Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.1997, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 8. SEPTEMBER 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setníng og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Móðir Teresa
Raunveruleg hetja er látin. Móðir Teresa lézt á fostu-
daginn í hárri elli. Hún helgaði líf sitt fátæku fólki í Ind-
landi og rak þar meira en fimm hundruð heimili í átta-
tíu borgum landsins. Fyrir framlag sitt til mannkyns
hlaut hún friðarverðlaun Nóbels árið 1979.
Milli móður Teresu og vinsælasta frægðarfólks nútím-
ans er himinn og haf. Hún var fræg af stórvirkjum sín-
um, rétt eins og Winston ChurchiH og Halldór Laxness,
hvert þeirra með sínum hætti. Hún var ekki bara fræg
fyrir að vera fræg eins og Díana prinsessa.
Leiðir nunnunnar og prinsessunnar lágu einu sinni
saman. Þá gaf nunnan sér stundarflórðungs frí frá mik-
ilvægum störfum sínum og prinsessan gaf sér stundar-
fjórðungs vinnu frá tilgangslausum frístundum sínum.
Nunnan var að safna fé og prinsessan að safna frægð.
Fyrir stundarfjórðungs vinnu í þágu fátækra í Ind-
landi jók prinsessan við frægð sína og vinsældir. Hún
var góð, segir fólk og grætur. Mun færri sýna tilfinning-
ar við andlát móður Teresu, sem var raunveruleg hetja,
raunverulegur mannvinur, raunveruleg persóna.
Móðir Teresa var ekki fullkomin fremur en aðrir. Hún
var sögð kaþólskari en páfinn, það er að segja aftur-
haldssöm í trúmálum og þjóðmálum. En hún var ekki
álitsgjafi í þessum efnum, heldur hélt hún sér við þá
grein, sem hún kimni til fulls, fátækrahjálpina.
Saga móður Teresu er bjart ljós í grimmum heimi.
Hún sýndi, að mannfólkið er ekki aðeins duglegt til ill-
virkja, heldur einnig til góðverka. Hún var mörgum fyr-
irmynd og áreiðanlega betri fyrirmynd en þorrinn af
prinsessum og öðru frægðarfólki nútímans.
Nútíminn dáir innantómt fólk, svo sem Elvis Prestley,
sem dó úr ólifnaði, eða Michael Jackson, sem er að deyja
úr andlitslyftingum. Fólk dreymir um að vera sjálft í
sporum fólks, sem er frægt fyrir að vera frægt, en
dreymir ekki um að vera í sporum móður Teresu.
Samt var prinsessan jafn óhamingjusöm og nunnan
var hamingjusöm. Bros nunnunnar var margfalt feg-
urra, enda skein þar innri maðurinn í gegn. En nútíma-
fólk á erfitt með að skilja, að hamingja felist í öðru en
endalausum frístundum og samneyti við glaumgosa.
Sennilega á flest fólk erfitt með að skilja, að hamingja
geti falizt í þrotlausu erfiði og að óhamingja geti falizt í
þrotlausum frístundum. Þetta má einmitt hafa til marks
um firringu nútímafólks, er leitar fyrirmynda í sýndar-
veruleika þeirra, sem eru frægir fyrir að vera frægir.
Blaðalesendur og sjónvarpáhorfendur hafa alltaf vilj-
að vitað meira um skútulíf Jacqueline Kennedy með
Onassis og um glaumagosastúss dönsku prinsanna, held-
ur en um Winston Churchill og Halldór Laxness og hvað
þá móður Teresu, sem aldrei fór í næturklúbb.
Móðir Teresa fæddist í Makedóníu af albönsku for-
eldri. Hún ákvað ung að gerast nunna og fluttist til ír-
lands, þar sem hún sat í klaustri Loreto-reglunnar. Síð-
an fór hún á vegum reglunnar til Darjeeling í Indlandi
og var þar lengi kennari við klausturskóla.
Á miðjum aldri fékk móðir Teresa köllun um að sinna
fátækum í Indlandi. Henni varð vel ágengt. Nunnur
flykktust til hennar og voru orðnar um 3.000, þegar húm
lézt. Nútíminn má eiga það, að hann kunni að meta verk
hennar og studdi þau með vaxandi fjárframlögum.
Móðir Teresa sýndi, að hamingja getur falist í að ná
sambandi við sinn innri og æðri mátt og gera það, sem
samvizkan býður, en hafna eftirsókn eftir vindi.
Jónas Kristjánsson
Á skrifborðinu mínu hefur í
nokkrar vikur legið ljósrit af rit-
stjómargrein úr virtu bandarísku
lýtalækningatímariti. Greinin heit-
ir nokkuð sérstæðu nafni verandi
úr slíku blaði eða „Hlið vítis“ og
fjallar um þróun þjóðfélagsmála, og
innan þeirra þó sérlega heilbrigðis-
mála í „Guðs eigin landi".
