Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1984, Blaðsíða 13

DV. MIÐVIKUDAGUR14. MARS1984.
' Kjallarinn
Myndir sem teknar voru af liki Marianellu sýndu svo ekki varð um villst að hún hafði ekki „ fallið i átök-
um " eins og heimildir stjórnarhersins sögðu. Hún hafði verið pyntuð klukkustundum saman á herskólan-
um i San Salvador áður en hún var tekin aflifi.
ÞRÁINN
HALLGRÍMSSON
FULLTRÚI CDHES Á ÍSLANDI
helgaöi hún sig mannréttindabaráttu.
Fyrst í staö var skrifstofa samtakanna
heima hjá einum stofnfélaganna.
Verkefnin voru óþrjótandi. Sem vel
menntaður lögfræöingur gat Marían-
ella komiö aö miklu liöi meöal fórnar-
lamba stjórnvalda, hers og lögreglu.
Hún varö strax miðpunkturinn í starf-
inu og meginverkefni hennar var aö
hjálpa pólitískum föngum auk þess
sem hún sinnti daglegu starfi nefndar-
manna. Hún tók viö upplýsingum um
horfna menn og týnda, reyndi aö graf-
ast fyrir um örlög þeirra. Félagar
mannréttindanefndarinnar fóru á
staöinn þegar lík fundust t.d. á götum
úti í dagrenningu. Þeir skráöu nöfn,
starfsheiti og fl.þ.h., þeir aðstoöuðu fá-
tæka viö aö sjá um útför fórnarlamba
hersins og tóku myndir af líkunum.
Maríanella tók margar af fyrstu
myndunum sem síðar uröu kunnar um
allan heim vegna þess aö þær sýndu
svart á hvítu hvaö var aö gerast í E1
Salvador.
30. mars 1980
Maríanella var viöstödd jaröarför
Rómerós erkibiskups 30. mars 1980. Þá
eins og oft áöur hófu öryggissveitir
skothríö á mannfjöldann utan viö
dómkirkjuna. Margir féllu og minnstu
munaöi að Maríanella træöist undir er
mikill ótti greip um sig í mannfjöldan-
um. Þarna sýndi hún mikið hugrekki.
Hún hopaði ekki þegar á reyndi heldur
gekk skrefi framar.
Hún var forkur til vinnu. I E1
Salvador var hún allar stundir á skrif-
stofu CDHES, mannréttindanefndar-
‘ innar, þegar hún ekki var aö sinna
verkefnum utanhúss. Þeir sem kynnt-
ust Maríanellu á ferö hennar hingað til
lands sáu að þarna fór ekki neinn
venjulegur verkmaöur. Er komiö var
heim aö löngum starfsdegi loknum tók
hún til viö skriftir og sat viö þær lengi
nætur. Aö morgni var hún jafnhörö til
verka og þeir sem sofið höföu úr sér
þreytuna. I höfuöborginni San Salva-
dor kallaði fólk hana „la Doctora”.
Hjá henni fann fólk hlýju, kærleik og
hjálp viö erfiðar aöstæöur þegar nánir
vinir eða ættingjar voru komnir inn
fyrir fangelsismúra eöa fallnir í val-
inn. Ekki síst var hún því mikil stoö
sem lögfræðingur og sáttasemjari í
erfiðum málum.
Starf Maríanellu García-Villas og
félaga hennar í mannréttindanefnd E1
Salvador var þegar á árinu 1979 farið
aö vekja athygli á alþjóðavettvangi.
Það fór illa í helstu talsmenn
hernaöarlausna svo sem Roberto
D’Aubuisson, núverandi formann
Arena, flokks hægrimanna og forseta
stjórnlagaþings E1 Salvador, en hann
er talinn hafa lagt gjörva hönd á plóg-
inn er morö Rómerós erkibiskups var
skipulagt á sínum tíma. Hann lýsti því
yfir í febrúar 1980 aö Maríanella væri á
snærum vinstri skæruliöa og gengi þar
undir nafninu „Lúsía liösforingi”.
Hann lýsti hana einnig fööurlandssvik-
ara sem og marga aðra um þaö leyti.
Þessi yfirlýsing af vörum Roberto
D’Aubuisson þýddi greinilega aö
Maríanella væri réttdræp ásamt félög-
um hennar í mannréttindanefndinni.
