Morgunblaðið - 06.08.1999, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
GUNNLAUGUR E.
BRIEM
+ Gunnlaugur Eg-
gertsson Briem
var fæddur á Sauð-
árkróki 5. febrúar
1903. Hann andað-
ist á hjúkrunar-
heimilinu Sunnuhlíð
í Kópavogi 28. júlí
síðastliðinn. For-
eldrar Gunnlaugs
voru Eggert Olafur
Briem, sýslumaður
á Sauðárkróki og
'fc' síðar hæstaréttar-
dómari, f. 25. júlí
1867, d. 7. júlí 1936,
og Guðrún Jóns-
dóttir Briem, frá Auðkúlu í A-
Hún., f. 11. maí 1869, d. 10. jan-
úar 1943. Foreldrar Eggerts
voru Eggert Ólafur Briem
Gunnlaugsson, sýslumaður á
Reynistað í Skagafirði, f. 15.
október 1811, d. 11. mars 1894,
og Ingibjörg Eiríksdóttir Sverr-
issonar sýslumanns í Rangár-
vallasýslu, f. 16. sept. 1827, d.
15. sept. 1890. Faðir Eggerts
var Gunnlaugur Guðbrandsson,
f. 13. janúar 1773, er tók upp
v nafnið Briem. Foreldrar Guð-
rúnar voru Jón Þórðarson, pró-
fastur á Auðkúiu, f. 3. okt. 1826,
d. 13. júní 1885, og Sigríður Ei-
ríksdóttir, f. 18. febrúar 1830,
d. 23. mars 1916. Systir Gunn-
laugs var Sigríður Briem Thor-
steinsson, f. 9. júlí 1901, d. 2.
júlí 1998, maki Magnús Sch.
Thorsteinsson forstjóri, f. 4.
okt. 1893, d. 31. okt. 1974.
Hinn 5. júlí 1930 kvæntist
Gunnlaugur Þóru Garðarsdótt-
ur Briem, f. 25. júlí
1905, d. 18. janúar
1999. Foreldrar Þóru
voru Garðar Gíslason
stórkaupmaður, f. 14.
júní 1876, d. 11. febr-
úar 1959, sonur hjón-
anna Gísla Ásmunds-
sonar og Þorbjargar
Olgeirsdóttur á
Þverá í Dalsmynni,
og Þóra Sigfúsdóttir,
f. 1. okt. 1874, d. 9.
okt. 1937, dóttir
hjónanna Sigfúsar
Guðmundssonar og
Margrétar Kristjáns-
dóttur frá Varðgjá í Eyjafirði.
Börn Gunnlaugs og Þóru eru:
1) Guðrún hjúkrunarfræðingur,
f. 21.3. 1932, gift Þráni Þórhalls-
syni prentsmiðjustjóra; börn
þeirra eru Gunnlaugur viðskipta-
fræðingur, kvæntur Sigríði Ein-
arsdóttur, börn þeirra eru Anna
Guðrún og Einar; Þórhallur forn-
leifafræðingur, kvæntur Sif
Ormarsdóttur, börn þeirra eru
Þráinn og Óttar; Magnús Þór
verkfræðingur, kvæntur Silke
Þráinsson, barn þeirra er
Catherine, og Þóra hjúkrunar-
fræðingur, gift Jóni Einarssyni,
barn þeirra er Ragnar Már. 2)
Eggert Þórir læknir, f. 15.6.
1937, d. 3.2. 1983, kvæntur Hall-
dóru Kristjánsdóttur, sem nú er
látin; börn þeirra eru Gunnlaug-
ur Þór, Birnir Kristján, Eggert,
sambýliskona Bryndís Björns-
dóttir, og Hrund, sambýlismaður
Gunnlaugur Jónsson, barn þeirra
er Andri Már. 3) Garðar tækni-
fræðingur, f. 1.7.1945, kvæntur
Hrafnhildi Egilsdóttur skrif-
stofustjóra; börn þeirra eru Eg-
ill lífefnafræðingur, Gunnlaug-
ur Einar nemi, sambýliskona
Alda Bragadóttir, og Þóra
Björg nemi.