í upphafi greinarinnar segir frá
því þegar læknamir á sjúkrahúsi
því, sem höfundur starfar við, fá
aðgang að merktum einkabílastæð-
um. Þeir hafa lengi beðið eftir þess-
um forréttindum og þurfa nú ekki
lengur að keppa um stæði við
Gælt er í alvöru við hugmyndir um einkarekin öldrunarheimili, um einka-
skóla og að taka upp skólagjöld við æðri menntastofnanir, segir m.a. í
greininni.
Jöfnuður þar og
jöfnuður hér
timaritsins U.S. News
and World Report, sem
segir; „dettur nokkrum
í hug að „Central Park“
væri til ef markaðsöflin
hefðu fengið að ráða
nýtingu lands á Man-
hattan?"
Ekki er dr. Morian
(en svo heitir greinar-
höfundur) sérlega hrif-
inn af því sem nefnt
hefur verið „stýrð
læknisþjónusta" og
ekki heldur s.k. ágóða-
sjúkrahúsum, sem
hann segir hafa leitt til
þess að þjónusta al-
menningssjúkrahúsa
hefur versnað og að-
—
„Vissulega hefur verið vísir að
efnahagslegri hverfaskiptingu í
Reykjavík og nágrannabyggðar-
lögum um árabil. Samt hefur ekki
enn þá þurft passa til að komast
inn í eða gegnum þessi hverfi. “
Kjallarinn
Árni Björnsson
læknir
meinatækna, sjúkra-
liða, sjúkraþjálfara
eða annað óbreytt
sjúkrahúslið. Það
líður ekki á löngu
áður en nýja bila-
stæðið fyllist af
lúxuskemum og
menn losa sig við
gömlu millistéttar-
druslurnar.
Breytingin í
Bandarikjunum
Greinarhöfundur,
sem er einn af reynd-
ustu og virtustu lýta-
læknum Bandaríkj-
anna og verður tæp-
lega talinn sérlega
vinstri sinnaður, fær
bakþanka. Hann fer
að velta fyrir sér
efnahagsþróuninni í
landi sínu, sem stefn-
ir, þrátt fyrir bæri-
legan hagvöxt, að því
að breikka bilið milli
ríkra og fátækra. Á
árunum 1980-1993
lenti allur hagvöxtm--
inn hjá efsta flmmt-
ungi bandarísku þjóðarinnar og
auður ríkasta hundraðshlutans
jókst úr 34 upp í 42% af þjóðarauðn-
um á áratug. Munurinn á ríkum og
fátækum er orðinn jafnmikill og
hann var árið 1920.
Það sem hefur breyst er að í stað
þess að búa innan um almenning,
búa hinir ríku nú í afgirtum vökt-
uðum hverfum með einkarekna
vaktþjónustu, einkarekna sorp-
hreinsun og einkarekna gatnagerð.
Einka golf- og heilsuklúbbar hafa
sprottið upp en almenningsgarðar
og leikvellir eru í niðurníðslu.
Á sama tíma hrakar almennri
þjónustu utan verndarsvæðanna.
Einkaskólar blómstra en menntun
almennings hrakar. Hann vitnar í
Newton Minow, fyrrverandi for-
mann nefndar um almannasam-
göngur, sem segir: „Ef við ættum
aðeins bókaverslanir en engin al-
menningsbókasöfn væri þjóðin fá-
tækari. Ef við ættum aðeins einka-
klúbba en enga almenningsgarða,
væri þjóðin fátækari" og enn vitn-
ar hann í James Fallow, útgefanda
gengi hinna 40 milljóna ótryggðu
fátæklinga að læknisþjónustu
minnkað.
Að lokum veltir dr. Morian
vöngum yfir siðferðislegri stöðu
læknisins í þessu „frjálsa" þjóðfé-
lagi. Sem hátekjumaður eigi hann
völ á því að lækna aðeins þá sem
eiga heima innan girðinga og halda
sig innan við hliðin. En eigi hann
að hlýða siðferðislegum læknis-
skyldum sínum verði hann að
horfast í augu við ótryggðu sjúk-
lingana utan girðinganna og veita
þeim þjónustu. Hann lýkur grein-
inni með þessum orðum. „Bíla-
stæði læknisins er enn besti stað-
urinn að leggja bílnum 1. En það
verður það aðeins ef þeir sem
leggja bílunum sínum þar stuðla að
því að almenningur hafi efni á að
aka til spitalans."
Gælt er viö...
