Vísir - 15.04.1978, Blaðsíða 11

VISIR Laugardagur 15. april 1978
11
Þegar einhver brosir svo
breitt að eyrun á viðkomandi
færast aftur á hnakka ogþað má
telja jaxlana þá er brosið kallað
ameriskt.
Flestir eru á einu máli um að
iAmerikanar séu sér
fræðingar i þessum stórbrosum
öðru nafni lannburstabrosum.
lAmerisk . bros skjóta upp koll-
inum hvar sem Ameríkanar
eru á ferð Ameriskir
túristar eru duglegir að láta
skina i tanngarðinn á sér og við
siáum þessi ^ros hvarvetna i
ameriskum fjölmiðlum —
biöðum, sjónvarpi, kvik-
myndum.
Hvers vegna brosa Am-
jerikanar svona mikið? Eru
þetta ekta bros, eða er þetta
bara vani?
Ameriska þjóðarsálin virð-
ist almennt alin upp við þá
kenningu að bros sé vænlegra til
árangurs en skeifa. Allt þetta
káta og glaðværa fólk i sjón-
varpi og kvikmyndum kemst
svo langt. Skólar leggja áherslu
á jákvætt viðmót i þjóðfélags-
legri umgengni. Flest störf
bjóða upp á umgengni við annað
fólk og atvinnurekendur leggja
mikla áherslu á að starfsfólk
sýni sem mesta alúð. Brosið er
lykillinn að góðum árangri hvar
sem er. Frægasta og nýjasta
dæmið er Jimmy Carter forseti.
Að visu heldur enginn þvi fram
að h ann haf i unnið kosninga rnar
á brosinu einu saman. En það
hjálpaði honum vafalaust. Þeg-
ar Ford aðalkeppinautur
Jimmy brosir. þá er það likast
grettu. Hann tapaði lika
kosningunum.
Þáttur atvinnurekenda er
drjúgur i ræktun brossins. Flest
stærri fyrirtæki halda námskeið
i viðmóti við kúnnann fyrir nýtt
starfsfólk. Frami innan fyrir-
tækja byggist meðal annars á
breidd brossins.
McDonald’s-hamborgara-
staðirnir leggja sérstaka
áherslu á bros og kurteist við-
mót. Þegar maður kemur inn til
áð kaupa hamborgara fyrir
hundraðkall ogeina litla kók þá
eru viðtökurnar eitthvað á
þessa leið:
,,Það verða 200 krónur herra.
Augnablik herra, hér, gjörið svo
vel, Jierra. Tómatsósu? Já,
sjáEsagt, gjörið svo vel herra.
Takk fyrir herra og eigið
ánægjulegan dag.”
Starfsfólk McDonald’s fær
lægstu laun sem greidd eru og
það er yfirleitt ungt að árum.
McDonald’s er ódýrasti
veitingastaðurinn i Ameriku.
Samt liggur við að kúnninn
drukkni i kurteisi og blindist af
brosum.
Flest brosin koma frá hjart-
anu. En þegar bros sumra verða
bara hluti af starfinu eða
framanum, þá hljómar falskur
tónn. Fjöldinn allur af skemmti-
kröftum brosir jafn auðveldlega
og að depla auga. Falleg bros
eru hluti af starfinu. Og þegar
afgreiðsludaman hjá McDon-
ald’s er búin að selja þrjú-
hundraðasta hamborgarann
þanndaginn þá litur bros henn-
ar út eins og loku sé rennt frá
pianóborði.
Atvinnubrosin eða plastbrosin
fara i taugarnar á mörgum. Ef
fólk meinar ekkert með brosinu
þá á það ekki að brosa. En
sturrdum er brosið orðið svo
ósjálfrátt að við vissar kring-
umstæður brosir fólk eins og
eftir pöntun.
Amerikanar brosa þó
mismunandi mikið eftir þvi
hvar þeir búa. Flestir eru sam-
mála um að fólk á vesturströnd-
inni brosi mest ogsýni þægileg-
asta viömót. Enski rokk-
söngvarinn Elvis Costello þolir
ekki fólk á vesturströndinni.
Hann ‘iar á hljómleikaferð um
alla ;Ameriku og kunni best við
fólk i Chicago. Þar eru allir
kuldalegir i viðmóti segir
Costello.
„En ef einn enn hefði sagt við
mig ,,Have a nice day,’’ þá hefði
ég drepið viðkomandi,” segir
Costello um dvöl sina á vestur-
ströndinni.