Dauöasveitirnar og her áttu síöar aö
sjá um aftökurnar.
CDHES-mannréttindanefnd E1
Salvador ávánn sér stööugt meira
traust. Nefndin varð aðili að alþjóð-
legu mannréttindanefndinni (FIDH)
sem er ráðgefandi nefnd gagnvart S.Þ.
og Maríanella varö varaformaður
nefndarinnar. Þá var mannréttinda-
nefnd E1 Salvador tilnefnd til nóbels-
verðlauna tvisvar sinnum og nú í
þriöja sinn á 'þessu ári m.a. af
íslenskum þingmönnum. Hún fékk
„Isabel La Católica” viðurkenninguna
á Spáni, verölaim blaöamannasam-
taka í Svíþjóö og „Van Praag de
Hivos” verölaunin í Hollandi. Marían-
ella varð þó þekktust á Noröurlöndum
sem hún heimsótti nokkrum sinnum og
kynntist þá áhrifamönnum í flestum
Noröurlandanna og kom fram á al-
mennum fundum þar sem hún kynnti
málefni E1 Salvador meö ákaflega
áhrifamiklum hætti. Hún var óþreyt-
andi í því verkefni aö kynna mann-
réttindabaráttu í Mið-Ameríku og afla
málefninu stuönings.
Maríanella hélt í hinstu för sína til
heimalandsins þann 19. janúar á síö-
asta ári. Meðal verkefna hennar og
nunnu að nafni Laura Hernandez var
aö safna gögnum um eiturefnahernaö
stjórnarhersins á þeim svæöum sem
eru undir stjórn skæruliöa FMLN, en
ásakanir hafa komiö fram í því efni
allt frá árinu 1981. Kristnir söfnuöir á
svæðunum tóku aö sér að undirbúa
komu Maríanellu. Skv. ferðaáætlun
Maríanellu átti hún aö halda.til Mexíkó
að nýju 19. febrúar og halda þaðan
rakleiðis til Genfar í Sviss á ráöstefnu
á vegum Sameinuöu þjóöanna. Af
þessu varð aldrei. Allar heimildir
benda til þess aö yfirvöld hafi vitaö
allan tímann af veru hennar í landinu.
Aödragandinn aö morðinu á Marían-
ellu García-Villas verður ekki rakifln
hér, þaö er ekki unnt í stuttri kjallara-
grein. Stjórnvöld í E1 Salvador settu af
staö áhrifamikla blekkingar- og
áróöursmaskínu þegar í staö er verkið
haföi verið unniö til þess eins aö draga
hulu yfir þaö sem raunverulega haföi
gerst. Þess vegna voru fyrstu fréttir af
morðinu allar í skötulíki. Rannsóknir
tveggja óháöra aðila, Pax Christi
International og alþjóðamannréttinda-
nefndarinnar — FIDH — leiddu hins
vegar hiö rétta í ljós: Aö fjöldamorð
hafði verið framið á þeim hóp flótta-
manna sem Maríanella var stödd í
þann 13. mars 1983 í La Bermuda.
Maríanella haföi hins vegar ekki veriö
drepin þar heldur haföi hún verið
numin á brott og flutt til herskólans í
San Salvador sem þekktur er af
pyntingum og öörum hroðaverkum á
hendur almenningi. Þar var Marían-
ella pínd til dauða á hroðalegan hátt.
ÞaÖ tók pyntingameistara hennar
margar klukkustundir aö ljúka
ætlunarverkinu. Þegar því var lokið
fluttu hermenn hana til hersjúkrahúss-
ins í San Salvador. Þeir sem skoðuöu
lík Maríanellu voru ekki í neinum vafa
um þaö sem gerst hafði. „Eg hef aldrei
séð nokkurt lík svo illa út leikið,” sagði
Antonio García Borrajo, formaöur
spænsku mannréttindasamtakanna,
sem fór til E1 Salvador gagngert til aö
rannsaka þetta mál. I sama streng
tóku aörir óháöir aðilar sem kynntu
sér gögn málsins. Myndir sem teknar
voru af líkinu hrekja einnig meö
skýrum hætti þær fullyrðingar yfir-
valda í E1 Salvador aö Maríanella hafi
látist í „átökum” en sú er uppáhalds-
skýring hers og lögreglu þegar fólk
hefur veriö drepiö meö skipulögöum
hætti.