Gunnlaugur lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík 1922 og lögfræði-
prófi frá Háskóla íslands 1927.
Gunnlaugur hóf störf í atvinnu-
og samgöngumálaráðuneytinu
1927, var skipaður fulltrúi þar
1930 og skrifstofustjóri 1944.
1947 var hann skipaður skrif-
stofustjóri og síðar ráðuneytis-
stjóri í atvinnumálaráðuneytinu
og síðar landbúnaðarráðuneyt-
inu og veitt lausn frá störfum
vegna aldurs 1973. Gunnlaugur
var dómari í Félagsdómi frá
1938 til 1974, skrifstofustjóri
títflutningsnefndar 1939 til
1943, sat í viðskiptaráði 1943 til
1945 og allan sinn starfsferil sat
hann í fjölda veigamikilla
nefnda á sviði innanríkis- og ut-
anríkismála. Árið 1965 var
Gunnlaugur kjörinn heiðursfé-
lagi Skógræktarfélags íslands,
hlaut riddarakross hinnar ís-
lensku fálkaorðu 1946, stór-
riddarakross 1952 og stórridd-
arakross með stjörnu 1963.
1946 hlaut hann frelsisorðu Kri-
stjáns tiunda og kommandör-
kross sænsku Vasaorðunnar,
riddarakross norsku st. Olavs-
orðunnar 1947, annars stigs
kommandörkross Dannebrogs-
orðunnar 1948 og fyrsta stigs
kommandörkross Dannebrogs-
orðunnar 1956.
títför Gunnlaugs E. Briem
fer fram frá Fossvogskirkju í
dag og hefst athöfnin klukkan
15.
Afi minn Gunnlaugur E. Briem er
látinn, 96 ára að aldri. Hann var
merkur maður, ákveðinn og trúr
sinni sannfæringu en í senn réttlátur
og réttsýnn. Eins og eflaust aðrir
munu fjalla betur um en ég, átti afi
farsælan feril að baki sem ráðuneyt-
isstjóri og voru þjóðfélagsmálin hon-
um ávallt ofarlega í huga. Til að
fylgjast með hlustaði hann ávallt á
fréttir og las dagblöð eins lengi og
honum gafst þrek til. Hann var ekki
alltaf sammála gangi mála og þá
daga sem ég heimsótti afa fóru
fréttatímarnir ekki fram hjá mér.
Afi átti stóran þátt í uppvexti okk-
ar systkina. Við bárum mikla virð-
ingu lyrir honum og það sem hann
i0,agði voru lög í okkar huga. Göngu-
ferðir við Tjöraina voru fastir liðir
og var tíminn notaður til að fræðast
um fuglalífið og náttúruna. Aldrei
fórum við frá afa án þess að fá
súkkulaði og ef hætta var á að birgð-
irnar væru á þrotum, var tekinn smá
krókur í gönguferðinni og komið við í
súkkulaðihúsinu, sem reyndist vera
BSI. Afi barst aldrei á, hann var ró-
legur að eðlisfari og leið best í róleg-
heitum með ömmu og fjölskyldunni.
Þau áttu sinn sælureit í sumarbústað
við Elliðavatn, en þangað var haldið
þegar kostur var. Þau voru miklir
áhugamenn um skógrækt og unnu
þar mikið starf við trjárækt og upp-
græðslu landsins.
v Söknuður afa var mikill þegar
hánn sá á eftir ömmu snemma á
þessu ári. Þau voru samhent í einu
og öllu og eftir að hann kvaddi hana í
síðasta sinn, var sem honum fyndist
hlutverki sínu hér lokið.
Ég á margar yndislegar endur-
minningar um þau bæði, sem ég
geymi í hjarta mínu. Er ég bæði stolt
og þakklát fyrir að vera grein af
þeirra tré.
Þóra Þráinsddttir.
Genginn er Guðs á vald frændi
gpuinn og náinn vinur, Gunnlaugur E.
Briem. Gunnlaugur náði háum aldri,
varð elstur lifandi lögfræðinga hér á
landi. Við andlát hans Iýkur merkum
kafla og löngum, í langri ættarsögu.
