Bókasafnið - 01.04.1995, Blaðsíða 93

Yfirlýsing Menningar- og vísindastofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNESCO) um
ALMENNINGSBÓKASÖFN
Grundvallargildi mannsins eru frelsi,
velmegun og framfarir samfélags og ein-
stakfinga. Þessum gildum verður aðeins
náð ef velupplýstir borgarar nota lýðræðis-
legan rétt sinn og taka virkan þátt í samfé-
laginu. Virk þátttaka og þróun lýðræðis
byggir á fullnægjandi menntun sem og
frjálsum og ótakmörkuðum aðgangi að
þekkingu, skoðunum, menningu og upp-
lýsingum.
Almenningsbókasafn er hlið til þekk-
ingar á hverjum stað. Það skapar frum-
skilyrði til ævimenntunar, sjálfstæðrar á-
kvarðanatöku og menningarþroska ein-
staklinga og þjóðfélagshópa.
Yfirlýsing þessi staðfestir trú
UNESCO á almenningsbókasafni sem
virku tæki til menntunar, menningar og
upplýsinga og sem meginafli til að rækta
frið og andlega velferð í hugum allra
manna.
UNESCO hvetur því ríki og sveitar-
stjórnir til að styðja og taka virkan þátt í
eflingu almenningsbókasafna.
Almenningsbókasafn
Almenningsbókasafnið er upplýsinga-
miðstöð á hverjum stað og veitir notend-
um sínum aðgang að alls kyns þekkingu
og upplýsingum.
Þjónusta almenningsbókasafns er veitt
á grundvelli jafnræðis og jafnrar aðstöðu
allra manna án tillits til aldurs, kynþáttar,
kynferðis, trúarbragða, þjóðernis, tungu-
máls eða félagslegrar stöðu. Sérstaka
þjónustu og efni skal hafa á boðstólum
fyrir þá sem ekki geta nýtt sér reglu-
bundna þjónustu bókasafnsins af ein-
hverjum orsökum, til dæmis minnihluta-
hópa, fatlaða og fólk á sjúkrastofnunum
eða í fangelsum.
Allir aldurshópar skulu finna efni sem
svarar þörfum þeirra. Safnkostur og
þjónusta þurfa að taka til allra miðlunar-
forma og nútímatækni ekki síður en
hefðbundinna gagna. Frumskilyrði er að
safnkostur sé í háum gæðaflokki og henti
aðstæðum á hverjum stað. Safnefni verð-
ur að endurspegla strauma og stefnur í
þróun þjóðfélags og geyma jafnframt
minningar um hugvit og ímyndunarafl
mannsins.
Safnkostur og þjónusta eiga hvorki að
lúta hugmyndafræðilegri, stjórnmálalegri
eða trúarlegri ritskoðun né þrýstingi frá
viðskiptalegum hagsmunaaðilum.
Markmiö almenningsbókasafns
Eftirfarandi lykilmarkmið sem snerta
upplýsingar, læsi, menntun og menningu
skulu vera kjarninn í þjónustu almenn-
ingsbókasafna:
1. að örva og styrkja lestrarvenjur barna
frá unga aldri;
2. að styðja einstaklingsmenntun og
sjálfsnám svo og formlega menntun á
öllum stigum;
3. að veita tækifæri til að þroska sköpun-
argleði einstaklingsins;
4. að örva ímyndunarafl og sköpunar-
gleði barna og unglinga;
5. að efla vitund um menningararf, gildi
lista, vísindaafreka og uppgötvana;
6. að veita aðgang að listviðburðum í öll-
um listgreinum;
7. að hvetja til umræðu um menningar-
leg tengsl og menningarlega fjöl-
breytni;
8. að stuðla að varðveislu frásagnarhefð-
ar;
9. að tryggja aðgang almennings að hvers
konar opinberum upplýsingum;
10. að veita fyrirtækjum, félögum og á-
hugahópum aðgang að viðunandi
upplýsingaþjónustu;
11. að auðvelda nám á sviði upplýsinga-
og tölvuleikni;
12. að styðja og taka þátt í starfsemi og
dagskrárgerð til eflingar lestri fyrir
alla aldurshópa og eiga frumkvæði að
slíkri starfsemi ef þörf krefur.
