 hefur að undanförnu
orðið mikil fjölmiðlaumfjöllun. Það
kemur svolítið einkennilega fyrir
sjónir, að það skuli vera þessi hóp-
ur, sem blæs málið upp í fjölmiðlum
en lætur síðan í ljós þá skoðun, að
umfjöllunin muni valda því að erfítt
gæti reynst að finna sambýlum ein-
hverfra samastað í framtíðinni.
Nágrannar sambýlisins hafa aldrei
viljað gera málið að fjölmiðlamáli.
Einn nágranni taldi sig þó ekki
geta setið undir skrifum í Press-
unni og umfjöllun á Stöð tvö og
ritaði því grein í Morgunblaðið til
að útskýra afstöðu sína og annarra
íbúa nágrennisins. Viðkomandi
virðist síðan hafa orðið aðalbitbein
fjölmiðlaumQöllunar þeirra, sem
um málið hafa ijallað.
Rangfærslur um áreitni og
óþægindi koma sér vissulega vel,
þegar vitað er að enginn nágranni
muni leiðrétta skrifin. Mig, sem
ekki er nágranni, en tíður gestur
á Sæbraut, langar til að leiðrétta
ýmislegt, sem fram hefur komið í
þessum skrifum.
Þessi margumtalaða pottferð
einstaklings af Sæbraut 2 í heitan
pott nágranna er gerð lítilfjörleg
og hlægileg, sem ágreiningsatriði.
Sannleikurinn er, að atvikið skeði
um páska og í pottinum var ískalt
vatn. Enginn gat vitað hversu lengi
viðkomandi hafði setið þar. Gæslu-
maður var tafarlaust sóttur og viti
menn, það var enginn á sambýlinu
farinn að sakna íbúans, sem síðan
var kominn inn í húsið allsnakinn,
fötin á víð og dreif um garðinn. I
ist í fáfróðustu samfélögum mið-
alda.
Nútíma samfélag
Út frá þessum hugleiðingum um
ónæði af völdum nágranna má
spyija: Erum við ekki alltaf að
takast á við óvænta hluti í um-
hverfi okkar? Sums staðar glymja
hljómflutningstæki fram á nætur.
Sums staðar æða snjósleðar fram
og aftur með dunum og dynkjum.
Sums staðar gelta hundar í tíma
og ótíma og kettir syngja ástaróð
í þann mund sem menn eru að
festa svefn. Svo ekki sé talað um
vélknúna „snigla“ sem æða um
borg og bý. Við reiknum með slíku
ónæði í nútíma samfélagi.
Hver er munurinn?
Getur það verið að við gerum
strangari kröfur til vanheilla ein-
staklinga um hegðun en við gerum
til heilbrigðra?
Ei-um við tilbúnari að fyrirgefa
óviðurkvæmilega hegðun svokall-
aðra heilbrigðra einstaklinga en
vanheilla?
Gerum samanburð á hegðun
svokallaðra heilbrigðra íbúa hverf-
isins og hegðun íbúa Sæbrautar 2.
Unglingarnir á Sæbraut 2 hafa
að sögn haft í frammi ósæmilega
hegðun á almannafæri.
Einn drengjanna fór ber í heitan
pott nágranna síns og síðan í hús
hans fólki til mikillar skelfingar.
Þetta hefði ekki átt að eiga sér
stað en heitu pottarnir okkar hafa
aðdráttarafl fyrir fleiri.
I garðinum mínum er einn af
þessum heitu pottum. Eina sumar-
nótt fyrir fáum árum komu nokkr-
ir óboðnir drengir og skelltu sér
húsinu voru tvær telpur undir 12
ára aldri.
Komið hefur fyrir að einstakling-
ar Sæbrautar 2 hafi komist naktir
út úr húsi. Sumir hafa einnig lagst
á glugga nágranna. Þetta ber ná-
grönnum víst að líta á sem eðlilega
hegðun, þar sem þeir vita hvers
eðlis fötlun íbúa Sæbrautar 2 er.
Hvað ef um annarskonar einstakl-
inga væri að ræða á glugganum
þínum?
Kynferðisleg sjónaráreitni, sem
gert hefur verið mjög lítið úr í
blaðaskrifum, er þó sá þáttur, sem
flestir finna mest að. Forstöðumað-
ur sambýlisins sagði í fréttaskýr-
ingarþætti, að vistmenn stæðu
gjarnan við glugga, sem snýr að
hafi, og „læddu“ þá kannski hönd-
um í buxur. Þetta er ekki rétt.
Þeir gluggar, sem um ræðir, snúa
í austur og vestur og sér þaðan
varla til hafs. Nú er búið að mála
yfír þann glugga, þar sem mest
varð vart við þetta athæfi. Það hlýt-
ur að teljast viðurkenning á, að
athæfið sé ekki vð hæfi þeirra, sem
á horfa.
Hvernig yrði ykkur við, leggj-
andi af stað á bíl ykkar, líta af til-
viljun undir hann og finna þar ung-
menni í hnipri? Það var enginn að
leita að þessum dreng. Það sem
sagt hefur verið um magaveiki, sem
losað hafi verið um í næsta runna,
skeði reyndar á miðri gangstétt,
þar sem böm voru að leik. Það
síðasta virðist snúast um að íbúi
Sæbrautar 2 hafi gerst sekur um
að fá sér konfektmola í eldhúsi
nágranna og hafi verið sóttur þang-
að innan örfárra mínútna. Þetta
er heldur ekki rétt. Drengurinn
stóð á öndinni í konfekti með um-
búðum, sem stóðu út um munnvik.