Samfelldur ferill fjögurra kynslóða
embættismanna og lögfræðinga er
að baki.
Faðir hans, afi og langafi gegndu
^lir sýslumannsembættum. Lengst
af naut Gunnlaugur góðrar heilsu en
svo fór hin síðari ár að hún varð und-
an að láta. Þó var hann svo vel á sig
kominn á níræðisafmæli sínu að
hann bauð til samkvæmis, vinum og
ættingum. Við það tækifæri hélt
hann eina af sínum eftirminnilegu
ræðum. Minntist hann margs sem á
daga hans hafði drifið. Meðal annars
þess þegar hann dag nokkurn 6 eða
7 ára gamall var að leika sér fyrir ut-
an hús fjölskyldunnar að Tjamar-
götu 28 en ráðherra íslands gekk
framhjá á leið sinni frá ráðherrabú-
staðnum upp í stjórnarráð. Ráðherr-
ann var barngóður, þekkti drenginn
vel, lagði höndina á kollinn á honum
og spurði hvernig námið gengi.
Gunnlaugur var sagður hafa svarað
með þessum orðum: „Heyrðu Hann-
es, þarf maður að kunna að lesa til
þess að geta orðið sýslumaður?" Þá
hló ráðherra íslands og þótti ljóst
hvert hugurinn stefndi. Vafalaust
var þetta ekki fyrsta samtal Gunn-
laugs við valdamesta mann þjóðar-
innar og fráleitt það síðasta því að
lífsstarf hans og starfsferill eftir að
laganámi lauk voru nær samfelldar
viðræður við ráðherra hverrar ríkis-
stjórnarinnar á fætur annarri.
Þegar Gunnlaugur var að því
spurður í lok farsæls ævistarfs í
stjórnarráðinu hvaða ráðherra, sem
hann hafði átt samstarf við, honum
hefði þótt mest til koma, svaraði
hann því af hæversku, að þeir hefðu
allir verið góðir og miklir mannkosta
menn. Þó mátti á stundum í þrengri
hópi á honum skilja að á sumu a.m.k.
hefði Ólafur Thors haft þar hælana
sem aðrir höfðu tærnar. Gagnkvæmt
traust Ólafs og Gunnlaugs var al-
kunnugt enda lá hvorugur á áliti sínu
á hinum. Vera má að ekki hafi það
dregið úr dálæti Gunnlaugs á Ólafi
að þeir Thor, bróðir Ólafs, voru
æskuvinir og samstúdentar í þeim
merka árgangi sem útskrifaðist úr
MR vorið 1922. Lásu þeir saman
hluta af lögfræðinni m.a. vestur á
Bjamarhöfn á Snæfellsnesi, þar sem
Thor Jensen rak þá stærðar fjárbú
og hafði látið reisa þau fjárhús, sem
betur þóttu innréttuð en híbýli
manna víða annars staðar. Um gagn-
kvæmt traust Gunnlaugs og Ólafs
voru til margar sögur sem hér yrði
of langt upp að telja. Er ekki ólíklegt
að Gunnlaugur hefði tekið undir þau
ummæli sem dr. Benjamín Eiríksson
viðhafði í sjónvarpsviðtali nýlega að
Ólafur Thors hefði getað orðið for-
sætisráðherra í hvaða landi sem
væri. Gunnlaugi þótti ekki síður
vænt um traust þeirra ráðherra sem
hann starfaði með en voru af öðrum
stjórnmálaflokkum en þeim sem
hann var talinn hlynntastur. I ráð-
herratíð Hermanns Jónassonar kom
stuðningsmaður hans af Ströndum
bálreiður í stjórnarráðið vegna af-
greiðslu á erindi sem hann hafði
þangað sent en svarað var með bréfi
undirrituðu af ráðherranum sjálfum.
