Morgunblaðið - 09.12.1997, Blaðsíða 72

72 ÞRIÐJUDAGUR 9. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
HUD
★ ★★★
Þeir unnu saman í sex
myndum, Ritt og Newman,
jafnan með fínum árangri.
Hud (‘63) er þó toppurinn, og
ef einhver er að velkjast í vafa
um hver sé svalasti karlleikari
kvikmyndasögunnar þá ætti
hann að sjá Newman sem
hinn kaldrifjaða og hortuga
skrattakoll Hud. Kvensami,
drykkfelldi bóndasonurinn í
Texas, sem gefur fjandann -í
allt og alla og svífst einskis til
að komast yfir það sem hann
ætlar sér, Kappar eins og
McQueen, Wiilis, Gibson,
Eastwood, Redford & co.
komast ekki með tæmar þar
sem hann hefur hælana. Sá eini sem
sýnt hefur tilþiif a la Newman er
Brad Pitt í Thelma og Louise.
Newman hefur ekki aðeins útlitið
með sér, heldur einnig dýptina, þar
skilur á milli. í túlkun sinni á hinum
sjálfselska Hud rís töffarinn hans
hæst, lokaatriðið hápunkturinn.
Hud er mögnuð og eftirminnileg
kvikmynd, sögð af sannkallaðri
snilld af Ritt, kvikmyndatökustjór-
anum James Wong Howe og öllum
leikhópnum. Myndin segir af marg-
slungnum átökum á búgarði í Texas
r á öndverðum sjöunda áratugnum.
Þar takast á feðgarnir Homer (Mel-
vyn Douglas) og Hud sonur hans.
Homer er af gamla skólanum,
ihaldssamur réttsýnismaður sem er
á öndverðri skoðun við hinn kæru-
lausa, og að hans áliti, einskisnýta
son. En fleira býr undir í samskipt-
um þeirra. A býlinu eru einnig Lon
(Brandon de Wilde), bróðursonur
Huds og augasteinn afa síns, og bú-
stýran Alma (Patricia Neal), sem
vekur löngun karlpeningsins á
'heimilinu.
Það er tekist á um siðferðilegar
spurningar í Hud, hvernig menn
bregðast við þegar kreppir að. Per-
sónumar eru margslungnar, maður
leitast við að afsaka gjörðir svarta
sauðarins og fínna sekt í einstreng-
ingslegri geðillsku karls foður hans.
Kannski vegna töfra Newmans.
Douglas er litlu síðri sem Homer og
Patricia Neal er ógleymanleg sem
hin veraldarvana og jarðbundna
Alma, stórborgarstúlkan sem
strandaði um sinn í þessum ein-
angraða afkima. Bæði fengu þau
Óskarsverðlaunin fyrir túlkun sína
og eru vei að þeim komin. Newman
varð að láta sér tilnefninguna
nægja, sem oftar, þótt hann hafi
sjaldan eða aldrei verið betri. (Hlið-
stætt við Brando í A eyrínni.)
Brandon de Wilde stendur einnig
fyrir sínu sem Lon, en de Wilde dó
MARTIN Ritt leiðbeinir Woody Allen
við tökur á myndinni The Front.
MARTIN
BANDARISKI leikstjórinn Mart-
in Ritt, sem lést 1990, sjötugur
að aldri, var einn af þessum
gæðakvikmyndasmiðum sem
hirtu lítið um sviðsljósið. Unnu
afbragðsmyndir sínar í friði og
ró, ljarri heimsins glaumi. Ólík
viðfangsefni, traust og öruggt
handbragð, listrænt innsæi og
árangursrík stjórn á leikurum
settu mestan svip á myndir Ritts,
að ógleyndum nornaveiðum
McCarthy-tímans, en Ritt var
sonur innflyfjenda af gyðinga-
ættum og gekk ungur í kommún-
istaflokkinn og aðhylltist þá
stefnu allt til þess tíma að þeir
kumpánar Stalín og Hitler rott-
uðu sig saman 1939 og gerðust
lagsbræður um sinn. Þá hafði
Ritt fengið nóg af selskapnum en
bar þó jafnan hag lægri stétt-
anna og minnihlutahópa fyrir
brjósti.
Martin Ritt hóf feril sinn í
kvikmyndaheiminum sein leikari
í New York þar sem róttækar
skoðanir hans komu honum fljót-
lega í kynni við kunna vinstri-
menn í kvikmyndageiranum.
