Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.1994, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Fallnir englar
Ekki er öfundsvert hlutskipti þeirra einstaklinga í
þjóöfélagi okkar sem með réttu eða röngu eru taldir eiga
að vera öðrum til eftirbreytni. Til þeirra eru gerðar mikl-
ar kröfur. Verði þeim alvarlega á í messunni, hvort sem
er í einkalífi eða á opinberum vettvangi, er gagnrýnin
sem þeir uppskera yfirleitt óvægnari og afleiðingamar
fyrir þá sjádfa að jafnaði harkalegri en þegar almennir
borgarar eiga í hlut. Verst er áreiðanlega slúðrið og
umtahð illa sem fylgir stundum hinum nafnfrægu, sem
hrasa, alla ævi.
Þeir sem kosið hafa sér lífsstarf, sem gerir miklar
kröfur um samkvæmni fyrirheita og athafna, eru undir
sérstakri smásjá almennings og fjölmiðla. Þetta gildir til
dæmis um presta, sem tekið hafa að sér að leiða sóknar-
böm sín um þrönga vegi dyggðarinnar, eða íþróttafröm-
uði, sem ætlast er til að sýni drengskap í keppni. Og það
er ekki nema eðlilegt og við hæfi að strangar kröfur séu
gerðar, þar sem yfirsjónir fyrirmyndanna verða öðrum
einatt að skálkaskjóli. Eftir höfðinu dansa limimir.
Syndir prestanna valda söfiiuði þeirra ama og skaða
með beinum eða óbeinum hætti. íþróttamenn í áliti, sem
hafa rangt við í keppni, grafa undan sjálfri hugmyndinni
að íþróttum og spilla æskunni.
Enginn ætti að gefa kost á sér í starf eða embætti, þar
sem htið er á hann sem fyrirmynd annarra, nema íhuga
gaumgæfilega þær miklu og á stundum ósanngjömu
kröfur sem til slíkra persóna og fjölskyldna þeirra em
gerðar. Fyrirmyndarborgarar, sem svo vilja heita, verða
með öðrum orðum að gera meiri kröfur til sjálfs sín en
annajra. Ekki aðeins í upphafi ferils síns, heldur ávaht.
Freistingamar em ekki til að faha fyrir þeim, eins og
orðhákurinn Oscar Wilde hélt fram, heldur standast þær.
Einkenni nútímaþjóðfélags okkar er hraðinn. Fréttir
berast manna á milh á örskotsstundu, ekki síst þær sem
fjalla um mannlegan breyskleika. Það má kannski orða
það svo að fréttimar af myrkrinu í mannlífinu berist
með hraða ljóssins.
Mörgum finnst að slíkt efiii eigi ekki erindi í flöl-
miðla. Áfahiö sé nægilegt, skaðinn orðinn nógur, þó að
íjölmiðlar magni hann ekki upp. Vissulega er það oft
álitaefhi hvort og hvenær mál sem berast fjölmiðlum
eiga erindi til almennings. Aðstæður 1 htia, íslenska
kunningjaþjóðfélaginu em hvað þetta varðar frábmgön-
ar því sem þekkist erlendis. íslenskir Qölmiðlar sýna
enda og þurfa að sýna meiri varkámi í umfjöhun um
fólk og einkahagi þess en erlendir fjölmiðlar.
Oftar er það samt áreiðanlega betra að fá staðreyndir
út úr skúmaskotum slúðursins og fram í dagsljósið og
taka orðnum hlut af manndómi fremur en reyna að
sveipa um sig huhðsblæju eða stinga höföinu í sandinn.
Við shkar aðstæður er fráleitast af öhu að reyna að koma
sök á umtalið þótt að því megi með réttu finna. Afleiðing-
unni verður ekki kennt um orsökina.
Breyskleiki er mannlegur eiginleiki sem ekki hverfur.
Með aga, þolinmæði og sjálfsafheitun er vonandi hægt
að rækta með sér það hugarfar sem dugir til að verjast
freistingum sem leiða menn af braut sem þeir hafa skuld-
bundið sig til að fylgja. Þjóðfélagið þarf nauðsynlega á
sönnum fyrirmyndum að halda og sérhver nýr frambjóð-
andi er fagnaðarefni. En þeir sem gefa kost á sér verða
hka að átta sig á því að almenningsáhtið er harður og
óvæginn húsbóndi.
Guðmundur Magnússon
Umferðardeild lögreglunnar að störíum.
Forvamir hjá lögreglu
Löggæslan í Bretlandi er grund-
völluð á hugmyndum Sir Roberts
Peel á öndverðri 19. öld. Löggæsla
í Bandaríkjunum er sniðin að
breskri fyrirmynd. Aðrar vestræn-
ar þjóðir hafa tekið mið af þessum
hugmyndum.
Vandinn aö baki afbrotunum
í upphafi fjórða áratugarins varð
víða hröð þróun í þá átt að lög-
gæslustofnanir hyrfu frá forvama-
starfi. Þess í staö varð höfuðverk-
efni þeirra að takast á við afleiðing-
ar afbrota sem framin höfðu verið
á svipaðan hátt og slökkvilið sem
kallað er út þegar kviknað hefur
í. Þessi áherslubreyting varð því
miður tíl þess að einangra lög-
gæslumenn frá samfélaginu og
draga úr persónulegu sambandi
lögreglumanna og borgara. Aðai-
áherslan var lögð á handtökur og
hugmyndir manna um forvama-
starf breyttust í þá vera að bestu
forvamimar væra sýnilegt eftirht
lögreglu.