Kannski hefur veðurfars-
munurinn sitthvað að segja um
breidd brosanna. I austurhluta
og miðhluta Ameriku eru vetur
harðir og oft hörkufrost vikum
saman. A vesturströndinni ber
litið á frostum og þegar sunnar
dregur til Kaliforniu þekkist
frost varla. Veðrið er næstum
alltaf gott þar og brosin hvað
breiðust. Ef veðrið er einhver
skýring þá er engin furða þótt
Islendingar leggi litla rækt við
amerisk bros. Enginn vill eiga
á hættu aö fá kal á tunguna.
Ameriskir túristar þekkjast
úr i milu f jarlægð. Nokkrir tugir
þúsunda þeirra koma árlega til
íslands. Fatnaðurinn og fasið
sker þá úr. Þeir eru gjarnan i
köflóttum buxum, t.d. græn-
köflóttum eða rauðköflóttum,
hvitum skóm, i sniðlausum
vindjökkum sem eru yfirleitt
Þessi amerísku
tannburstabros
jafn sterklitaðir og buxurnar
nema hvað jakkaliturinn er allt
annar en buxnaliturinn og með
baseball-húfu með deri.
Framan á bumbunni trónir
Pentax myndavél. Þessi lýsing
getur átt viö hvort kynið sem er.
Ameriskir • túristar af yngri
kynslóðinni eru ekki
jafn-skrautlegir en þeir þekkj-
ast samt úr. Þeir eru gjarna i
gatslitnum gallabuxum, sem
eruof viðar að ofan og of þröng-
ar að neðan. Skyrtan er úr
köflóttu bómullarefni og yfir-
höfnin oft á t’iðum notaður her-
mannajakki. Aftan á bakinu
hangir slitinn og þvældur bak-
poki.
Ástæöan fvrir þessum
múnderingum ameriskra túr-
ista er aðallega sú aö þeir klæð-
ast þvi sem þeim þykir þægileg-
ast og hafa minnstu áhyggjur i
heiminum af þvi sem kalla má
tisku. Stórverslanirnar i Am-
eriku þar sem flestir kaupa
föt sin bjóða stundum nær ein-
göngu upp á þennan sérkenni-
lega stil. Sá eða sú sem vill
kaupa tiskufatnað verður að
borga meira.
Ef maður sættir sig við
köflóttar buxur, þröngar niður
og með teygju um mittiö þá er
ódýrt að fata sig i Ameriku
Og þaðþarfekki að strauja
þennan fatnað.
Tiska þekkist varla í almenn-
um fatnaði Amerikana..
Klæðnaðurinh nú er ekki mjög
frábrugðinn þvi sem hann var
ívrir tiu árum. Hann er fyrst og
fremst þægilegur. Það þarf að
fara til stórborganna til aö sjá
karlmenn á hælaháum skóm.
Auðvitað er til tiskuíatnaður.
Hann er aðallega sniðinn eftir
evrópskum fyrirmyndum og
kostar margfalt meira en
venjulegur fatnaður. Það er
helst i stórborgunum á austur-
ströndmni að fólk leggur i..-
hvað upp úr tiskufatnaði.
Ungt fólk i Ameriku
hefur samt haft mikil áhrif á
tisku ungs fólks annars staðar i
heiminum. Gallabuxur og stutt-
erma bolir koma þaðan.
íslensk ungmenni fylgjast
yfirleitt ákaflega vel með tisk-
unni — teljið bara tisku-
verslanirnar við Laugaveginn.
En tiskan spyr sjaldnast
hvernig veðrið sé. Vinsælasti
tiskufatnaðurinn fellur oft illa
að i'slensku veöurfari. Hins veg-
ar er ameriskt veðurfar oft
ek.ært skárra og þar kemur
tiskuleysið Amerikönum
að gagni. Þeir eru ekkert feimn-
ir við að klæða af. sér kuldann
jafnvel þótt þeir séu að fara út
að skemmta sér. Dúnúlpur eru
feikivinsælar og sparijakkinn
vikur fyrir peysunni ef halda
skal á skemmtistaö og þa.ð er
kalt úú.