Þegar kjósandinn skammaði þing-
mann sinn fyrir þessa afgreiðslu á
erindinu sagði Hermann: „Hann
Gunnlaugur getur látið mig skrifa
undir hvað sem er.“ Þessi ummæli
bárast Gunnlaugi og þau mat hann
mikils. Títt var við stjórnarskipti að
nýir ráðherrar, kraftmiklir og at-
orkusamir, hugðust láta til sín taka í
ráðuneytinu og framkvæma þar
breytingar. Gunnlaugur tók öllu
slíku af skilningi og með jafnaðar-
geði en leiddi þeim fljótlega fyrir
sjónir hvað þeim og ráðuneytinu
væri fyrir bestu, enda bjó hann yfir
áralangri reynslu, auk þess að vera
mikill mannþekkjari. Ef fast var að
sótt um óæskilegar breytingar eða
aðgerðir var að mæta samstæðum
hópi starfsbræðra Gunnlaugs, þá
sérstaklega þeim Sigtryggi Klem-
entssyni og Þórhalli Ásgeirssyni.
Þann múr var engum stjórnarmanni
fært að rjúfa. Að sjálfsögðu kom það
á stundum til umræðu, hvort Gunn-
laugur væri fáanlegur til að bjóða sig
fram til þings og valda á því sviði.
Það hvarflaði ekki að honum. Hann
hafði öll þau völd sem hann gat ósk-
að sér og jafnvel meiri því stundum
varð hann eins og gefur að skilja að
taka ákvarðanir sem fóra í bága við
hagsmuni vina hans og þeirra sem
hann vildi vel. I annan stað voru völd
hans meiri en stjórnmálamanna því
hann var óháður kjósendum eða
hagsmunahópum og gat því með
frjálsari hætti beitt valdi sínu en þeir
sem þurfa að taka tillit til næstu
kosninga við ákvarðanatöku sína.
Þótt stjórnmálamönnum þætti á
stundum nóg um vald ráðuneytis-
stjóra vora þeir að öðram þræði því
fegnir. Það auðveldaði þeim á stund-
um að svara óskum kjósenda sinna
og kröfum á þá leið að Gunnlaugur
segði að þetta væri ekki hægt. Þann
úrskurð virtu menn. Gunnlaugur
Briem var allra manna trygglyndast-
ur og mestur höfðingi heim að
sækja. Áram saman hlökkuðu sam-
starfsmenn hans í stjórnarráðinu til
heimsóknar að Tjarnargötu 28, að
lokinni móttöku í ráðherrabústaðn-
um á nýársdag. Hátíðlegheitin og
formfestan vora skilin eftir hjá ráð-
herranum og upp tekið léttara hjal
og ekki brást það áratugum saman
að á afmælisdag hans kölluðu þau
Gunnlaugur og Þóra til sín samstúd-
enta hans og maka með fjölskyld-
unni og veittu höfðinglega. Það var
glaður hópur meðan þeirra naut við,
Kristjáns augnlæknis og Bjama frá
Geitabergi og Ólafs Helgasonar.
Samband þeirra samstúdentanna frá
1922 var alla tíð mjög náið og vinátta
mikil þeirra í milli. Þó var e.t.v. vin-
átta Gunnlaugs og Kristjáns Sveins-
sonar mest og táknrænt um hana
hvernig andlát Kristjáns bar að. Þeir
bekkjarbræður höfðu sest niður hlið
við hlið til myndatöku af hópnum og
beðið var eftir að myndin yrði tekin
þegar höfuð Kristjáns hneig niður að
öxl Gunnlaugs og hann var allur. Um
síðir mátti Gunnlaugur sjá á eftir öll-
um þessum vinum sínum svo og
bekkjarbræðram úr barnaskóla sem
hann hélt sambandi við meðan nokk-
ur stóð uppi.
Ættrækni Gunnlaugs var við
brugðið. Honum þótti vænt um nafn
sitt og alla sína ættingja sem það
nafn bára. Átti hann og hélt á lofti
skýringu á því hvers vegna svo
margir af ættinni báru þetta nafn.
