Morgunblaðið - 01.03.2004, Side 25

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 1. MARS 2004 25
skrumskæld. Orð hennar og hug-
myndir voru egghvöss vopn. Ég
kynntist henni tíu ára og ég kveð
hana fimmtug. Ást mín og virðing eru
án landamæra. Ég sendi baráttu-
kveðjur til Jóns Hnefils, Jakobs,
barnanna hans og til allra annarra
sem syrgja Svövu. Íslensk þjóð hefur
séð á eftir stórri systur. Enn einn fugl
er floginn á vit stjarnanna. Vænghaf-
ið er ógleymanlegt.
Vigdís Grímsdóttir.
Svava var einstök hæfileikakona
og hún kunni að nota hæfileika sína.
Hún var skáld og frumleg hugsun
hennar ýtti óhjákvæmilega við þeim,
sem lásu sögurnar hennar eða sáu
leikritin. Hún gat dregið upp snjallar
myndir af fólki og atvikum og hún gat
líka leyst þann mikla vanda að sam-
eina sterkan boðskap og góðan skáld-
skap.
Kvenréttindakonur á Íslandi
kunnu vel að meta skáldið Svövu, og
það gerðu stjórnmálamenn á vinstri
kantinum einnig. Hæfileikar hennar
og skoðanir leiddu til þess, að vorið
1971 fór Alþýðubandalagið þess á leit
við hana að hún tæki það, sem telja
mátti öruggt sæti á lista flokksins í
Reykjavík.
Ég var borgarfulltrúi sama flokks í
Reykjavík, og þar með hófst náið
samstarf okkar í flokknum. Borgar-
fulltrúar og þingmenn Reykjavíkur
geta að sjálfsögðu náð mun lengra
með stefnumál sín með góðu sam-
starfi en með því að hokra hver í sínu
horni. Svövu hafði ég reyndar lengi
þekkt, en foreldrar okkar voru vina-
fólk allt frá námsárum feðra okkar í
guðfræðideild.
Það var gaman að fylgjast með
henni vinna að fyrsta þingmálinu,
sem var frumvarp til laga um Jafn-
launaráð. Það var vandað og ýtarlegt
og skýrt kveðið á um hvernig staðið
skyldi að framkvæmdinni. Hún var
harðduglegur þingmaður og frum-
varp hennar varð að lögum. Ég nefni
hér aðeins þetta fyrsta mál, en þing-
mál hennar voru mörg og merk og
hún lét heldur ekki sinn hlut eftir
liggja í almennri umfjöllun mála. Hún
var eina konan í þingflokknum, en á
þessum árum áttu konur yfirleitt
ekki greiða leið í þingsali. Menntun
og hæfileikar Svövu nutu sín einnig
vel í verkefnum erlendis, hvort sem
um var að ræða störf á þingi Samein-
uðu þjóðanna eða í Norðurlandaráði.
Góðar minningar koma upp í hug-
ann, nú þegar komið er að kveðju-
stund. Ég sé fyrir mér nokkrar konur
í aðdraganda borgarstjórnarkosn-
inga. Þær eru ekki allar jafnvanar og
Svava er mætt í hlutverki leiðbein-
andans. Hún hjálpar fyrst og fremst
byrjandanum, sem ekki var vön
skriftum, með því að segja „jú þetta
er gott“ og benda síðan með öryggi
og hógværð á hvernig færa mætti til
og lagfæra, án þess að vekja minni-
máttarkennd hjá stúlkunni.
Ég minnist sumarferðar Alþýðu-
bandalagsins um Suðurland á sól-
björtum degi. Ég var í sama bíl og
Svava og með í för voru þeir einnig
Jón Hnefill og sonurinn Jakob, sem
hafði tekið gítarinn með sér. Það var
sungið og skrafað í bílnum. Aðal-
áfangastaður var í fögrum hvammi
við Hvítá. Svava var ræðumaður
dagsins, þar talaði hugsjónakonan og
skáldið og allur hópurinn hlustaði í
hrifningu. Það var greinilegt að eng-
inn vildi missa af nokkru orði.
Blessuð sé minning Svövu. Hún
varð þeirrar gæfu aðnjótandi að eiga
góðan lífsförunaut. Ég votta Jóni
Hnefli, Jakobi og fjölskyldunni allri
innilega samúð.