Menn eins og leikrita- og hand-
ritahöfundinn Clifford Odet,
leiklistarkennarann Lee Stras-
berg og Ieikstjórana Elia Kazan
og Nicholas Ray. Fyrstu sporin á
sviði átti hann svo í leikriti
Odets, The Golden Boy.
Eftir að hafa stundað herþjón-
ustu á tímum síðari heimsstyrj-
aldarinnar sneri hann sér að
leikstjóm í sjónvarpi, líkt og
ungur. Hann er einnig þekkt-
ur sem stráklingurinn í
klassavestranum Shane. Ritt
var tilnefndur og James
Wong Howe hlaut
Óskarsverðlaunin fyrir bestu
svart/hvítu kvikmyndatökuna
það árið.
„THE SPY WHO CAME
IN FROM THE COLD"
★ ★★V2
Að margra áliti ein besta
njósnamynd sögunnar og víst
er að Ritt hefur traust, ískalt
tak á grimmri sögunni sem
sögð er í svart/hvítri töku
breska tökumannsins snjalla,
Oswalds Morris. Richard
RICHARD Burton í kvikmyndinni Burton er í sínu besta formi
„The Spy Who Came in From the nj°snari sem kominn er
2iö lokum ienlsins þe^ui* hsnn
er sendur til Austur-Þýska-
RITT
vandamálið, sem var honum
jafnan hugstætt yrkisefni. Um
ömurlega reynslu sína af útskúf-
un nomaveiða McCarthys fjall-
aði Ritt löngu síðar, í The Front,
(‘79). Ein af bestu myndurn hans,
og fékk Ritt engan annan en
starfsbróður sinn, Woody Allen,
til að fara með aðalhlutverkið.
Myndir Ritts eru kraftmiklar
og kraumar oft meira undir en á
yfirborðinu. Þjóðfélagsleg með-
vitund, hreinskilni og gagnrýni,
ekki síst á kynþáttainisrétti og
stéttaskiptingu, einkenna þær.
Reynsla hans sem leikari og
leiklistarkennari við Actor’s
Studio hefur örugglega hjálpað
Ritt til að laða fram kraftmikinn
leikinn hjá leikurum sínum.
Hann er ábyrgur fyrir nokkruin
bestu myndum Pauls Newmans
og leikarar í myndum hans hlutu
fjöldann allan af verðlaunatil-
nefningum, þrír þeirra hrepptu
Óskar, Melvyn Douglas og Pat-
ricia Neal fyrir Hud, (‘64) og
Sally Field fyrir Norma Rae,
(‘81).
Alls leikstýrði Ritt um hálfuin
fjórða tug mynda. Á meðal
þeirra athyglisverðustu, og
hefðu margar getað lent í úrtak-
inu, vil ég nefna Faulkner mynd-
irnar The Long, Hot Summer
(‘58), The Sound and the Fury
(‘59), The Outrage (‘64), Hombre
(‘66), The Molly Maguires (‘69),
The Great White Hope (‘70),
Sounder (‘72) og Norma Rae
(‘79).
lands kalda stríðsins til að egna
gildru fyrir gamlan óvin sinn.
Njósnarínn sem kom inn úr kuld-
anum er byggð á hörkugóðri bók
Johns le Carré og Ritt sleppir
blessunarlega öllum glamúr og
kunnum njósnamyndaklisjum,
myndin er raunsæ lýsing á grimm-
um heimi þar sem njósnarinn er al-
einn á báti og getur engum treyst.
Miklar sögur fóru af óreglu
Burtons á meðan á töku stóð en það
er ekki að sjá að drykkja né timb-
urmenn hafí plagað þennan mis-
tæka snilling, sem er trúverðugur í
hlutverkinu. Claire Bloom, Oscar
Werner, Peter Van Eyck og Sam
Wanamaker ljá öll myndinni aukna
dýpt.
THE FRONT
★ ★★>/2
Upprifjun Martins Ritts á hörm-
ungum McCarthy-tímabilsins í The
Front (það voru þeir nefndir sem
tóku að sér að vera „framhlið"
bannfærðra listamanna á þessum
ógnartímum, koma verkum þeirra á
framfæri í eigin nafni) er fyrir
marga hluti merkileg. Ritt lýsir um-
fjöllunarefninu af reynslu og innsæi
og auk þess virkjar hann nokkra
meðbræður sína af svarta listanum,
handritshöfundinn Walter Bern-
stein og leikarana Zero Mostel,
Herschel Bernardi, Michael Gough
og Joshua Shelley.