Afi hans Eggert Ólafur var sýslu-
maður Eyjafjarðarsýslu, bjó hann á
Espihóli. Þegar honum var gert að
flytja inn á Akureyri sagði hann
embættinu lausu því hann taldi sig
ekki geta búið í kaupstað. Hann yrði
að hafa búskap með embættinu
vegna stækkandi fjölskyldu. Sótti
hann því um Skagafjörð og bjó
lengst af á Reynisstað. Búið þurfti
mikils með því að börnin urðu alls
19 þótt ekki kæmust þau öll á full-
orðinsaldur. Ekki var það einasta að
fæða og klæða þyrfti allan þennan
hóp heldur hafði sýslumaður þann
metnað að senda þau sem það vildu
til mennta. Eggert faðir Gunnlaugs
var 17. í þeim barnahópi en
næstelstur var Gunnlaugur. Hann
gerðist bústjóri á umfangsmiklu búi
sýslumannsins og honum var þakk-
að að svo mörg af sýslumannsbörn-
unum áttu þess kost að leita sér
menntunar. I þakklætisskyni létu
þau heita í höfuðið á þessum bróður
sinum og velgerðarmanni.
Af öllum nöfnum sínum var þó
einn sem Gunnlaugi þótti vænst um
en það var frændi hans og æskufé-
lagi frá Reykholti, sonur séra Einars
og Jóhönnu en hann andaðist að ný-
loknu guðfræðinámi og var sagður
hið mesta mannsefni.
Engin minningarorð verða svo rit-
uð um Gunnlaug Briem að ekki sé
getið konu hans, svo náin sem þau
vora, og samstillt í öllu lífi sínu og
framkomu við gesti og gangandi.
Þóra bjó manni sínum glæsilegt
heimili og sjálf var hún svo hjartahlý
að hún vildi allt bæta þar sem áfátt
var. Þau nutu ástríkis og barnaláns,
en skugga bar á þegar Eggert lækn-
ir, eldri sonur þeirra, féll frá í blóma
lífs frá konu og fjórum ungum böra-
um sem skömmu síðar misstu einnig
móður sína af sama sjúkdómi. Það
var þeim hjónum mikið áfall sem þau
tóku sér mjög nærri. En næst var þó
að Gunnlaugi hoggið þegar Þóra féll
frá. Aldrei var reisn hans meiri en
þegar hann farinn að kröftum, í hjóla-
stól, fylgdi kistu hennar út úr þeirri
kirkju sem þau höfðu átt athvarf í svo
langa og farsæla ævi saman.
Eg kveð þennan frænda minn með
kærri þökk fyrir vináttu hans og
tryggð í fullvissu þess að við komu
hans til nýrra heimkynna verði hon-
um vel fagnað af þeim stóra hópi
frænda og vina sem þangað era áður
gengnir.
Guð blessi minninguna um Gunn-
laug Briem.
Valgarð Briem.
Ég kynntist Gunnlaugi E. Briem á
blómaskeiði lífs hans, er ég kom ung-
ur til starfa í Stjórnarráði Islands.
Hann vakti þegar athygli mína fyrir
þróttmikið fas og framgöngu, fríður
maður og vörpulegur. Hann stjórn-
aði þá stóru ráðuneyti með fjölda-
mörgum undirstofnunum með harla
ólík viðfangsefni á sviði landbúnaðar,
orkumála og sjávarútvegs. Hann
varð að vinna samtímis með mörgum
ráðherram. Samstarf hans sem hins
hlutlausa embættismanns við ráð-
herra var náið. Hann eignaðist trún-
að þeirra, og vináttu þeirra flestra.
Við starfslok, eftir 46 ára starf í
Stjórnarráðinu, taldist honum svo til
að hann hefði unnið með 33 ráðherr-
um.
Við ríkisstjórnarskipti og þar með
ráðherraskipti, er siður að starfs-
menn ráðuneyta eigi með fráfarandi
ráðherra kveðjustund, sem Gunn-
laugur kallaði jafnan húskveðju.
Hann sagðist hafa séð eftir öllum
þeim ráðherram, sem hann þurfti
þannig að kveðja, en mismikið.
Gunnlaugur sagði oft að þrír af
þessum ráðherram skipuðu æðstan
sess í minningum hans, Hermann
Jónasson, Lúðvík Jósepsson og Ólaf-
ur Thors. Hann átti einnig óskorað
traust og vináttu þeirra.
