Morgunblaðið - 01.03.2004, Side 26

MINNINGAR
26 MÁNUDAGUR 1. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
eins og manneskjan sjálf, vönduð og
nákvæm.
En stjórnmálaferill Svövu Jakobs-
dóttur takmarkaðist ekki við berg-
málslausa veggi alþingishússins.
Svava átti óvenju glæsilegan stjórn-
málaferil utan þingsins sem birtist oft
á rithöfundarferli hennar. Ég nefni
hér Leigjandann og Hvað er í blý-
hólknum? sem tvö dæmi. Bæði verkin
eiga því miður erindi við okkur enn
þann dag í dag og hætt við að svo
verði lengi enn. Allar sögurnar um
stöðu konunnar, einkum húsmóður-
innar, eru afhjúpandi og algerlega
sláandi í senn. Þær eru klassísk bók-
menntaverk, um stöðu lítillar þjóðar
andspænis flóknu umhverfi og um
stöðu konunnar í karlkúgunarsam-
félaginu þar sem valdamunstrið er
því miður alltaf eins, hversu mikið
sem gert er og hversu langt sem líður
á aldirnar. Þessi verk munu halda
nafni Svövu á lofti lengur en okkar
hinna sem sátum lengur á þingi en
hún og heyrðist þó oft meira í en í
henni.
Svava var vandaður einstaklingur,
hrein og bein og heiðarleg í fram-
göngu sinni. Við skipuðum okkur allt-
af á sömu slóðum í flokknum í þeim
átökum sem þar voru í 15 ár og voru
ákaflega leiðinleg, ófrjó og þreytandi
satt að segja. Um það verður ekki
skrifað hér en kvittað fyrir það að það
var gott að eiga Svövu að í því stríði.
Svava Jakobsdóttir átti Jón Hnefil
Aðalsteinsson að eiginmanni og til
þeirra í Einarsnesi var alltaf gott að
koma; þar var menning í hverri
smugu, hverju tilsvari eða spurningu.
Jóni Hnefli og Hans Jakobi syni
þeirra, sem nú er granni okkar hér í
Svíaríki, sendum við samúðarkveðj-
ur. Það var gott að eiga Svövu Jak-
obsdóttur að félaga; vitsmunir henn-
ar voru eins og veggur sem treysta
mátti á þegar mikið lá við. Það þekkt-
um við Guðrún kona mín bæði um
langa tíð sem nú er á enda. Fyrir það
erum við þakklát og fyrir öll verk
Svövu Jakobsdóttur má þjóðin öll
vera þakklát á kveðjustundu.
Svavar Gestsson.
Gengin er mikilhæf baráttukona,
ítursnjall penni, traustur og ágætur
félagi.
Við fráfall Svövu Jakobsdóttur
hvarflar hugur til baka til þeirra ára
er við áttum samleið á Alþingi. Við
komum bæði inn í þingflokk Alþýðu-
bandalagsins samtímis 1971 og áttum
þar farsælt samstarf og ánægjulegt
til ársins 1979 er Svava kaus að draga
sig í hlé frá þingamstri, ugglaust til
þess að geta helgað sig ritstörfum.
Hún átti virkilega erindi inn á Al-
þingi, þingflokkur okkar naut hennar
ágætu starfskrafta, en ekki síður nut-
um við hugmyndaauðgi hennar og
róttækra viðhorfa í svo mörgu, þá
ekki sízt hvað varðaði réttarstöðu
kvenna í samfélaginu. Þar var hún
hinn virki brautryðjandi sem í engu
lét úrtölur og skilningsleysi aftra sér,
þó oft þætti henni nóg um þau aft-
urhaldssjónarmið sem svo víða voru á
fleti fyrir. Kvenréttindamálin áttu
hug hennar, þar sem hugsjónir jafn-
réttis réðu ferð svo og voru mennta-
málin henni afar hugleikin. Í þessum
málum og svo mörgum öðrum áttum
við í Svövu fulltrúa sem við vorum
stolt af, hún var merkisberi af beztu
gerð og afar fylgin sér, menn fundu
glöggt að þar fylgdi svo sannarlega
hugur máli og jafnvel þeir íhaldssöm-
ustu hugsuðu sinn gang.
Einörð og vel máli farin var hún,
setti mál sitt afar skipulega og skýrt
fram og um rökstuðninginn þurfti
aldrei að efast. Ég veit að þingsystk-
ini hennar virtu hana vel sem ódeiga
baráttukonu og vissa virðingu báru
menn fyrir hinum framsæknu skoð-
unum hennar, þó ekki væru allir þeim
sammála.
