Tíminn - 18.03.1979, Blaðsíða 11

Sunnudagur 18. mars 1979
11

..EF ALDREI HEFDl VERID
HRÓFLAÐ VIÐ ÍSLENSKP TÓFUNNI:
koma fyrir Onundarfjöröinn.
Auövitað var ég eitthvað að
hugsa um tófur og ákvað nú að
huga að varplöndunum þarna 1
leiðinni. Ég kom til Guömundar
bónda á Veðrará, og hann sagði
mér að það væri hvit tófa, sem
gengi hjá sér i fjöru. Jú ég fór á
stúfana og ákvað að ná tæfu, en
þá tókst ekki betur til en svo hún
„tók af mér lykt” vegna þess að
vorgola lá út eftir dalnum og
bar henni þef af mér fram til
sjávar. Ég fór þá heim til bónda
og sagöi honum að ég væri búinn
að tapa leiknum i fyrstu lotu.
Þegar ég hafði drukkiö kaffi,
hélt ég á, og þegar ég var kom-
inn inn fyrir bæinn Tannanes,
tók ég upp sjónauka minn og fór
að horfa inn yfir engjarnar. Þá
sá ég hvar hvitur refur kemur,
utan til við Viðismýrar. Hann
heldur á út engjarnar, út svo-
kallaða Bakkahlið yfir ána á
brúnni og siöan beina leið inn á
varplandið.
Ég lónaöi nú á eftir refnum,
auðvitað i allmikilli fjarlægð, en
sá alltaf til hans i sjónaukanum.
Klukkan sex um morguninn fór
refurinn niður i fjöruna, en þá
var að koma abfall. Ekki leið á
löngu, þangað til ég sá hvar hvit
tófa skokkaði upp yfir engjarn-
ar, i átt frá sjónum. Mér þótti
þetta undarlegt, hversu
skamma stund rebbi hafði verið
niðri f fjörunni, enda þótt abfall-
ið væri að koma. Ég ákvað þvi
að láta dráttarvélina hverfa, en
láta gras og þúfur skýla sjálfum
mér, og læðast svo að bráðinni.
Þab tókst, en ekki hafði ég lengi
verið að þessum undirbúningi,
þegar ég sá hvar önnur hvit tófa
kom neban úr fjörunni. Þar var
þá komin sú sem ég hafði verib
að lóna á eftir um nóttina, en hin
sem fyrr fór, hefur veriö búin að
vera niöri i fjöru lengi nætur. —
Hér þarf ekki að lýsa smáatrið-
um, en þarna skaut ég báðar
tófurnar með örskömmu milli-
bili á milli klukkan átta og nlu
um morguninn.
Þegar þessu var lokið, fór ég
heim að skólanum i Holti til
Guðmundar Inga skálds. Þau
hjónin gáfu mér morgunkaffi,
sem var mér alveg sérlega kær-
komið, eftir allt næturvafstrið.
Siðan fór ég út i Hjaröardal og
hugðist leggja mig þar. Þegar
ég var nýsofnaöur, var ég vak-
inn og mér sagt, að það sé hvit
tófa að skokka upp með girðing-
unni á Þórustööum, en þar er
varpland gott. — Jú, ég rauk á
fætur, með stirur I augum, greip
riffilinn og sjónaukann og litað-
ist um. Siðan hélt ég á stað, I
gagnstæða átt viö tófuna, og þaö
held ég að sumum hafi þótt
skrýtin veiöiaðferð. En ég
fylgdist alltaf vel meö tófunni
með hjálp sjónaukans, þvi ég
þóttist vita, aö hún myndi aldrei
fara mjög langt, áður en hún
legðist niður, þvi aö þetta var
um albjartan vordag, nær há-
degi 14. mai. — Þetta fór alveg
eins og ég haföi búist við. Tófan
fór ekki nema fram undir miðj-
an dal, þá stefndi hún beint upp
fjalliö, hélt alla leiö upp undir
kletta, lagöist þar fyrir og sofn-
aði. Ég beið þess rólegur að hún
hringaði sig niður. Þá fór ég
sem leiö liggur yfir ána, upp
fjallshliðina og skaut tófuna
með riffli, þar sem hún svaf
undir klettunum.
Þetta er i fyrsta og eina skipti,
sem ég hef skotið þrjár hvitar
tófur á einum og sama morgnin-
um. Allt voru þetta refir, og
áreiöanlega allt „piparkarlar,”
sem áttu sér ekki nein greni, en
slik flökkudýr eru einmitt hiö
mesta skaðræði I varplöndum.
Ef ekki næst til að skjóta þau i
tima, þarf fuglinn ekki aö vænta
neinna griöa.