Adda Bára Sigfúsdóttir.
Ég hitti Svövu Jakobsdóttur fyrst
þegar við Rauðsokkur fórum kvöld
eitt saman út fyrir Reykjavík í skála
til að snæða saman og ræða málin.
Þetta var fallegt sumarkvöld og ég
fylltist stolti yfir því að vera í hópi
kvenna sem voru bæði meðvitaðar
um stöðu sína í samfélaginu, höfðu yf-
irsýn yfir samfélagslegar aðstæður
kvenna og vissu hvert ætti að stefna í
baráttunni fyrir jafnrétti þeirra á
vinnumarkaðinum, til náms og á
heimilinu. Þá vissi ég ekki að seinna
ætti ég eftir að verða tengdadóttir
hennar.
Svava hafði útgeislun mjög sterkr-
ar konu sem maður bar ósjálfrátt
virðingu fyrir. Hún var föst fyrir og
hafði ákveðnar skoðanir á mönnum
og málefnum. Það var þess vegna
ætíð gaman að koma við hjá henni og
Jóni Hnefli eldri, fá sér kaffibolla og
spjalla. Þegar Jón Hnefill yngri
fæddist tók hún strax þá ákvörðun að
reynast þessu barni góð amma. Við
það stóð hún. Þegar við foreldrar
hans skildum héldu hún og Jón Hnef-
ill eldri þétt utan um sambandið við
okkur og þar sem faðirinn bjó erlend-
is komu þau Jóni nánast í föðurstað,
sóttu hann um hverja helgi til að eiga
dagsstund með honum og hugsuðu
fyrir því að hann skorti aldrei neitt.
Hjá þeim lærði sonur minn að rækta
eiginleika sem munu endast honum
allt lífið. Þau kenndu honum m.a. að
lesa og meta gildi góðra bókmennta.
Allt þetta er veganesti sem aldrei
verður metið til fjár.
Við höfum haldið sambandi við
Svövu í meira en 22 ár og hafi skugga
borið á það samband er hann löngu
horfinn. Í gegnum veikindi sín bar
Svava ætíð höfuðið hátt og barðist
hetjulega. Það var þess vegna sem ég
ætlaði ekki að trúa því að þessi sterka
kona væri að fara frá okkur. Ég mun
á minn hátt sakna hennar og finnst
verst að hafa ekki getað sagt henni
nægilega oft hversu þakklát ég er
fyrir allt það sem hún hefur lagt af
mörkum til sonar míns og sonarsonar
hennar.
Ég er sannfærð um það, að núna
þegar hún hefur lokið hlutverki sínu í
þessu jarðlífi á hún fyrir höndum
spennandi ferðalag á vit nýrra æv-
intýra sem bíða okkar hinna.
Jón Hnefill, Jakob, Jón Hnefill
yngri, Svava, Anton Freyr og Ásta
María, Guð veri með ykkur í sorg
ykkar og gefi ykkur styrk til að halda
áfram.
Hjördís Bergsdóttir – Dósla.
Fyrsta bók Svövu Jakobsdóttur,
12 konur kom út árið 1965. Þetta var
fyrir daga nýju kvennahreyfingar-
innar og mikið þurfti til að konur
væru teknar gildar í bókmennta-
stofnuninni. Sjötti og sjöundi áratug-
ur 20. aldar voru ekki hlynntir kven-
höfundum. Tíðarandinn var þannig
að það var talið karlanna verk að
skapa list og menningu, kvennanna
var að dást að þeim. Ef þær vildu tala
sjálfar létu menn eins og þeir sæju
þær ekki eða létu þær vita að þær
væru boðflennur í veislunni undir
grjótveggnum. Raunsæishefðin var
sterk og nánast einráð og Svava sagði
síðar að innan hennar hafi hún engan
stað séð fyrir konur og veruleika
þeirra. Niðurstaða hennar varð þessi:
„Við hina karlmannlegu bókmennta-
hefð segi ég: Gott og vel, ég skal ræða
við ykkur á grundvelli hins hlutlæga
raunsæis en með mínum skilyrðum –
innra borðið skal snúa út.“
Furðusögurnar sem hún skrifaði
frá upphafi voru gróteskar, fyndnar
og hræðilegar. Í þeim fólst frelsandi
húmor og háð sem varpaði skæru
ljósi á þá tvíbentu orðræðu sem notuð
hafði verið til að halda konum niðri. Í
sögum Svövu var ráðist beint á klisj-
urnar og myndmál þeirra afhjúpað
og þannig sýndi hún hvernig fordóm-
ar og staðlaður mannskilningur er
falinn í tungumálinu sem við notum
oft hugsunarlaust og breytum þar
með ómeðvitað gegn eigin sannfær-
ingu. Hin róttæka gagnrýni Svövu og
listræna úrvinnsla var ómetanleg fyr-
ir nýju kvennahreyfinguna; smásög-
urnar og leikritin urðu vopn í baráttu
kvenna fyrir jafnrétti og frelsi. Þó er
skáldsagan Gunnlaðar saga áreiðan-
lega hátindurinn á höfundarverki
Svövu, bók sem breytti bæði fortíð og
nútíð og verðskuldar að vera talin eitt
mikilvægasta listaverk aldarinnar.