En Svava var ekki síður góður fé-
lagi, hlýtt viðmótið með ívafi góðrar
glettni var ómetanlegt í okkar hóp,
hún var lengstum eina konan í hópn-
um, hana var gott að eiga að og mega
leita góðra ráða hjá, alltaf tilbúin að
hlusta og vega og meta hlutina með
manni. Það var að henni sönn eftirsjá
er hún lét af þingmennsku, að okkar
mati margra svo alltof snemma.
Svava var einlæg og trú sínum hug-
sjónum alla tíð, í henni átti róttæk fé-
lagshyggja sinn trygga liðsmann og
þökk fyrir kynnin kær og það sem
hún stóð fyrir er efst í huga nú við
leiðarlok.
Frábærum árangri hennar á sviði
ritlistar munu aðrir gjöra betri skil,
en þar sýna verkin svo sannarlega
merkin einnig.
Við Hanna sendum eiginmanni
hennar og syni svo og hennar fólki
öðru einlægar samúðarkveðjur.
Með Svövu Jakobsdóttur er gengin
merk kona og umfram allt sönn.
Blessuð sé hennar bjarta minning.
Helgi Seljan.
Svövu Jakobsdóttur verður lengi
minnst sem vandaðs og frumlegs rit-
höfundar en einnig fyrir skelegga
þátttöku í þjóðmálabaráttu. Fyrstu
smásögur hennar vöktu strax athygli
og skáldasagan Leigjandinn sem út
kom 1969 þótti tíðindum sæta. Það
var hins vegar með leikritinu Hvað er
í blýhólknum? á árunum 1970–71 að
Svava varð landsþekkt, umtöluð og
umdeild, enda var krafan um kven-
frelsi og jafnrétti þar borin fram á
meitlaðan og nýstárlegan hátt. Það
var þetta merki sem bar Svövu inn í
sali Alþingis vorið 1971 og þar starf-
aði hún og reifaði hugðarefni sín sem
þingmaður Alþýðubandalagsins í tvö
kjörtímabil. Á Alþingi átti hún drjúg-
an hlut að löggjöf um jafnrétti kynja
og öðrum málum til að rétta hlut
kvenna. Hún fylgdist líka náið með
utanríkismálum og var eindreginn
andstæðingur hersetu og yfirgangs
stórvelda.
Þóra móðir Svövu var reykvísk en
faðir hennar Jakob Jónsson aust-
firskrar ættar og prestur á Norðfirði
þegar hún fæddist þar við upphaf
heimskreppunnar. Í Neskaupstað sat
Jakob um skeið í bæjarstjórn fyrir
Alþýðuflokkinn áður fjölskyldan hélt
til Vesturheims 1935. Svava átti eftir
að dvelja á ný á Austfjörðum þegar
Jón Hnefill eiginmaður hennar
gegndi prestsstarfi á Eskifirði 1960–
1966 en Svava helgaði sig þá aðallega
heimili og ritstörfum. Áður hafði hún
dvalið langtímum erlendis við nám og
störf þannig að sjónhringurinn var
orðinn víður þegar fjölskyldan settist
að í Reykjavík.
Ég kynntist Svövu persónulega á
8. áratugnum þegar hún var í for-
ystusveit Alþýðubandalagsins og
hreifst þá af málflutningi hennar og
einarðri framgöngu. Á Alþingi sátum
við saman aðeins hennar síðasta
þingvetur 1978–79. Ég minnist hlýju
hennar og þess sérkennilega sam-
blands af gáska, kímni og alvöru sem
fylgdi henni. Oft saknaði ég Svövu
síðar af vettvangi þingsins. Þá var bót
í máli að fá í staðinn ágæt bók-
menntaverk eins og Gunnlaðar sögu
með mögnuðu samspili nútíðar og
fortíðar. Kannski hefði sú bók aldrei
verið skrifuð ef höfundurinn hefði
staðið áfram í framlínu þjóðmálabar-
áttunnar. Það fór svo að saman
kvöddum við Svava þann vettvang á
táknrænan hátt, sitjandi hvort í sín-
um skut á framboðslistum Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs í
höfuðstaðnum 2003. Réttlætiskennd-
in og stuðningur við þann málstað
sem hún vissi bestan fylgdu henni
fram í andlátið.
Hjörleifur Guttormsson.
Stundum er sagt, að sá strengur,
sem ofinn er á skólaárum, sé sterkari
en önnur bönd. Þess vegna langar
mig að minnast Svövu bekkjarsystur
minnar með örfáum orðum.
