Pressan - 02.02.1989, Blaðsíða 10

Fimmtudagur 2. febrúar 1989
Snikjudýr skaða
fóstur
— orsaka heilaskaða
eða blindu
Kettir bera bogfrymilinn í önnur
dýr og menn. I sumum löndum
eru barnshafandi konur varaöar
við umgengni viö ketti, en þeir
kettir sem lifa eingöngu á niður-
soðnum kattamat eiga að vera
iausir við skaðvaldinn.
Læknar á kvennadeild Landspítalans íhuga nú hvort
ástæða sé til þess að kanna hvort örveran toxoplasma,
sem á íslensku hefur hlotið heitið bogfrymill, finnist
í blóði barnshafandi kvenna en þetta sníkjudýr getur
valdið fóstrinu heilaskaða eða blindu. í sumum lönd-
um er konum ráðlögð fóstureyðing ef bogfrymill
finnst í blóðinu.
EFTIR SONJU B. JÓNSDÓTTUR
í nýrri breskri könnun kemur
fram að algengast sé að bogfrym-
illinn berist í konurnar úr köttum
og eru óléttar konur varaðar við
því að umgangast ketti. Hafi þær
átt kött um lengri tíma áður en
þær urðu óléttar er mjög líklegt
að þær hafi þegar sýkst og mynd-
að mótefni sem ræður þá niður-
lögum bogfrymilsins ef þær sýkj-
ast aftur á meðgöngunni. Hér á
landi er þó álitið að bogfrymill
berist fremur í fólk úr hráu eða
illa elduðu kjöti.
Hættan á fósturskaða felst í því
að barnshafandi konur smitist í
fyrsta sinn á fyrri hluta meðgöngu
því þá hafa þær engar varnir gegn
þessu sníkjudýri, en rannsóknir
sýna að fóstur um 40% þeirra
sýkjast.
Þær mælingar sem gerðar hafa
verið hér á landi á bogfrymlamót-
efni í blóði fólks sýna mjög mis-
munandi niðurstöður eftir sam-
setningu þeirra hópa sem mældir
hafa verið, eða allt frá tæpum 5%
upp í 36%. Sá hópur sem var með
hæsta hlutfallið var hópur fólks
sem vann í sláturhúsi. Þessi niður-
staða sýnir að hér sem annars
staðar er fólki sem vinnur við
kjötvinnslu hættara við bog-
frymlasmiti en öðrum. Bogfrym-
illinn lifir nefnilega einnig góðu
lífi í hráu kjöti og í rannsókn sem
gerð var hér á landi fannst hann í
um þriðjungi sauðfjár. Þetta
sníkjudýr drepst hins vegar við
hitun yfir +60° C og frystingu í
kringum h-20° C í sólarhring.
Bogfrymillinn er yfirleitt ekki
hættulegur heilbrigðu fólki, en
hafi ónæmiskerfi líkamans lam-
ast veldur hann alvarlegum sjúk-
dómum og getur til dæmis dregið
alnæmissjúklinga til dauða.
Fóstur eru einnig í mikilli
hættu á fyrri hluta meðgöngunn-
ar. í grein í nýlegu læknablaði eru
nokkur dæmi um fósturskaða af
völdum bogfrymils, og eru þatt
sótt í sjúkraskrár Landspítalans.
Þar er meðal annars greint frá
mótefnamælingu á tæplega þrí-
tugri konu sem var lögð inn á
kvennadeildina fyrir nokkrum ár-
um með fósturdauða á 31. viku
meðgöngu. í sjúkrasögu hennar
kom fram að hún hafði fengið
hita og einkenni sem líktust inflú-
ensu tveimur vikum fyrir innlögn.
Við skoðun fundust stækkaðir
eitlar á hálsi og holhönd og krufn-
ing á fóstrinu leiddi í ljós mikla
morknun.
Önnur þunguð kona var lögð
inn á kvennadeildina vegna
nýrnasýkingar og reyndist hún
hafa bogfrymilsmótefni i blóð-
inu. Hún hafði eignast barn þrem-
ur árum áður þar sem hún var bú-
sett erlendis og var það tekið með
keisaraskurði vegna minnkandi
fósturhreyfinga. Barnið dó
vikugamalt úr bogfrymlasótt og
við krufningu fundust útbreiddar
skemmdir í heila, hjarta og lifur.
Á kvennadeildinni gilda ákveðnar
reglur um það úr hvaða konum
blóðsýni skuli send til mælinga á
mótefnum gegn bogfrymlum og
er það úr konum sem hafa misst
fóstur oftar en tvisvar, konum
sem missa fóstur eftir 16. viku
meðgöngu og úr konum sem fæða
andvana börn.
Hingað til hefur ekki þótt
ástæða til að fylgjast kerfisbund-
ið með bogfrymlamótefnum í
blóði allra þungaðra kvenna hér á
landi þar sem líkur á fóstursýk-
ingu hafa ekki þótt miklar. Nú eru
læknar hins vegar farnir að end-
urskoða þá afstöðu þar sem smit-
hætta gæti aukist við breytta
meðferð og matreiðslu á kjötvör-
um og aukin ferðalög til útlanda.
Islenskum konum sem eru
barnshafandi er nokkur hætta
búin við ferðalög og búferlaflutn-
inga til landa þar sem bogfrymla-
smit er algengt vegna þess hve fáar
þeirra eru með mótefni. Vitað er
að bogfrymlasmit er algengt í
sumum löndum Evrópu, til dæm-
is er það mjög algengt í Frakk-
landi, en það er einnig algengt í
flestum heitari löndum heims.
Talið er að hér á landi berist
bogfrymlasmit aðallega úr hráu
eða illa elduðu kjöti, en þó vilja
sumir vara barnshafandi konur,
og þær sem hyggja á barneignir í
náinni framtíð, við því að fá sér
kött ef þær hafa ekki umgengist
ketti áður.
Á íslandi er algeng-
asl að bogffrymill
berist i ffólk ur hráu
eða illa steiklu kjöti,
en þetta snikjudýr er
algengt i kinaum.