Efnahernaður
staðfestur
Meö moröinu á Maríanellu García-
Villas tókst yfirvöldum þar í landi aö
koma fyrir kattarnef ötulasta baráttu-
manni mannréttinda í allri Rómönsku
Ameríku. Gögn þau sem Maríanella
gat komið á framfæri áöur en hún
komst í hendur pyntara sinna voru
mikils viröi. Þau sýndu aö yfirvöld í E1
Salvador nota hvítan fosfór og efni sem
líkist napalmi til aö vinna á óbreyttum
borgurum á svæðum skæruliðanna.
Afleiöingar þessa efnahernaðar eru
skelfilegar á landsbyggð E1 Salvador
þar sem fjöldi barna og unglinga býr
nú viö varanleg örkuml af völdum
þeirra.
Tölur mannréttindanefndarinnar
yfir pólitísk morö og mannshvörf á síð-
asta ári sýna einnig aö ástand mann-
réttindamála í E1 Salvador fer síður en
svo batnandi þó aö sérfræöingar
kúrekans í Hvíta húsinu haldi ööru
fram þegar þaö hentar. Samtals voru
meira en fimm þúsund og átta hundruð
manns myrt í E1 Salvador á síðasta
ári. Stærstu hópar fórnarlambanna
eru launamenn á landsbyggöinni og
verkamenn í borgum. A sama tíma
hurfu sporlaust nokkuð á sjötta hundr-
aö manns. Mannréttindanefndin telur
aö ekkert lát sé á ógnarverkum og póli-
tískum morðum í landinu enda hníga
allar tölur í þá átt.
Viö þessar aöstæöur hefur stjórn-
völdum, her og lögreglu tekist aö losa
sig við alla helstu talsmenn mann-
réttinda sem þekktir eru á alþjóöavett-
vangi. Mjög hefur veriö þrengt aö
mannréttindanefnd E1 Salvador á síö-
ustu mánuðum og nefndin hefur nýlega
misst húsnæöi sitt sem tengt var
biskupsstofu í San Salvador. Mann-
réttindanefndin berst því nú um þessar
mundir fyrir lífi sínu og þeim
verkefnum innan E1 Salvador og utan
sem hún var stofnuð til aö sinna. Sér-
staka áherslu leggur nefndin um þess-
ar mundir á hjálparstarf fyrir flótta-
börn frá E1 Salvador sem búa nú m.a. í
Hondúras í flóttamannabúðum, mörg
hver viö mjög slæman aöbúnaö. Einnig
hér á landi munu mannréttinda-
' samtökin, MESA, leggja sitt af
mörkum til að efla starf í þágu mann-
réttinda fyrir þjóö E1 Salvador. Skal að
lokum á þaö minnt aö félagasamtök af
ýmsum toga, einstaklingar og stjórn-
málaöfl víöa um heim skora um þessar
mundir á nefndina í Osló aö veita
mannréttindanefndinni friöarverðlaun
1984. Víst er aö nefndin veröskuldar þá
viðurkenningu fyrir öflugt starf og
fórnir undanfarin ár.
Kjallarinn
REYNIR TRAUSTASON
STÝRIMAÐUR, FLATEYRI
Varðandi mína Ijósa- og raftækja-
notkun þá get ég upplýst aö fyrir fjög-
urra mánaöa tímabil hljóðuðu reikn-
ingar upp á samt. kr. 8657 sem þýðir
kr. 2164 á mánuöi ef notaðar eru þær
reikniaðferðir sem almenningur kann.
Ef ég aftur á móti byggi á Sólvallagöt-
unni viö hlið Jónasar þá liti dæmiö
heldur skár út því þá þyrfti ég aö borga
fyrir sömu orku alls kr. 7791 eöa á
mánuöi kr. 1947 sem er 50 kr. undir því
meðaltali sem Jónas nefnir og opinber-
ar heimildir greina frá. Og ef ég væri
svo lánsamur aö kaupa einnig hita úr
sömu æö og Jónas þá þyrfti ég aö borga
fyrir áriö 1983 kr. 11.582,46 í staö 43.559
og ætti því til góöa kr. 31.976. Þegar ég
er svo búinn aö greiða skatt af þessum
krónum þá er mismunurinn orðinn
47.000 kr. á einu ári. Þessar tölur eru
reiknaðar út eftir þeim upplýsingum
sem ég fékk frá Hitaveitu Reykjavíkur
og iönaðarráöuneyti.