Leiðir okkar Svövu lágu saman ár-
ið 1976, ég átti þá eftir að skrifa BA-
ritgerð um verk hennar, fimm grein-
ar og viðtöl og sat með henni löngum
stundum af því tilefni. Það var unun
að tala við hana um bókmenntir og
listir; hún var með afbrigðum vel les-
in, skarpgreind og skapandi, fyndin
og heillandi en hún var líka skoðana-
föst, vildi hafa síðasta orðið og hafði
það oftast. Ég vildi að henni hefði
auðnast tími til að skrifa meira og
vera lengur meðal okkar.
Við Kristján vottum Jóni Hnefli,
Jakobi, börnum hans og systkinum
Svövu okkar innilegustu samúð.
Dagný Kristjánsdóttir.
Með fráfalli Svövu Jakobsdóttur
sjáum við á bak brautryðjanda og
baráttumanneskju sem markaði djúp
spor. Rithöfundurinn, bókmennta-
fræðingurinn, stjórnmálamaðurinn,
hugsjónamanneskjan, allt sameinað-
ist þetta í hógværri og hlýrri mann-
eskju sem var einstaklega notaleg í
allri viðkynningu.
Leiðir okkar lágu fyrst og fremst
saman í gegnum stjórnmálin. Hún
var að draga sig þar til hlés um svipað
leyti og glíma mín við þau hófst, en
var þó áfram nálæg og lagði sitt af
mörkum eftir því sem tími og kraftar
leyfðu. Fyrir stjórnmálamanninum
Svövu og störfum hennar á þeim vett-
vangi var borin djúp virðing og oft til
hennar vitnað. Frumkvæði hennar á
sviði jafnréttismála, sem meðal ann-
ars leiddi til setningar jafnréttislaga,
er vel þekkt. Við þeim málum hafði
hún reyndar áður hreyft svo um
munaði með beittum penna sínum. Á
sviði jafnréttis- og kvenfrelsisbarátt-
unnar var Svava því brautryðjandi
hvort tveggja sem rithöfundur og
stjórnmálamaður. En áhugasvið
Svövu var vítt og fyrir utan jafnrétt-
is- og félagsmál lét hún allt sem við-
kom menningu og listum til sín taka,
lagði þjóðfrelsis- og friðarbaráttu lið
með rödd sinni og penna, sinnti al-
þjóðasamstarfi og þar fram eftir göt-
unum.
Um rithöfundar- og bókmennta-
fræðiferil Svövu verða ugglaust
margir til að fjalla, mér færari. Ég vil
hér aðeins tjá þá persónulegu upp-
lifun sem það var mér að lesa Gunn-
laðarsögu, lesa hana aftur og hafa nú
enn í höndunum í minningu höfund-
arins. Gunnlaðarsögu set ég hiklaust
á bekk með því albesta sem ég hef
lesið eftir seinni tíma höfunda ís-
lenska. Rammíslensk og sumpart
forn sem sagan er, þá er hún um leið
fersk glíma við nútímann og dansar á
mörkum raunheims og kynjaveraldar
í anda suður-amerískra furðusagna
eins og þær gerast bestar.