Í hugann kemur mynd frá haustinu
1945. Stúlknabekkurinn þriðji A var í
stofu á móti fatageymslunni í hinu
sögufræga húsi Menntaskólans í
Reykjavík. Bekkjarbræður okkar
voru hins vegar í „Fjósinu“ bak við
skólann við mismikinn fögnuð. Meðal
nýrra bekkjarsystra voru þær Guð-
rún og Svava Jakobsdætur. Þær voru
einstaklega prúðar og þekkilegar í
peysum og köflóttum pilsum með
mikið og fallegt hár, önnur ljóst en
hin brúnt. Gott ef þær voru ekki í
bomsum, sem þá þótti við hæfi. Svo
mikið er víst, að mér þóttu þessar
samrýndu systur gera alla hluti vel
og rétt, enda nutu þær hylli og virð-
ingar bekkjarsystkinanna. Ég sé þær
báðar fyrir mér, Svava var alvarlegri
á yfirborði, en kímin og skemmtileg
ef að var gáð. Séra Jakob, faðir
þeirra, kenndi okkur trúfræði með
því að fara yfir biblíusögur Tangs.
Kom þá í ljós hæfni hans til að gera
sögurnar að leikhúsi með mælskunni
einni saman. Þetta var eiginleiki sem
síðar kom fram í ritum dóttur hans.
Svava var góður námsmaður. Hún
hafði enskuna á valdi sínu eftir nokk-
urra ára dvöl í Kanada, þar sem faðir
hennar hafði verið prestur, en annars
voru íslenska, saga, þýska og latína
hennar greinar. Það kom því engum á
óvart, að hún stundaði bókmennta-
nám í háskóla vestan hafs.
Jón Hnefill Aðalsteinsson, gáfaður
guðfræðinemi, varð eiginmaður
hennar 1955. Honum höfðum við
hjónin kynnst á háskólaárunum. Ég
minnist kvöldkaffiheimsóknar þeirra
á heimili okkar við Laugaveginn og
þess, hve mér fannst þau ráðsett orð-
in. Næst minnist ég gleðinnar, sem
fylgdi frásögn Svövu af syninum
Hans Jakobi og hamingju þeirra með
drenginn.
Svava varð sendiráðsstarfsmaður í
Stokkhólmi, prestsmaddama og
kennari austur á fjörðum og svo
blaðamaður við Morgunblaðið. Á
þessum árum komu út fyrstu bækur
hennar og mátti þar sums staðar
greina pólitískan undirtón. Þjóðmála-
áhugi hennar skilaði henni síðan inn á
Alþingi, en vissulega urðu mér það
vonbrigði, þegar hún gekk í liðssveit
Alþýðubandalagsins.
Við vorum báðar jafnréttissinnar
og kvenréttindakonur, en greindi á
um áherslur og aðferðir. Báðar vor-
um við kosnar á þing 1971, hún fyrir
Alþýðubandalagið, ég fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn. Þar með hófust dag-
leg samskipti okkar á nýjan leik. Oft
greindi okkur á, bæði í atkvæða-
greiðslum og umræðum. Svava var
vandvirk og ég minnist ekki annars
en hún hafi verið málefnaleg í þing-
ræðum. Hygg ég að sá kostur sé
stundum vanmetinn í fari stjórnmála-
manna, bæði samherja og mótherja.
Eitt þingmál hennar vil ég nefna,
sem hefur haft gagnlegri áhrif en
margir hugðu í fyrstu. Frumvarp
hennar um jafnlaunaráð varð að lög-
um 1973. Það var undanfari reglna
um jafnréttisráð og þokaði jafnrétti
kynjanna verulega fram á veginn.
Hvað sem þingmálum og þjóð-
málakenningum líður var stundum
eins og kippt væri í gamla strenginn
frá skólaárunum. Svo var í heimsókn
alþingismanna til vesturþýska þings-
ins 1977. Dagskráin var öll afar vand-
lega skipulögð eins og vænta mátti
þar í landi. Þrír embættismenn
fylgdu sex manna sendinefnd okkar
hvert fótmál til öryggis og leiðbein-
ingar. Svo bar það til í Düsseldorf að
yfir okkur kemur það sem kalla
mætti „das ewig-weibliche“, en rétt
fyrir brottför þaðan hvíslar Svava að
mér, að eiginlega vanti sig kjól. Eitt-
hvað mikið stóð til hjá Alþýðubanda-
laginu. Við sögðum fylgdarmönnum
okkar að við þyrftum að bregða okk-
ur frá litla stund og fór svo, að við
gleymdum okkur við að skoða kjóla.