Gunnlaugur átti einnig virðingu og
traust undirmanna sinna. Vissulega
gustaði oft af honum og hann lét
skýrt vita, væri hann ekki sáttur við
hvernig að verkum væri staðið.
Margir ungir menn byrjuðu sinn
starfsferil undir handleiðslu hans og
hlutu þar uppeldi og ögun í störfum,
sem reynst hefur vel á lífsleiðinni.
Undirritaður er einn þeirra.
f hinu umsvifamikla ráðuneyti, at-
vinnumálaráðuneytinu, vora við-
fangsefni af ýmsum toga og næsta
ólík, eins og áður segir. Gunnlaugur
vann í framvarðasveit embættis-
manna að útfærslu landhelginnar í
12 mílur, sem var mikið gæfuspor og
auðveldaði að taka síðar stærri skref
til þess áfanga sem ísland náði með
200 mílna landhelgi. Gunnlaugur
vann að samningum við Titanfélagið
norska um kaup á vatnsréttindum í
Þjórsá, sem félagið hafði komist yfir
þegar Einar Benediktsson skáld
vann að undirbúningi stóriðju á ís-
landi.
Gunnlaugur sat í áratugi í Félags-
dómi, hann var margsinnis kallaður
til að vinna í sáttanefndum í kjara-
deilum og starfaði langa tíð í yfir-
matsnefnd skv. lögum um lax- og sil-
ungsveiði, sem úrskurðar um skipt-
ingu arðs milli veiðiréttareigenda,
svo nokkuð sé talið af stóram við-
fangsefnum hans og þeim sem lengi
stóðu.
Með lögum frá 1969 var gerð um-
fangsmikil breyting á Stjórnarráði
íslands. Ný ráðúneyti vora stofnuð
og atvinnumálaráðuneytinu skipt í
þrjú ráðuneyti. Eitt þeirra var land-
búnaðarráðuneytið og kaus Gunn-
laugur að stjórna því, sem hann
gerði til starfsloka árið 1973.
Gunnlaugur átti mjög jákvæð og
gefandi samskipti við forsvarsmenn
stofnana landbúnaðarins. Hann vann
einn eða með fleiram að undirbún-
ingi margvíslegrar löggjafar á sviði
landbúnaðar. Má þar nefna lög um
Stofnlánadeild landbúnaðarins, lög
um Lífeyrissjóð bænda, lög um lax-
og silungsveiði og lög um Fram-
leiðnisjóð landbúnaðarins, svo nokk-
uð sé talið.
Þótt Gunnlaugur E. Briem hafi
viljað tryggja öllum góðum málum
brautargengi, tel ég samt óhætt að
segja, að skógræktarmálefni hafi
staðið hjarta hans næst. Hann studdi
að eflingu skógræktar af þeim mætti
sem hann gat og vann sjálfur að trjá-
og skógrækt í helgilundi sem hann
og Þóra kona hans áttu við Elliða-
vatn.
Þau hjón tóku mikinn þátt í félags-
starfi skógræktarmanna, bundust
sterkum vináttuböndum við fjölda
fólks innan þeirra samtaka, og víst
er að vinátta Gunnlaugs og Hákonar
Bjarnasonar skógræktarstjóra skil-
aði miklu í þágu íslenskrar skóg-
ræktar. Skógræktarfélag íslands
gerði hann að heiðursfélaga sínum
og var það mjög að verðleikum.
Gunnlaugur átti góða og mikil-
hæfa konu, Þóra Garðarsdóttur,
Gíslasonar. Hún dó í upphafi þessa
árs. Hús þeirra var rausnargarður
og vinir þeirra sem eru ofar foldu
minnast margra gleðistunda, er þau
stefndu til sín frænda- og vinaliði. Þá
var glatt á hjalla. Húsmóðirin greip í
hljóðfæri, sungið var og skrafað.
Glaðastur allra var húsbóndinn, veit-
ull og hláturmildur. Honum lá oft
hátt rómur þá hann sagði hnyttnar
sögur. Það skein góðvild og göfgi í
öllu fasi hans, hvort sem samvera-