Refur, sem sifellt gengur um
varpland, gerir nefnilega marg-
faldan skaða. Það er ekki nóg
með að hann éti egg og drepi
jafnvel fugl sér til matar. Hann
fælir lika fuglinn unnvörpum af
hreiðrunum. Þetta vita hrafninn
og veiðibjallan, þau koma i slóð
refsins og bókstaflega tina upp
eggin, alls staðar, þar sem ref-
urinn hefur farið.
Varplönd æðarfuglsins
þarf að verja.
— Hefur þér tekist að bægja
þessari hættu frá varplöndum á
þfnu „áhrifasvæði”, ef ég má
komast svo að oröi?
— Já þetta er komið i svo gott
lág, t.d. i Onundarfiröi, að ég
hef ekki þurft að fara um æöar-
varplöndin þar nokkur undan-
farin ár. En það á sér m.a. eina
dálitiö skemmtilega skýringu:
Hettumávurinn er farinn að
verpa i engjunum inn af varp-
löndunum, (æðarvarpinu) og
refurinn liggur alveg i eggjum
mávsins. Þar hef ég náð einni,
tveim eða jafnvel þrem tófum á
hverju vori. Og auðvitað myndi
refurinn halda áfram að heim-
sækja æöarvarpið, þegar hann
væri búinn að gera sér gott af
eggjum mávsins, ef ekkert væri
að gert.
— Mér hefur skilist, aö hettu-
mavurinn njóti ekki sérlega
mikilla vinsælda hjá mannkind-
inni. Er þetta þá ekki hin æski-
legasta skipan mála, aö refur-
inn seöji hungur sitt á eggjum
mávsins og hamli þannig gegn
fjölgun hans?
— Þú nefnir varplandiö I ön-
undarfirði, en hvaö er aö frétta
af hinu fræga varpi aö Mýrum i
Dýrafiröisem likiega er stærsta
æöarvarp á landinu?
— Nýjustu fréttir þaöan eru
þær, að sibast liðiö vor skaut ég
fjögur dýr I varpinu á Mýrum
Það verk kostaöi mig tiu nætur,
— og satt að segja voru þær næt-
ur heldur leiðinlegur timi
sökum kulda og vosbúðar, sem
hrjáði mig allan timann. Og

Einar Jónsson, sonur Jóns
Oddssonar, heldur hér á nokk-
urra mánaöa gömlum tófuyrö-
lingi, en þaö kom oft fyrir hér
fyrr á árum, aö Jón léti yrðling
lifa mestan hluta sumarsins,
eöa jafnvel fram á haust, börn-
unuin til skemmtunar.
varpið á Mýrum varð fyrir
verulegu tjóni i vor af völdum
þessara fjögurra dýra, sem ég
náði þó ab veiba að lokum. —
hafi skotiö tófur mest aö vetrin-
um og snemma vors, en ert þú
nú farinn aö einskorða veiöar
þinar viö grenjatimann á vorin?
— Mörg undanfarin ár hafa
veiöar minar verið að heita má
einskorðaðar við ákveðinn tima
á vorin, hinn svokallaöa grenja-
tima, en á siðustu árum hefur
aukist áhugi minn á þvi að
skjóta einstök dýr á veturna og
snemma vors, einkum og sér i
lagi I varplöndunum og ná-
grenni þeirra, til þess að vera
laus við þá gæslu, þegar
grenjavinnslan hefst. — Þótt ég
sé ekki á neinn hátt að telja það
eftir, þá er ekki þvi að leyna að
þaö eykur mjög erfiði hverrar
grenjaskyttu að þurfa lika að
verja stór varplönd fyrir tófu,
einmitt á sama tima og legiö er
á grenjunum.
— Hvenær aö vorinu byrjar
aöal annatiminn hjá þér?
— Ég byrja að vitja grenja og
kanna hvort tófa liggur þar, upp
úr 20. maf.
— Nú er best aö spyrja eins og
sá sem alveg ekkert veit um
þessa hluti: Hversu langur timi
fer i þessa vinnu hjá þér á
hverju vori?
— Gottimi tófunnar er tals-
vert langur, miklu lengri en t.d.
hjá minknum. Margar tófur
geta verið gotnar um/eöa fyrir
mánaöamótin april/mai, en
aðal-gottiminn hefur mér virst
vera frá þvi u.þ.b. 10-mai og
þangab til i byrjun júni. Það eru
fullar þrjár vikur, en svo eru á
þessu ýmsar undantekningar.
Ég minnist þess t.d. einu sinni
að ég var staddur noröur i
Sléttuhreppi á Ströndum 26.
júni. Þá fann ég þar nýgotna
læðu, meö sex yrðlinga, alveg
blinda, og fráleitt eldri en fjög-
urra tilfimm daga gamla. Þetta
er auövitaö fágætt, en þó hreint
Tófuyrölingur aöleika sér viö heimilishundinn Vask. Þegar Vaskur var ungur, lék hann sér oft viö tófu-
yrðlingana, en hér er hann orðinn gamall og ráösettur og fæst ekki um, þótt ungviði sé aö prila eftir bak-
inu á honum.