The Front er, þrátt fyrir allt, í
gamansömum tón. Woody Allen
leikur vita hæfíleikalausan hand-
ritshöfund sem gerist „framhlið"
öllu snjallara skálds (Michael
Murphy) sem gengur um atvinnu-
laust vegna bannfæringarinnar. En
ádeilan kemst eigi að síður til skila
af miklum krafti. Vönduð áhuga-
verð mynd í alla staði og fróðleg um
dapran kapítula í sögu bandaríska
réttarkerfisins.
Sæbjörn Valdimarsson.
MELVYN Douglas sem fékk óskar-
inn fyrir besta leik í aukahlutverki
og Paul Newman í hlutverki Huds.
Martin Ritt
margir upprennandi kvikmynda-
leikstjórar á þessum tímum.
Adam var ekki lengi í Paradís,
Ritt var kallaður fyrir Óamer-
ísku nefndina, rykið dustað af
gömlum félagsskírteinum og
settur á svartan lista kommún-
istabananna árið 1951. Við tók
magurt tímabil í leikhúsinu og
við kennslu hjá Strasberg í hin-
um fræga skóla Actor’s Studio.
Þar leiðbeindi hann m.a. upp-
rennandi stórleikurum eins og
Joanne Woodward, Rod Steiger
og Paul Newman, sem hann átti
eftir að leikstýra í fjölda mynda.
Edge of the City, (56), ádeila á
kynþáttamisrétti á eyrinni í New
York, markaði endurkomu hans
eftir útskúfunina. Fyrsta leik-
stjórnai’verkefni hans fyrir hvíta
Ijaldið fjallaði um kynþátta-
Sígild myndbönd
MYNDBÖND______
Uppbyggingin
Leiftrið: Fyrri hluti
(The Shining: Part I)___________
llrol I vekja
★★★
Framleiðandi: Mark Carliner.
Leikstjóri: Mick Garris.
Handritshöfundur: Stephen King.
Kvikmyndataka: Shelly Johnson.
Tónlist: Mark Plummer.
Aðalhlutverk: Rebecca De Mornay,
Stephen Weber, Melvin Van
Peebles, Wil Horneff, Elliot Gould,
Pat Hingle, Courtland Mead.
107 mín. Bandaríkin. Warner
myndir 1997. títgáfudagur: 24.
nóvember. Myndin er bönnuð
börnum innan 16 ára.
ÞEGAR hinn heimsfrægi leik-
stjóri Stanley Kubrick festi á fílmu
skáldsögu Stephens Kings „The
Shining" var hrollvekjuhöfundur-
inn ekki ýkja ánægður með útkom-
una. Hann ákvað að sýna Kubrick
hvernig ætti að gera kvikmynd og
gerði hina hlægilega lélegu kvik-
mynd „Maximum Overdrive".
Það er álit margra að kvikmynd
Kubricks sé ein af betri hrollvekj-
um sem gerðar
hafa verið en því
er ekki að neita
að myndin líkist
bókinni varla
neitt. Eftir vin-
sældir sjónvarps-
mynda eins og
„The Stand" og
„Tommykockers“
hefur verið ráðist
í að gera „The
Shining“ eins og King vildi hafa
hana.
Sagan fjallar um Torrance hjón-
in og son þeirra. Faðirinn, Jack
(Stephen Weber), er drykkjusjúk-
lingur sem hefur misst stöðu sína
sem kennari. Hann fær starf sem
umsjónarmaður hótels yfír vetrar-
mánuðina til þess að koma ferli sín-
um aftur í gang. Kona hans og son-
ur fylgja honum til hótelsins og
bíða þau öll eftir að greiðfært verði
til hótelsins.
Sonurinn Danny byrjar strax að
fá sýnir af einhverju hræðilegu
sem hefur gerst og mun líklega
gerast og það kviknar á ljósum og
hurðir skellast af sjálfsdáðum.