Þegar honum var komið út úr hús-
Erla Elíasdóttir
„Ég beini því til ykkar
sem skrifuðuð undir að
birta listann svo að við
hin, sem hvorki vildum
skrifa nöfnin okkar þar
né vorum beðin um það,
ii&83um ekki undir
grun um aðild.“
til sunds. Þeir voru naktir þar sem
um skyndiákvörðun var að ræða
og sundfötin víðsíjarri. Þeim nægði
ekki að baða sig heldur slitu þeir
Helga Harðardóttir
„Framganga umsjónar-
félagsins í Sæbrautar-
málinu hefur valdið því
að ég sá mig tilneydda
að hætta stuðningi við
félagið. Það er leitt til
þess að vita, að samtök,
sem kenna sig við
mannúð, skuli taka
stefnuna á óvild og hat-
ur í garð heilbrigðra.“
inu var reyndar farið að svipast
um eftir honum, en það var nú lið-
inn öllu lengri tími en örfáar mínút-
ur.
Það væri heiðarlegra að skýra
upp fallegu stjúpumar mínar. Þær
flutu sem þakklætisvottur í pottin-
um þegar ég hafði vísað drengjun-
um á braut.
Sér einhver stóran mun á þess-
ari hegðun og hegðun barnanna á
Sæbraut 2?
Einn drengjanna á Sæbraut 2
hafði í frammi kynferðislega til-
burði úti í glugga á herberginu
sínu.
Vordag einn hér við sjóinn sáu
tvö ungmenni ekkert athugavert
við að svala kynþörf sinni undir
lágum vegg nágranna síns. Þau
eru ekki einhverf en kannski ást-
fangin. Sér einhver stóran mun á
þessari hegðun og hegðun ein-
hverfu barnanna á Sæbraut 2?
Ungir drengir veiða gjarnan
ufsa við bryggjusporða sem ganga
hér í sjó fram. I síðustu viku fannst
tveim þeirra tilvalið að henda af-
lanum í heita pottinn minn. Það
var nú svo sem ekki skaði skeður
nema hvað ég var nýbúin að þrífa
pottinn.
Sér einhver stóran mun á þess-
ari hegðun og hegðun íbúanna á
Sæbraut 2?
Eða eru brotin stærri þegar íbú-
amir þar eiga hlut að máli?
Að flytja úr hverfínu?
Hvar væru hjón búsett við Sæ-
braut stödd ef þau eignuðust ein-
hverft barn?
Hvernig gætu afi og amma bú-
sett við Sæbraut, kannski fólk sem
hefur lýst sig andsnúið veru ein-
hverfra barna í venjulegu íbúða-
hverfi, brugðist við einhverfu
bamabarni sínu? Yrði eina úrræðið
að flytja úr hverfinu?
Ég undrast þann fjölda sem
hefur fundið sig knúinn til harka-
legra aðgerða gegn meðferðar-
heimilinu á Sæbraut 2 því ég veit
að í þeirra hópi eru margir sem
ekki hafa orðið fyrir minnsta ónæði
af völdum íbúanna þar.
Einhverfír eru þegnar þessa
lands með öllum réttindum sem
því fylgja. Gleymum því ekki.
Höfundur er ritari hjá Alþingi.
rétt frá málum, því staðreyndin er,
að ósannsöglin lendir alltaf að
síðustu á þeim, sem hana flytja.
Með blaðaskrifum er leitast við að
úthrópa íbúa þessa hverfis, sem
ómannúðlega, fulla af fordómum
og einstaklingshyggju. Þetta er
harður dómur um samborgara, sem
ekkert hafa til saka unnið annað
en reynt að veija heimili sín fyrir
ágengni annarra.
Við eyðum hálfri ævinni í að
koma okkur fyrir og höldum að nú
getum við lifað í ró og spekt, það
sem eftir er. En því fer fjarri. Það
sannast í þessu máli, ásamt nýupp-
komnu Hafnarijarðarmáli, að fag-
urgalinn um friðhelgi heimilanna
nær ekki til okkar ef friðarspillirinn
er fatlaður.
Haltu börnum þínum innan dyra,
læstu húsinu, birgðu glugga og
slepptu því að nota garðinn þinn.
Þetta eru ráðin sem yfirvöld sjá til
úrlausnar.
Ég hélt að ég væri að veita
stuðning einhverfu ungmenni,
tengdu mér, með því að vera í
stuðningshópi umsjónarfélags ein-
hverfra. Framganga umsjónarfé-
lagsins í Sæbrautarmálinu hefur
valdið því að ég sá mig tilneydda
að hætta stuðningi við félagið. Það
er leitt til þess að vita að samtök,
sem kenna sig við mannúð, skuli
taka stefnuna á óvild og hatur í
garð heilbrigðra. Eftir allt fjaðra-
fokið sýnist mér nánast að ég hafi
verið stuðningsmaður sértrúar-
safnaðar, sem sér ekki fram fyrir
fíngurgóma sína, sér ekkert af öll-
um hinum, sem Ifka þurfa að búa
í þessu þjóðfélagi.
Höfundur er skrifstofumaður og
starfar í bæjarskrifstofum
Seltjamamess.
Rangfærslur - fordómar