Síðustu samskipti okkar Svövu
voru í tengslum við alþingiskosning-
arnar sl. vor. Þá féllst hún ljúfmann-
lega á að skipa heiðurssæti á fram-
boðslista Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs í öðru Reykjavíkur-
kjördæminu og var áhugasöm um
framgang okkar. Fyrir þann stuðn-
ing og heiður sem það var hreyfingu
okkar erum við hjartanlega þakklát.
Ég votta eftirlifandi eiginmanni,
syni og öðrum aðstandendum inni-
lega samúð. Af þakklátum hug og
með djúpri virðingu kveð ég Svövu
Jakobsdóttur. Heiðruð veri minning
hennar.
Steingrímur J. Sigfússon.
Svava Jakobsdóttir hefur kvatt
jarðvistina eftir fjölbreytilegan og at-
hafnasaman æviferil, og er vissulega
skarð fyrir skildi. Svava lét til sín
taka á mörgum sviðum, en mest að
vöxtum og best að kostum var fram-
lag hennar til íslenskra bókmennta.
Hún var fortakslaust einhver eftir-
tektarverðasti og listfengasti höfund-
ur Íslendinga eftir seinni heimsstyrj-
öld, enda voru verk hennar þýdd á
fjölmörg tungumál. Gilda má einu
hvar niður er borið í skrifum hennar,
hvarvetna glittir í gull.
Svava vakti fyrst athygli mína með
smásögu sem hún birti í „Lífi og list“ í
júlí 1950. Þó ég muni óljóst efni sög-
unnar, sem bar heitið „Konan í kjall-
aranum“, er mér í fersku minni and-
blær hennar og áhrifin sem hún hafði
á mig ungan. Ég þóttist skynja að
upp væri að renna höfundur sem léti
að sér kveða. Þess var samt lengra að
bíða en ég hafði vænst. Það liðu
sumsé tæp fjórtán ár þartil hún kom
aftur frammá ritvöllinn, og þá með
smásöguna „Rautt og gult“ sem birt-
ist í Lesbók Morgunblaðsins í mars
1964. Mér fannst mikill fengur að fá
söguna til birtingar og lét höfundinn
ekki velkjast í vafa um það. Það var
því óblandið gleðiefni, þegar Svava
sagði mér í óspurðum fréttum nokkr-
um árum seinna, að viðtökur mínar
og hvatningar hefðu átt ósmáan þátt í
þeirri ákvörðun sinni að gera rit-
listina að ævilöngu viðfangsefni.
Síðla árs 1966 birti hún tvær sögur
til viðbótar í Lesbókinni: „Þegar
skrúfað var fyrir kranann í ógáti“ og
„Eldhús eftir máli“. Þær birtust báð-
ar í annarri bók hennar, Veizlu undir
grjótvegg (1967). Tveimur árum fyrr
hafði smásagnasafnið „Tólf konur“
komið út. Með báðum þessum bókum
tryggði Svava sér sess innarlega á
skáldabekk. Allar voru sögur hennar
samdar í raunsæjum stíl og fjölluðu
um þær ógnvekjandi gátur sem mæta
konum á ýmsum skeiðum lífsins, allt
frá bernsku til fullorðinsára. Í sál-
fræðilegri könnun á tilfinningalegri
kreppu kvenna í nútímasamfélagi
sýndi Svava sérkennilegt næmi og
innsæi. Fyrri bókin var fyrirboði
þeirrar seinni sem fjallaði um sama
vanda með dirfskufyllri og skilmerki-
legri hætti. Þar sprengdu áhrifarík-
ustu sögurnar af sér ramma hefð-
bundins raunsæis og fóru útí
nokkurskonar „fáránlegt raunsæi“
þarsem fjallað var um fjarstæðustu
atvik og aðstæður með bláttáfram og
sjálfsögðum hætti. Þessi aðferð gerði
sögurnar í senn bráðfyndnar og ein-
att sérlega nærgöngular. Segja má
að aðferðin yrði einkunn skáldkon-
unnar jafnt í smásögum, skáldsögum
sem leikritum.