Ég kaus að endursegja grein
hins bandaríska kollega míns að
mér finnst ýmislegt svipað vera að
gerast í þjóðfélaginu okkar. Bilið
milli ríkra og fátækra er að
breikka og það kæmi mér ekki á
óvart þótt það væri að nálgast það
sem var 1920. Eignatilfærsla á fárra
hendur hefur aldrei verið meiri á
þessari öld en á síðasta áratug. Á
sama tima Qölgar þeim einstakling-
um og fiölskyldum sem leita þurfa
til opinberra og óopinberra hjálp-
arstofnana til að hafa í og á sig og
sína.
Gælt er í alvöru við hugmyndir
um einkarekin sjúkrahús sem skili
eigendum sínum ágóða. Gælt er í
alvöru við hugmyndir um „stýrða
læknisþjónustu" rekna af trygg-
ingafélögum eða einhvers konar
eignarhaldsfélögum, þar sem lækn-
arnir væru ráðnir starfsmenn fé-
laganna og sjúklingarnir „innlegg í
púkkið". Gælt er í alvöru við
hugmyndir um einkarekin öldr-
unarheimili og gælt er í alvöru
við hugmyndir um einkaskóla og
að taka upp skólagjöld við æðri
menntastofnanir. Allar þessar
hugmyndir munu stuðla að því
að breikka bilið milli þeirra sem
eiga og eiga ekki, þeirra sem fá
og fá ekki og þeirra sem geta og
geta ekki.
Vissulega hefur verið vísir að
efnahagslegri hverfaskiptingu í
Reykjavík og nágrannabyggðarlög-
um um árabil. Samt hefur ekki enn
þá þurft passa til að komast inn í
eða gegnum þessi hverfi. Þó gæti
Eyjólfur hresst svo með vaxandi
efnahagsbata að hægt verði að
reisa bæði girðingar og hlið þegar
kemur fram á 21. öldina.
Þjóðskáldið Einar Benediktsson
orti skömmu fyrir síðustu aldamót
eins konar spásögn um það sem
nýja öldin bæri í skauti sér. 1 henni
eru þessar hendingar.
„Allt skal frjálst, allt skal jafnt,
réttan skerf sinn og skammt
á hvert skaparans barn, allt frá
vöggu að gröf.
Þetta boðorð knýr fram, knýr
menn brautina fram
undir blikandi merkjum um
lönd og um höf.
- Skyldi honum vera skemmt
mætti hann líta upp úr gröf sinni
við upphaf 21. aldarinnar?
Ámi Bjömsson
Skoðanir annarra
Eyjafjörðurinn
„Matvælaiðnaður, sem lengi hefur verið láglauna-
iðnaður á íslandi og ferðamennska útiloka ekki stór-
iðju fremur en hún útiloki nefndan iðnað. Það þarf
engan sérfræðing til að átta sig á að stærsta mat-
vælasvæði landsins er ekki Eyjaförðurinn og mun
aldrei verða, það þarf heldur engan sérfræðing til að
sjá að mikill er munur á nýbyggðum stóriðjuverum
og gömlum. Hvað ferðamennsku varðar, sem er auð-
vitað stóriðja á sinn hátt, þarf stóriðja ekki að skaða
hana heldur er hún líkleg til að styðja, a.m.k. í formi
fiárframlaga."
Magnús Már Þorvaldsson í Mbl. 5. sept.
Kvennalistinn í þrjá farvegí?
„Átökum innan Kvennalistans um hvort stefna
eigi að kosningasamstarfi við A-flokkana fyrir
næstu Alþingiskosningar er engan veginn lokið ...
Þótt óvarlegt sé að spá langt fram í tímann i pólitík
bendir margt til þess að tími Kvennalistans sem
sjálfstæðs þingflokks á Alþingi sé að líða undir lok
... Kvennalistakonur virðast eyða miklum tíma í að
takast á um það innbyrðis hvert eigi að stefna. Eins
og fram kom í fréttaskýringu í Degi-Tímanum í gær
togast hóparnir innan Kvennalistans á um þrjár
gagnstæðar stefhur um framtíðina.
Elías Snæland Jónsson í Degi-Tímanum 4. sept.
Hagstofan og aldraðir
„Aðgerðarhópur aldraðra hefur farið þess á leit
við Hagstofuna, að hún endurskoði reglur um að-
gang fyrirtækja að þjóðskrá vegna sölustarfsemi,
sem miðaðar hafa verið við 75 ár ... Ástæða er þó í
þessu sambandi til að minnast á hversu mikill
ágangur er orðinn á heimilum vegna sölustarfsemi.
Auk hauga af hvers kyns auglýsinga- og áróðurs-
bæklingum, sem koma inn um bréflúguna, er sífellt
ónæði af símhringingum sölumanna ... Friðhelgi
einkalífsins fer þvi oft fyrir lítið.“
Úr forystugrein Mbl. 5. sept.