— Þaö má kalla þaö nokkurt
jafnvægi, eöa tilraun til jafn-
vægis, þvi aö flestir munu telja
skaðlaust, þótt hamlað sé gegn
skefjalausri fjölgun hettumávs-
ins.
Þetta voru þrir refir og ein læöa,
og læöan var ógotin, svo þar
tókst aö stemma stigu við
óæskiiegri fjölgun.
— Þú sagöir fyrr I þessu
spjalli okkar aö þú heföir i upp-
ekki einsdæmi. Og þaö sýnir, að
gottimi tófunnar er býsna lang-
ur, eða getur að minnsta kosti
verið þaö, þótt flestar gjóti þær
áreiöanlega siöari hluta mái-
mánaðar.
//Nú reynir á þekkingu og
hæfni veiðimannsins...."
— Þaö væri nú fróölegt aö
heyra lýsingu þina á þvi, hvern-
ig þaö fer fram, þegar þú vinnur
greni. Hvernig hagar þú aö-
geröum þinum?
— Þá er best að byrja að segja
frá þvi, að ég vil ævinlega
leggja svo snemma á stað, ab ég
sé kominn á grenið upp úr miöj-
um degi, helst ekki seinna en kl.
fjögurtilfimm. Ég vil hvila mig
vel, áður en ég fer að vinna
grenið, þvi nær undantekn-
ingarlaust er ég búinn að ganga
langa leiö meö farangur minn á
bakinu, — og mjög oft er um
brött fjöll að fara. — Ef götur
liggja að grenjum, ef örlitill
slóði sést eins og strik i mosan-
um, þá gæti ég þess vandlega ab
ganga aídrei slikar slóöir. Ég
kalla þetta tófugötur og stekk
yfir þær til þess að dýrin finni
ekki lykt mina i slóðinni. Yfir-
leitt hef ég ekki neitt byrgi á
greninu eða I nánd við það eins
og margir veiðimenn gera,
heldur ligg ég eftir þvi hvernig
vindstaðan er, — og eftir þvi
hvernig þetta eöa hitt verkefniö
leggst i mig — en furöuoft finn
ég á mér, hvernig mér muni
ganga i það og það skiptiö. Hafi
ég grun um að refahjónin séu
ekki heima og yrðlingarnir
orönir dálitið stálpaðir, fer ég
heim á grenið og reyni að lokka
hvolpana út meö dekurhljóði.
Þannig tekst mé'r oft að fækka
hópnum verulega, áður en aö
þvi kemur ab finna fullorbnu
dýrin.
— Hefur þér tekist aö llkja svo
eftir hljóöum tófunnar, aö börn
hennar villist á rómi þinum og
foreldra sinna?
— Já það lærist á löngum
tima. Þab er lika hægt að læra
ab þekkja I sundur raddir kynj-
anna, þvi að refur og læða hafa
ekki sama róm, — þaö heyrist,
ef nógu vendlega er hlustaö.
Enn fremur er nauðsynlegt að
taka vel eftir þvi hvernig tófa
hagar sér, þegar hún kemur
heim á greni með fæbu. En þeg-
ar að þvi kemur að vinna full-
orönu dýrin, þá er mest hættan
að dýrin finni sporin manns, og
að þau komist siðan svo á snið
við goluna, að þau „taki lykt af
manninum”. Gerist það eru þau
ekki lengi að forða sér, og þá er
maöurinn búinn að tapa fyrsta
leiknum.
Nú reynir á þekkingu og hæfni
veiðimannsins. Hann verður að
þekkja háttu refsins. Sannleik-
urinn er nefnilega sá, að undir
þessum kringumstæöum fer
tófa sjaldan mjög langt frá
greni sinu. Hún laumast að
sjálfsögðu i burtu eftir skorn-
ingum og dældum, en áður en
langt um liður hefur hún komiö
sér fyrir á einhverri góöri út-
sýnishæö, hjalla eöa klettabelti,
þar sem hún sér vel heim að
greni sinu. Það er meira að
segja mjög algengt að „heim-
ilisfaðirinn,” refurinn, eigi sér
tvö til þrjú slik bæli, þar sem
gott útsýni er yfir grenið og ná-
grenni þess. Þetta allt, og ótal-
margt fleira þarf veiöimaðurinn
aö þekkja, og hann þarf að
kunna að haga sér samkvæmt
þvi.
Framhald á bls. 31
VÆRI EKKI HELDUR NEINN SAUÐ-
0 >
riAD DTTCUAl DT D | I AM tiiimit 99
f Jrili DUOIixil ruiv 1 JLiiii UlliUi