Heimilistíminn - 05.04.1979, Blaðsíða 8

Jón Gislason
ísland og siglingar um norðanvert Atlantshaf
í byrjun 19. aldar
ÍSLANDSVINUR Á BRET-
LANDI VERÐUR STERKARI
HAFNBÖNNUM STÓR-
VELDANNA í EVRÓPU
1
Þar var áöur skiliö viö Magnús Step-
hensen háyfirdómara frá Innra Hólmi, aö
hann var kominn til Kaupmannahafnar
fyrir miöjan október 1808. Hann var i
vanda staddur, aö leysa vandamál þjóöar
sinnar í höfuöstaö hennar, þar sem æösta
stjórn Islands var og konungur þess, ef
konung skyldi kalla.
Magnús Stephensen var konungshollur
maöur og vildi gera konungi sinum og
veldi hans allt þaö gagn, sem hann mátti.
Þaö var ekkert sem rýröi konungstraust
hans. En þaö er á stundum erfitt aö þjóna
konungi svo aö vel fari og sérstaklega,
þegar konungur er einfaldur og jafnvel
ekki af fullum sans til almennra hluta,
hvaö þá heldur til stjórnarstarfa. 1 utan-
feröinni i byrjun 19. aldar, varö þaö svo,
aö Magnús Stephensen missti aö miklu
traust danskra stjórnvalda, þó þau gengu
aldrei beinlinis i' berhögg viö hann, til þess
var hann of voldugur, átti of sterka ætt á
bak viösig i landinu. En hitt er annaö mál
og veröur betur vikiö aö þvi siöar, aö
5. grein
dönsk stjórnvöld og dansk sinnaöir rnenn
á tslandi, fóru undir græna torfu, án þess
aö vita þaö hvaö þaö var sem Magnús
Stephensen geröi á móti lögum og reglum
danska rikisins og konungi þess haustiö
1808. En vikjum nú frá þessu aö sinni.
Þaö sem Magnús Stephensen haföi
mestar áhyggjur af, var aö fá Islandsför-
in, sem hertekin höföu veriö af Bretum,
laus úr banninuog til siglinga aftur til ís-
lands. Þau höföu ekki veriö gerö upptæk,
en voru samt sem áöur I umsjá hernaöar-
yfirvaldanna I Bretlandi. En eftir réttum
lögum á styrjaldartimum biöu þeirra aö-
eins ein örlög, og þaö var aö veröa gerö
upptæk, eins og tilskipanir herstjórnar-
innar bresku mæltu fyrir um.
Islenska þjóöin var mjög illa á vegi
stödd, fengi hún engar siglingar til lands-
ins. Hún þarfnaöist matvæla: kornmetis,
kartaflna, kaffis og sykurs en langtum
fremur efnis tii framleiöslu sinnar, —
hamps, járns og margt fleira. Atvinnu-
vegir landsins gátu ekki staöist nema að
siglingar væru til landsins. Þaö hlaut aö
veröa hungur og margs konar vandræöi i
landinu ef siglingar og innflutningur
stöövaöist um langan tlma. Styrjaldar-
ástand var þvi geigvænleg tilhugsun fyrir
islensku þjóöina.
Magnús Stephensen var þaö fyllilega
ljóst, aö til þess aö fá skipin losuð úr her-
kvínni i Bretlandi, þurfti að fá aöstoö
valdamanna i Bretlandi, — manna, sem
höföu mikil áhrif. Engir slikir voru til I
Danaveldi. Honum varö þaö bráölega
ljöst, að hér var ekki von til að ná full-
tingi, nema hjá ei:.um manni, — aöeins
einum. — Þennan mann haföi Magnús séö
þegar hann var barn aö aldri, tiu ára
gamall heima I föðurgarði. Hann mundi
eftir honum og hann dáöi hann af sögum
og sögnum, gjöfum og skilrlkjum, er er-
lendir menn höföu fært föður hans, þegar
hann vildi mikiö viö hafa. Hann var þvi
öruggur, aö mikil vinátta var milli hans
og fööur hans oghún stóö föstum rótum I
frjóum jarövegi. Nú hugöi hann á þaö ráö
aö leita til hans i fyrrgreindum efnum.
Þessi maöur var sir Jóseph Banks, Is-