Árið 1969 birtist fyrsta skáldsaga
Svövu, Leigjandinn, og olli ekki síður
tíðindum en smásögurnar. Var mikið
um hana skrafað og skrifað, enda
mátti vel útleggja hana sem einskon-
ar fabúlu um stöðu Íslands í veröld
samtímans. Síðan liðu 13 ár þartil
þriðja smásagnasafn Svövu kom út,
„Gefið hvort öðru …“ (1982). Við-
fangsefnin voru að mestu þau sömu
og í fyrri smásögum: kjör kvenna í
innilokaðri veröld þæginda, öryggis,
sjálfsfórna og markleysis. Svipað má
segja um síðasta smásagnasafnið,
„Undir eldfjalli“ (1989). Það sérstaka
við endurtekna umfjöllun Svövu um
þessi brýnu efni er að hún endurtek-
ur sig ekki, heldur nálgast þau hverju
sinni með ferskum og frjóum tjáning-
arhætti.
Seinni skáldsaga Svövu, „Gunnlað-
ar saga“ (1987), er að mínu mati ein-
stæð í íslenskum bókmenntum. Hún
var af mörgum talin innlegg í kvenna-
baráttuna, en fjallar um miklu víð-
tækara, djúplægara og sígildara efni.
Hún leitast við að tengja saman alla
þætti tilverunnar, skoða lífið sem
órofa samfellu: grósku og hrörnun,
fórn og fullnægingu sem hluta af
samstæðri heild. Um þetta hnýsilega
viðfangsefni fjallaði Svava líka í ýms-
um fræðigreinum og ritgerðasafninu
„Skyggnst bak við ský“ (1999).
Um leikhúsverk Svövu Jakobs-
dóttur mætti skrifa langt mál. Leik-
ritin urðu sex: Hvað er í blýhólknum?
(1970), Friðsæl veröld (1974), Æsku-
vinir (1976), Í takt við tímana (fyrir
útvarp 1980), Lokaæfing (1983) og
Næturganga (fyrir sjónvarp 1989).
Lokaæfing var sýnd víða um heim og
Næturganga á Norðurlöndum og í
Frakklandi. Öll vöktu leikverkin
verulega athygli, enda hafði Svava
tvímælalaust á valdi sínu að gæða að-
kallandi samtímavandamál drama-
tískri spennu og magnaðri svið-
skynngi, meðal annars með því að
krydda leikritin gamansömum og
jafnvel fáránlegum atriðum til að
lífga uppá atburðarásina og draga
fram andstæður.
Við Svava áttum gott samstarf á
Lesbókinni 1966–67, en svo tók hún
við af mér og gegndi starfinu til 1969.
Síðan var hún starfsmaður á dag-
skrárdeild RÚV 1969–70. Á árunum
1971–79 var hún þingmaður Alþýðu-
bandalagsins og kom á því skeiði
mörgu góðu til leiðar, átti meðal ann-
ars frumkvæði að jafnréttislögum,
sem Alþingi samþykkti, og hafði for-
göngu ásamt Gunnari Thoroddsen
um setningu laga um Launasjóð rit-
höfunda 1973. Það framtak hefur að
minni hyggju skipt sköpum fyrir vöxt
og viðgang íslenskra bókmennta
heima og heiman undangenginn ald-
arfjórðung. Svava gegndi fjölmörg-
um trúnaðarstörfum bæði á Alþingi, í
samtökum rithöfunda, í stjórn Máls
og menningar og víðar.
Síðustu minnisverðu samskipti
okkar Svövu urðu fyrir nokkrum ár-
um þegar hún afréð, þó heilsan væri
tæp, að leggja með mér í þriggja
vikna hópferð um Grikkland ásamt
manni sínum, Jóni Hnefli Aðalsteins-
syni prófessor, og syni þeirra Jakobi
S. Jónssyni sem búsettur er í Svíþjóð.
Urðu þær samvistir öllum sem hlut
áttu að máli til mikillar ánægju, enda
var fjölskyldan einstaklega samhent
um að þiggja það sem í boði var og
njóta samveru við lífsglaða og nám-
fúsa ferðafélaga. Sendi ég þeim feðg-
um og öðrum ættingjum og aðstand-
endum Svövu hugheilar samúðar-
kveðjur á þessum dapurlegu tíma-
mótum. Blessuð sé minning gjöfullar
og göldróttrar andans valkyrju.
Sigurður A. Magnússon.