Mér var falið það trúnaðarstarf að
velja flíkina. Eftir nokkra mátun var
ljóst að einn kjóll bar af, hann var af-
ar dömulegur og klæddi Svövu vel,
enda keypti hún hann snarlega. Er
þetta í eina skiptið sem ég hef átt hlut
að því að punta upp á fund hjá Al-
þýðubandalaginu.
Í þessari ferð urðum við aftur
„bara“ bekkjarsystur og deilur ekki á
dagskrá. Er mér óhætt að segja að
svo hafi verið síðan.
Við hjónin höfum hugsað til Svövu
og Jóns Hnefils í of tíðum veikindum
hennar á undanförnum árum. Að
leiðarlokum þökkum við Svövu gömul
kynni og vottum Jóni Hnefli, Hans
Jakobi syni þeirra, barnabörnum og
systkinum Svövu innilega samúð.
Ragnhildur Helgadóttir.
SVAVA
JAKOBSDÓTTIR
 Fleiri minningargreinar
um Svövu Jakobsdóttur bíða birt-
ingar og munu birtast í blaðinu
næstu daga.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
SIGRÍÐUR THEODÓRA ÁRNADÓTTIR,
sem lést á hjúkrunarheimilinu Skógarbæ
mánudaginn 23. febrúar sl., verður jarðsungin
frá Seljakirkju í Reykjavík þriðjudaginn 2. mars
nk. kl. 13.30.
Jónína Eggertsdóttir,
Margrét Eggertsdóttir,
Árni Sæmundur Eggertsson, Sigurveig Björnsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Hjartans þakkir til allra þeirra sem sýndu
okkur samúð og hlýhug vegna andláts elsku-
legs eiginmanns míns, föður okkar, tengda-
föður, afa og langafa,
GARÐARS BERGMANNS BENEDIKTSSONAR,
Stekkjarholti 22,
Akranesi,
Starfsfólki A-deildar Sjúkrahúss Akraness
færum við bestu þakkir fyrir einstaka umönnun og hlýtt viðmót. Sam-
hugur ykkar allra var okkur mikils virði. Guð blessi ykkur öll.
Ásta Guðjónsdóttir,
Drífa Garðarsdóttir, Jóhannes Eyleifsson,
Skúli B. Garðarsson, Lilja Kristófersdóttir,
Halldóra J. Garðarsdóttir, Gunnlaugur Sölvason,
Guðrún Garðarsdóttir, Karl Örn Karlsson,
Friðgerður Bjarnadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir, afi og langafi,
JÚLÍUS JÚLÍUSSON
kennari,
Skálarhlíð,
Siglufirði,
sem lést á Sjúkrahúsi Siglufjarðar mánudaginn
23. febrúar, verður jarðsunginn frá Siglufjarðar-
kirkju þriðjudaginn 2. mars nk. kl. 14.00.
Þeim, sem vilja minnast hans, er bent á Landssamtök hjartasjúklinga.
Svava Baldvinsdóttir,
Baldvin Júlíusson, Margrét Sveinbergsdóttir,
Theodór Júlíusson, Guðrún Stefánsdóttir,
Hörður Júlíusson, Sigurlaug J. Hauksdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Ástkær eiginkona mín, móðir okkar, tengda-
móðir og amma,
FRÍÐUR JÓHANNESDÓTTIR,
Birkilundi 7,
Akureyri,
verður jarðsungin frá Akureyrarkirkju miðviku-
daginn 3. mars kl. 13.30.
Blóm og kransar eru vinsamlegast afþakkaðir,
en þeim, sem vildu minnast hinnar látnu, er bent á Krabbameinsfélag
Íslands.
Gunnar B. Jóhannsson,
Jóhanna Gunnarsdóttir, Ólafur Þór Kristjánsson,
Karólína Gunnarsdóttir, Gísli Sigurður Gíslason,
Sædís Gunnarsdóttir, Haraldur Þór Egilsson,
Hrönn Haraldsdóttir, Gunnar Björn Ólafsson,
Már Gíslason, Gunnar Breki Gíslason.
Móðir mín, tengdamóðir og amma,
ÞURÍÐUR BILLICH,
lést á Landspítalanum þriðjudaginn 24. febrúar.
Hún verður jarðsungin frá Dómkirkjunni mið-
vikudaginn 3. mars kl. 15.00.
Sigurborg E. Billich, Oddi Erlingsson,
Karl Erlingur Oddason, Kjartan Oddason,