Enginn er að halda þvi fram
að klæðaburður Amerikana
sé augnayndi. En hann
er þægilegur og ódýr. Og þegar
allir klæðast eins þá þarf engar
áhyggjur að hafa al' þvi að verða
að athlægi — nema kannski i
löndum eins og Islandi.
laginuaðfá að viðgangast? Ætla
þeir sem völdin hafa að halda
áfram á sömu braut, þartil att-
aniossar þeirra eru komnir i öll
störf og embætti sem hægt er að
búa til? Á kannski að gera mis-
mununina auðveldari i fram-
kvæmd með þvi að skipa öllum
sem’ tilheyra pólitiskum minni-
iiluta að auðkenna sig á einhvern
hátt frá öðru fólki: til dæmis með
þvi að ganga með rauð bindi um
vinstri upphandlegg? (Rauð
stjarna gæti minnt óþægilega á
daviðsstjörnuna, sem gyðingar
voru látnir festa á föt sin hér i
eina tið). Á að tjóðra allt kvenfólk
við eldavélar eöa rúmstólpa,
nema þá þær konur sem vinna
nauðsynleg láglaunastörf? Hvar
á þetta að enda?
Taliö er að höfuðprýði lýðræðis
sé þegar meirihlutinn stjórnar og
sýnir jafnframt minnihlutanum
fulla úllitssemi. Þegar meiri-
hlutinn er farinn að kúga minni-
hlutann, eða öllu heldur: hinn
sterki kúgar hinn veikari — þá er
ekki lengur hægt að tala um lýð-
ræði.
A Islandi reyna menn að beita
pólitiska andstæðinga sina misk-
unnarlausu ofbeldi, ef aflsmunar
gætir. Réttlætinu er ýtttil hliðar.
Meira að segja pólitisk umræða
einkennist af blindri og siðlausri
grimmd. samanber hefndarað-
gerðir VL-hópsins: I skjóli úreltr-
ar og ranglátrar meiðyrðalög-
gjafai- reyna þeir að knésetja
pólitiska andstæðinga sina fjár-
hagslega með svo mikium fyrir-
gangi, að fólki ofbýður og það
stofnar sjóð til verndar málfrels-
inu i landinu. Ekki geta þessir
\T.-menn verið að hugsa um æru
sina, heldur peninga, og þeim
hljóta þá að vera aurarnir kærari
en æran, úr þvi þeim nægir ekki
að fá ummæli andstæðinganna
dæmd röng eða dauð og ómerk.
Það er þessum VL-mönnum til
skammar. og svo réttarfarinu i
landinu, að fólk skuli þurfa að
gri'pa til þess örþrifaráðs að
stofna sjóð til verndar jafnsjálf-
sögðum mannréttindum og mál-
frelsið er.
I Sviþjóð er nú i uppsiglingu |
meiðyröamál sem hefur vakið
mikla athygli. Forsaga þess er
sú, að Kvöldblaðið i Stokkhólmi
birti ádeilugrein sem fjallaði að
verulegu levti um forsætisráð-
herra Sviþjóðar. Þorbjörn Fáll-
din. Höíundur greinarinnar. Rolf
Börjlind, lét sem hann tæki viðtal
við Falldin og Falldin væri á geð-
veikrahæli.
Þessu reiddist Fálldin og hann
stefndi Kvöldblaðinu. Hann krefst
þess að greinin skuli dæmd dauð
og ómerk og að Kvöldblaðinu
verði gert að greiða honum eina
krónu i miskabætur, enda hafi
greinin innihaldið meiri skammir
en hægt sé að ætlast til að einn
forsætisráðherra þoli þegjandi og |
hljóðalaust.
Þetta uppátæki Fálldins að
stefna Kvöldblaðinu hefur verið
harðlegagagnrynt i Sviþjóð.Flest- j
öll blöð eru á einu máli um, að
með þessu tiltæki sinu sé hann að
stefna i haHtu málfrelsi og prent-1
frelsiogstuðli jafnframtaðþvi að [
kippa grundvellinum undan
þeirri politisku umræðu sem
nauðsynleg er i lýðræðisriki.
Samt kostar það ekki nema kronu
að skamma Fálldin á prenti. þvi i
honum er meira umhugað um ær- j
una en aurana.
Málfrelsið virðist þvi vera |
ódýrara i Sviþjóð en á Islandi, j
sern kannski bendir ti) þess að
það sé ei jafnnaumt skammtað.
Hvernig væri þá, úr þvi að inn
flutningur er frjáls á Islandi, að |
einhver flytti inn ofurlitiö meira
málfrelsi. svo það verði ekki |
lengur munaðarvara?