Almenningur og margir lögreglu-
menn hafa jafnan tilhneigingu tíi
að leggja meiri áherslu á að upp-
lýsa afbrot en að koma í veg fýrir
að þau séu framin. Flestar lög-
gæslustofnanir ganga því glaðar í
hlutverk vörlsumanna refsivand-
arins enda hefur það hlutverk auð-
veldað þeim aögang að fé til að
margfalda fjölda starfsmanna og
víkka út valdsvið sitt í upphafi
þessa áratugar var almenningi og
framfarasinnuðum yfirmönnum
lögreglu hins vegar orðið ljóst að
löggæslukerfinu hafði mistekist að
koma í veg fyrir að afbrotum færi
sífeht fiölgandi.
Þennan vanda era nú margir lög-
reglustjórar útí í heimi að horfast
í augu við með því að hverfa á ný
til löggæslustefhu sem tekur mið
af hefðbundnum forvarnaaðferð-
um ásamt ýmsum nýjungum sem
þróaðar hafa verið á undanfómum
árum.
KjáUaiinn
Ómar Smári
Ármannsson
aðstoðaryfirlögregluþjónn
eða hópum sem vitað er að fást við
afbrot Á þriðja stígi forvama er
reynt að koma í veg fyrir að þeir
sem einu sinni hafa gerst brotlegir
geri það aftur. Reynt er að beina
mönnum í meðferð eða endurhæf-
ingu.
Jane Jacobs er einn helstí hug-
myndafræðingur forvamastarfs í
Bandaríkjunum. í einni bóka henn-
ar segir hún m.a.: „Fyrst og fremst
er nauðsyiUegt að gera sér Ijóst að
jafnnauösynleg og lögreglan er þá
er það ekki hún sem á mestan þátt
í því að halda uppi allsherjarreglu
í samfélaginu. AUsherjarregla
styðst fyrst og fremst við fóUdð,
ómeðvitað net eða kerfi þeirra
reglna og hamla sem fólkið setur
sér sjálft Það er útilokað að lög-
reglusveitir, sama hve stórar þær
era, getí staðið vörð um siðmenn-
inguna í samfélagi þar sem hið eðh-
„Almenningur og margir lögreglu-
menn hafa jafnan tilhneigingu til að
leggja meiri áherslu á að upplýsa af-
brot en að koma í veg fyrir að þau séu
framin.“
Lykilþáttur
Eigi að takast að snúa við núver-
andi þróun afbrotavandamálsins
víða í heiminum munu aðferðir
forvarnanna leika lykilhlutverkið.
Hugtakið forvamir (crime pre-
vention) er eins konar samheití
yfir margvíslegar aðferðir og áætí-
anir í fyrirbyggjandi starfi lög-
reglu. Fyrsta stig forvama miðast
að því að hafa áhrif á umhverfið í
heUd (t.d. heimih og skóla), bæði í
efnislegum og félagslegum skiin-
ingi. Annað stig forvama beinist
að því að greina og grípa eins fljótt
og unnt er inn í hjá einstaklingum
lega og innbyggða eftirlit almenn-
ings er ekki lengur tíl staðar.“
I allar fyrri tílraunir og kenning-
ar, sem ætlað hefur verið að koma
í veg fyrir glæpi, vantaði þann lyk-
Uþátt sem nú er byggt á í þeim
áætlunum og kerfum sem unnið
er eftir í Bandaríkjunum og víðar;
virka þátttöku almennings á hverj-
um stað. Þar sem forvamastarf
hefur skUað bestum árangri hefur
glögglega komið í ljós að sá árangur
hefur fyrst og fremst byggst á ein-
drægni og samstöðu.
Ómar Smári Ármannsson
Skoðanir aimarra
Atvinnuleysisbætur
„Séu brögö að því að einhveriir kjósi að þiggja
heldur atvinnuleysisbætur tímabundið en að taka
hvaða starfi sem býðst þegar einhverjum atvinnu-,
rekandanum þóknast, er það ekkert tU að hneyksl-
ast yfir og eins er óþarft að ijúka upp með fúkyrðum
þótt einhver hafi orð á... En sífellt tal um aö bætur
til atvinnulausra séu ósæmUegar á einn hátt eða
annan eða að það dragi úr sjálfstrausti og jaðri viö
höfnun af hálfu þjóðfélagsins að þiggja þær, bæta
síst stöðu þeirra sem ekki hafa vinnu. Það sem helst
er ósæmUegt við bætumar er hve lágar þær era.“
Úr forystugrein Timans 20. maí.
Hæstiréttur og Ríkisútvarpið
„Ég geri ráö fyrir að framkoma fréttastofunnar
við mig bendi til þess að Útvarpið vUji slíta því sam-
starfi sem það hefur átt við Hæstarétt... Þaö er þó
erindi mitt við útvarpsráð að fá að vita hvort embætt-
ismenn megi almennt búast við að sagt verði frá
persónulegum bréfum þeirra tíl samstarfsaðUa á öld-
um ljósvakans. Því ef svo er verða slflc bréf auðvitað
ekki rituð og menn koma saman á leynifundum til
að ráða ráðum sínum."
Hrafh Bragason, forseti Hæstaréttar, i Eintaki 24. maí.
Flýtif yrningar verka hvetjandi
„Sérstaka athygh vekur sú ákvörðim ríkisstjóm-
arinnar að beita sér fyrir svonefndri flýtifymingu
fyrir fyrirtæki á þessu ári og því næsta.... Hitt fer
ekki á mUli mála, að flýtifymingar hljóta að verka
mjög hvetjandi á atvinnulífið að fara út í nýjar fiár-
festingar á þessu ári og því næsta. Þetta era raunhæf-
ar aðgerðir í atvinnumálum, mun raunhæfari en
margt af því almenna taU, sem einkennir málflutning
stjómmálamanna m.a.í þeirri kosningabaráttu sem
nú stendur yfir.“ Úr forystugrein Mbl. 21. mai.