Jack byrjar einnig að hegða sér
undarlega og fær gífurlegan áhuga
á sögu hótelsins og gleymir brátt
leikritinu sem hann kom til að
skrifa. En þetta er einungis inn-
gangurinn að óhugnaðinum sem
annar hlutinn þarf fram að færa.
Það er varla hægt dæma þessa
mynd áður en búið er að horfa á
annan hlutann, en hún virðist lofa
góðu, þrátt fyrir að sáralítið gerist
í þessum helmingi hennar. Stephen
Weber þarf að feta í fótspor Jacks
Nicholsons og verða margir án efa
óhressir með hann, en Weber er
eigi að síður mjög góður í hlutverki
sínu vegna þess hve hversdagsleg-
ur hann er. De Mornay fær lítið að
gera í þessum hluta myndarinnar
en hún skilar því ágætlega. Co-
urtland Mead í hlutverki Dannys
er góður og mátulega óhugnanleg-
ur. Melvin Van Peebles sem leikur
Dick Halloran er einn af frægari
leikstjórum svörtu nýbylgjunnar.
Stundum eru notaðar of einfaldar
brellur við að vekja óhug eins og
ruggandi stólar og ljós sem kvikn-
ar, en þessu hefði verið hægt að
koma mun betur til skila með hug-
vitsamlegri lýsingu og kvikmynda-
töku. Stjörnugjöfín hér fyrir ofan
er fyrir heildarverkið en ekki bara
fyrir þennan eina hluta.
Ottó Geir Borg
Urlausnin
Leiftrið: Annar Hluti
(The Shining: Pai't II)_
II r o 11 v « k i a
★★★
Framleiðendur: Mark Carliner.
Leikstjóri: Mick Garris. Handrits-
höfundur. Stephen King. Kvik-
myndataka: Shelly Johnson. Tónlist:
Mark Plummer. Aðalhlutverk:
Rebecca De Momay, Stephen
Weber, Melvin Van Peebles, Wil
Horneff, Elliot Gould, Pat Hingle,
Courtland Mead. 152 mín. Banda-
ríkin. Warner Myndir 1997. títgáfu-
dagur: 24.nóvember. Myndin er
bönnuð börnum innan 16 ára.
FRAMHALDIÐ af hrollvekjunni
sem á sér stað á hótel Sjónarhóli. Jack
sekkur dýpra og dýpra inní hugar-
heim hótelsins og nær það loks alger-
um tökum á honum og verður hann að
drápstóli í höndum þess. Wendy og
Danny verður sífellt meka ógnað af
nærveru þessa illa hótels og þurfa þau
að lokum að kljást við sturlaðan Jack.
Það eru margir mjög góðh- hlutir
við þessa útgáfu af bók Kings. I fyi'sta
lagi er það uppbyggingin sem er ekk-
ert að flýta sér við að kynna persón-
umar og aðstæður á hótelinu. Einn af
helstu kostum Kings, sem rithöfundar
eru hinii- löngu
inngangar að bók-
unum hans, sem
leiða til ógnvæn-
legrai- spennu á
síðustu blaðsíðum
bókanna. Þessi
mynd reynir þetta
og tekst ágætlega
upp.
Weber er mun
tragískari persóna
en Jack Nicholson var í fyrri útgáf-
unni og gerir persónu sinni mjög góð
skil. Hann hefur hvorki stjórn á hlut-
unum í kringum sig né á sjálfum sér.
De Momay er einnig góð sem Wendy
og em lokaátök hennar og Jack eink-
ar vel sviðsett og Courtland Mead á
einnig góða spretti sem Danny.
Þrátt íyrir sterkari persónusköpun
en í fyrri myndinni vantar meiri hug-
myndaauðgi. Kvikmyndatakan er oft
á tíðum flatneskjuleg og sýnir aldrei
nægilega fí'am á illsku hótelsins og
tónlistin flakkar á milli þess að vera í
anda gömlu hryllingsmyndanna yfir í
óviðeigandi stórmyndatónlist.
Einnig er bláendirinn alveg hrika-
leg viðbót og eyðileggur mikið fyrh'
því sem áður var komið. Það má sjá
Stephen King bregða fyrir sem hljóm-
sveitarstjóra í þessum helmingi
myndarinnar og hryllingsmyndaleik-
stjórinn Sam Raimi („Evil Dead“) er í
hlutverki bilaverkstæðiseiganda.
Ottó Geir Borg