Svava Jakobsdóttir kom til liðs við
hreyfinguna eins og það var orðað
sem frambjóðandi vorið 1971. For-
saga málsins var sú að í kosningunum
1967 fékk G-listinn tvo menn kjörna,
Magnús Kjartansson þá ritstjóra en
síðar alþingismann og ráðherra og
Eðvarð Sigurðsson, formann Verka-
mannafélagsins Dagsbrúnar. Það var
því mikilvægt að vanda vel til skip-
unar í þriðja sætið í kosningunum
1971. Það varð að gera allt sem unnt
var til að fella ríkisstjórn Alþýðu-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins sem
hafði þá setið að völdum í tólf og hálft
ár.
Eftir yfirlegur varð niðurstaðan sú
að leita til Svövu Jakobsdóttur rithöf-
undar. Hún hafði reyndar verið
blaðamaður á Morgunblaðinu og
fannst sumum í grasrótinni skrýtið
að sækja frambjóðanda þangað þrátt
fyrir Blýhólkinn. Ég hygg að það hafi
verið Adda Bára Sigfúsdóttir, Kjart-
an Ólafsson og Guðmundur Hjartar-
son sem réðu mestu um þessa för.
Þegar Svava steig fyrst fram fyrir
flokksmenn, eftir að framboðið var
ákveðið, var það á fundi á Hótel Sögu
og var ekki laust við að það væru
skýjahnoðrar spurninga að ég segi
ekki tortryggni á sveimi í Súlnasaln-
um í kringum þennan frambjóðanda.
Hún flutti þá ræðu sem ég man satt
að segja ekkert úr nema það að mér
leið stórum betur eftir að hafa hlust-
að á hana og fann að þau vísu flokks-
foreldrar voru á réttri leið eins og
venjulega. Ræðan skildi eftir traust
og öryggi hjá okkur sem unnum niðri
í lestinni. Svava eða sjötti lögfræðing-
urinn var slagorðið sem við bjuggum
til og við máluðum það á borða sem
við strengdum þvert yfir Laugardals-
höllina rétt fyrir kosningarnar. Sjötti
lögfræðingurinn var sjötti lögfræð-
ingurinn á lista Sjálfstæðisflokksins.
Svava náði kjöri en ekki sjötti lög-
fræðingurinn og með þeim kosninga-
sigri Alþýðubandalagsins í Reykjavík
varð unnt að mynda vinstri stjórn.
Viðreisnarstjórnin fallin. Svava stóð
sig hetjulega í kosningabaráttunni,
og síðan í stjórnarmyndunarviðræð-
unum og svo í nefndastarfi fyrir rík-
isstjórnina á sviptingasömum tíma.
Hún sat í menntamálanefnd og alls-
herjarnefnd og í utanríkismálanefnd.
Hún sótti sem þingmaður mörg alls-
herjarþing Sameinuðu þjóðanna og
tók virkan þátt í norrænu samstarfi.
Það var rökrétt að hún væri virk í al-
þjóðlegu samstarf því hún hafði
breiðan menntunarbakgrunn bæði
frá Bandaríkjunum, Bretlandi og Sví-
þjóð auk þess sem hún var að nokkru
leyti alin upp í Kanada sem prests-
dóttir í Vatnabyggð þar sem heitir
Wynyard í Saskatchewan.
Svava Jakobsdóttir hóf starfsferil
sinn í utanríkisráðuneytinu og væri
fróðlegt að vita hve margir hafa farið
hennar leið, það er úr starfi í sendi-
ráði í þingið; þekktari eru dæmi um
það gagnstæða. Svava vann hér í
sendiráðinu á Kommendörsgatan í
nokkur ár, 1955 til 1958, og má enn
sjá gögn með fallegri rithönd hennar
í skjalasafni sendiráðsins. Eftir störf-
in í utanríkisráðuneytinu kom hún
víða við og verður það ekki rakið hér í
einstökum atriðum utan minnst á
hennar pólitíska feril:
Hún sat á alþingi á níu þingum,
alltaf fyrir Alþýðubandalagið í
Reykjavík.
Það sem hæst ber í þingferli Svövu
er að mínu mati frumvarpið um jafn-
launadómstólinn sem var eiginlega
framúrstefnumál og væri róttækt
enn þann dag í dag. Upp úr frum-
varpinu varð til jafnréttisráð. Á þessu
sviði átti Svava ríkt frumkvæði með
sterkum stuðningi kvenna í Alþýðu-
bandalaginu eins og Vilborgar Harð-
ardóttur. Öll þingstörf hennar voru
SJÁ SÍÐU 26