Fjármögnun, lagasetning og samstaif
I grundvallaratriðum á aðgangur að al-
menningsbókasöfnum að vera ókeypis.
Almenningsbókasafnið er rekið á á-
byrgð sveitarfélags eða ríkis. Það skal
styrkja með sérstakri lagasetningu og fjár-
magna með framlögum frá ríki eða sveit-
arfélögum. Það skal vera í kjarna hvers
kyns langtímastefnu á sviði menningar,
upplýsingaþjónustu, lestrarátaks og
menntunar.
Bókasafnskerfi hvers lands skal skil-
greina og efla með lagasetningu og stefnu-
mörkun sem byggir á samþykktum sam-
starfsreglum til þess að tryggja samhæf-
ingu og samvinnú bókasafna á landsvísu.
Almenningsbókasafnakerfi skal hanna
í tengslum við landsbókasöfn, svæðis-
bókasöfn, rannsókna- og sérfræðibóka-
söfn svo og bókasöfn í grunnskólum,
framhaldsskólum og háskólum.
Starfsemi og stjórnun
Móta skal skýra stefnu þar sem mark-
mið, forgangsröð og þjónusta er skil-
greind með þarfir sveitarfélags í huga. Al-
menningsbókasafn þarf að vera vandlega
skipulagt og starfsemin að standast fagleg-
ar kröfur.
Tryggja þarf samvinnu við þá aðila
sem máli skipta svo sem notendahópa og
aðrar fagstéttir bæði innan sveitarfélags,
landshluta, á landsvísu eða á alþjóðlegum
vettvangi.
Allir íbúar sveitarfélags skulu eiga
greiðan aðgang að almenningsbókasafni.
Til þess að svo geti orðið þarf vel staðsett-
ar bókasafnsbyggingar, góða lestrar- og
námsaðstöðu, viðunandi tæknivæðingu
og nægilega langan og hentugan opnun-
artíma til að mæta þörfum notenda. Jafn-
framt þarf að efla þjónustu við þá sem
ekki komast til bókasafnsins.
Bókasafnaþjónustu þarf að laga að
mismunandi þörfúm samfélags hvort sem
er í dreifbýli eða þéttbýli.
Bókavörður er virkur tengiliður milli
lánþega og þekldngar. Fagþekking og næg
endurmenntun bókavarða er ómissandi
þáttur í því að tryggja viðunandi þjón-
ustu.
Veita þarf virka þjónustu og skipu-
lagða notendafræðslu til þess að notend-
ur geti haft fullt gagn af öllu því sem al-
menningsbókasafnið hefur upp á að
bjóða.
Framkvcemd Yfirlýsingarinnar
Yfirvöld í hverju Iandi og hverju sveit-
arfélagi svo og bókasafnsnotendur um all-
an heim eru hér með hvattir til að fram-
kvæma þau ákvæði sem lýst er í þessari Yf-
irlýsingu.
Icelandic transladon of the UNESCO Public
Library Manifesto 1994.
Þýðing: Dr. Sigrún Klara Hannesdóttir
Eftirmáli:
Unesco gaf út íyrstu yfírlýsingu sína um al-
menningsbókasöfn árið 1949. Endurskoðuð út-
gáfa kom út árið 1972, var þýdd á íslensku af
Baldri Ingólfssyni og birtist m.a. í Bókasafninu
1982(6)2, 20+13. Þessi nýja endurskoðun var
staðfest af stjórn þeirrar deildar UNESCO sem
nefnist General Information Programme (PGI) í
nóvember 1994. Forvinna endurskoðunar var í
höndum vinnuhóps á vegum fastanefndar IFLA
um almenningsbókasöfn. í þessum vinnuhópi
voru Therry Giappiconi frá Frakklandi, Marie
Louise Riesthuis frá Hollandi, Philip Gill frá Bret-
landi og Hellen Niegaard frá Danmörku.
Bókasafhið 19. árg. 1995 93