Hitaveitan upplýsir einnig að Jónas
Guömundsson, Sólvallagötu 9, Reykja-
vík, hefur notaö á bilinu 912—946 tonn
af heitu vatni undanfarin tvö ár til aö
hita upp íbúö sína sem er 252,8 fer-
metrar en ekki reyndist unnt aö f á upp-
gefna rúmmetratölu íbúðar hans svo
ég álykta sem svo aö íbúðin sé um 600
rúmmetrar sem þýðir að hann er held-
ur undir meðallagi í eyðslu eins og sá
sem þetta ritar.
Rang/æti
Eg vona að þetta nægi til að opna
augu Jónasar skálds fyrir því ranglæti
sem er þama á feröinni og hann átti sig
á því aö leiðréttinga er þörf og þaö
skjótt svo ekki komi til byggðaröskun-
ar og viö sem viljum búa á köldu svæð-
unum fáum aö búa þar um ókomna tíö
viö svipuð skilyrði og aðrir landsmenn.
En svona að lokum, mér hefur fundist
votta fyrir frjálshyggju í skrifum Jón-
asar, þ.e.a.s. byggðarlögin eigi sjálf aö
gera eitthvað í sínum málum, gott og
vel meö það, en þaö skyldu menn at-
huga aö ekki þýöir að nota frjáls-
hyggju á einu sviði en hafna henni á
ööru. Heldur verður aö stíga skrefið til
fulls og gefa allt frjálst þar með taliö
allan útflutning. Þá yröi nú veisla sum-
staöar.
Meö kveðju frá köldu svæöi.
Reynir á Flateyri á
að greiða 2000 á
mánuði fyrir rafhitun
Nokkur reiöi er nú vestur á fjörðum
útaf janúarreikningi Orkubús Vest-
. fjaröa og hafa fréttaritarar frá Flat-
jeyri og vestan úr Bolungarvík sent
blööunum reikninga til birtingar því til
sönnunar aö Vestfirðingar séu hafðir
^aðféþúfu.
Þar eö Reykjavíkurborg ein var
Fdregin inn í þessa 220 volta harmsögu
og látiö að því liggja aö Reykvikingar
nytu forréttinda eða þægju jafnvel
[ orkulega ömusu frá þjóöinni vildi ég i
mínum skrifum um málið minna á að
Reykjavík var nú brautryöjandi í
orkumálum. Og á því fengu foreldrar
| mínir og hin svonefnda eldri kynslóð
að kenna með vondum útsvörum
meðan verið var að reisa gasvirki á
, fyrsta áratug aldarinnar, eða Gasstöð-
] ina. Síðan sama þegar verið var að
I virkja Elliðaámar og Sogið. Kaupa
vatnsréttindi hér og þar af eigendum
) Islands, lika hitaréttindi á deildar-
tunguprísum. Síðar stofnuðu ríki og
Kjallarinn
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
borg, sem kunnugt er, til helminga raf-
magnsfélagið Landsvirkjun. Reykja-
vík lagði á borð með sér orkuver, keypt
vatnsréttlndi og peninga, eða reiðufé,
svo unnt væri að klára Sogiö og ljúka
Búrfellsvirkjun. Sumsé tók af útsvör-
um manna m.a. til þess að setja
straum á raflinur út um allt land. Onn-
ur sveitarfélög vörðu útsvörum þá
öðruvísi.
Hitaveitan á sér enn lengri sögu eða I
frá Þvottalaugunum þar sem þvegið '
var af Ingólfi Amarsyni og fjölskyldu
hans sem og öðrum Forn-tslendingum.
Arið 1921 var heitt vatn fyrst leitt í hús i
í Reykjavik frá jarðhitanum í Laugar-1
dal. Og nú um stundir eiga Reyk-j
víkingar um 65% Landsvirkjunar;
tæpan helming sem Reykvikingar og
afganginn sem þriðjungur Islendinga,
eðasvo.
Þar að auki á borgin Hitaveitu}
Reykjavíkur er einnig hitar Kópavog,
Garðabæ og Hafnarfjörð og tekur