Tíminn - 18.03.1979, Blaðsíða 13

Sunnudagur 18. mars 1979
M'illlíi'i.
13
Harald Ofstad er mörgum
kunnur hér á landi eftir viðræður
hans og Thorkels Hansens um
Hamsun f sjönvarpinu í vetur.
Hann er norskur en hefur um ára-
bil veriðprófessor i heimspeki við
Stokkhólmsháskóla. Ofstad er
eindreginn andstæðingur öfga-
stefna og rangsnúinna skoðana.
Eitt þekktasta rit hans heitir:
Várt förakt för svakhet, en undir-
titillinn er: Nazismens normer
och varderingar — och vára egna.
Þetta þýðir: Fyrirlitning okkar á
veikleika. — Gildi og viðmið
nazismans og okkar.
Ofstad er þeirrar skoðunar, að
fordómar og hindurvitni ráði
miklu um afstöðu manna og i sér-
hverju þjóðfélagi sé að finna
merki um margs konar öfga-
stefnur, og brengluð gildi. Það er
ekki unnt að segja: ég er saklaus
ég hefi réttar skoðanir. Yfir-
lýsingar af þvi tagi eru merki
yfirburðahroka.
Nýlega birtist i sænska dag-
blaðinu Dagens Nyheter viðtal
við Ofstad um fasismann og hvort
merki um hann sé að finna meðal
sænsku þjóðarinnar. Viðtalið er
tekið vegna sýninga bandarfeka
sjónvarpsleikritsins Holocaust,
sem fjallar um útrýmingu,
gyðinga i gasofnum þýsku nazist-
anna.
Ofstad hóf mál sitt með að
segja, að hann teldi ekki mikla
hættu á, að fasismi næði fótfestu i
Sviþjóð. Lýðræðislegar stofnanir
landsins væru svo styrkar, að
auðvelt ætti að vera að halda hon-
um iskefjum. Við ogviðskjóta þó
fasistiskar tilhneigingar upp
kollinum. Þar segist hann fyrst og
fremst hafa innflytjendurna i
huga.
Hann segir: — Sérfræðinga-
veldi okkar og allir þeir hópar
sem virða sjálfa sig li’tils er lika
merki um hættuástand. Þegar
einn hópur fer að telja sig öðrum
hæfari og virtari, þá tekur hann
sérrétt til að kiíga aðra. Viðerum
hæfarien þeir.Við erum sterkari,
þeir eru veikburða. Veikleiki er
fyrirlitlegur. Sterkur er sá, sem
sigrar, veikur sá sem tapar. Stétt-
skipt samfélag eykur hættuna á
fasisma. Hættan eykst þegar
eftiahags-ástæður blandast slik-
um hugmyndum, — eins og
gerðist í Þýskalandi um 1930.
Hinir sterkusegjast hafa rétt á að
hafa áhrif á líf hinna veiku. Hinir
siðamefndu fá að hafa það gott ef
það hentar okkur, — alveg eins og
slátrara er i hag að ala grfeinn vel
þar til hann sker hann.
— Eða riki, sem græðir á þvi að
fá fólk frá öðrum löndum til að
vinnastörf,sem heimamennvilja
ekki vinna. 1 Sviþjóð hefur mynd-
ast undirstétt innflytjenda. Þeir
vinna óþrifalegustu verkin, þeir
hafa ekki kosningarétt og geta þvi
ekki haft nein bein áhrif á þing
eða stjórnvöld.
En eitt er þó hættulegra en af-
staðan til innflytjendanna. Það er
hve margir hafa litið álit á sjálf-
um sér, hve sjálfsvirðing þeirra
er á lágu stigi. Samkeppnisþjóð-
félagiðberí sér visiað fasisma. 1
auðmagnshagkerfinu er reiknað
með að hinir sterku sigri þá
veiku. Þetta gildir jafnt um þjóðir
sem einstaklinga. Sumir kalla
þetta frjálsa samkeppni, — aðrir
frumskógarlögmálið. Það er ekki
langt i næsta þrep röksemda-
færslunnar: sá, sem nær langt er
góður, sá sem verður undir er ill-
ur. Enda þótt þetta sé aldrei sagt
beint út, þá gUdir þetta i skólan-
um, i’ vinnunni, i þjóðfélaginu:
þú ert einskis virði.
Tilfinningin fyrir eigin gildi er
nauðsynleg til að lýðræðið fái
staðist. Sá, sem ekki á til sjálfs-
virðingu leiðistút i sjálfseyðingu,
eiturlyf, sjálfsmorð, eða þá að
hann fær ómótstæðUega þörf fyrir
að ráða yfir einhverjum, beita
einhvern ofbeldi, pynda. Þá er
um að gera að finna einhvern,
sem er veikari en maður sjálfur
1 skólanum er byrjað að draga
fólk i dilka. Margir koma úr
skólanum vel búnir undir li’fið af
þvi, að þeir hafa þá réttu tUfinn-
ingu fyrir eigin gildi, sem þarf til
að falla inn i samfélagið. Þeir
sem standa sig vel i skólanum fá
vinnu, þeir bjarga sér. Þeir eru
urvalshópur. Þeir, sem ekki
passa i skólann geta aldrei sýnt
hvað þeir geta, — aðeins það sem
þeir geta ekki. Af skóla og sam-
félagi á að kref jast þess, að allir
fái tækifæri tU að sýna til hvers
þeir duga. Þeir, sem ekki falla að
kerfinuverða út undan. Jafnrétt-
ið verður aö auka ef koma á i veg
Fasisminn er
ekki taér....
fyrir, að hinir sterku kúgi þá
veiku.
Mikil hætta er fólgin i sér-
fræðingaveldinu. Þeir túUca hina
flóknu verðandi i þjóðfélaginu og
segja okkur allt um erfðir, kjarn-
orku, blý i bensini o.fl. Þaö er
nauðsynlegt að hafa sérfræðinga,
en þeir mega ekki taka völdin af
kjörnum fulltrúum fólksins. Þá
kemur að þvi, að fólkið fær ekki
að fella endanlegan úrskurð af
þvi, að aUt byggist á túlkun og
þekkingu sérfræðinganna.
Þannig var það með Hitler. Hann
taldi sig vita betur en fóUiiðhvað
þvi væri fyrir bestu. Þetta getur
leitt til nokkurs konar þegjandi
kúgunar. Fólk skrifar lesenda-
bréf og gerir samþykktir og
heldur að það sé að taka þátt i
lýðræðislegum vinnubrögðum.
En ákvarðanirnar eru teknar án
þess að minnsta tillit sé tekið til
skoðana fólksins.
Einkenni á fasismanum er hve
hann hefur litið samband við
raunveruleikann. Fasistinn lýgur
sjálfan sig fullan. Hann hylur
veruleikann, býr hann tU.
Fasistinn hefur þörf fyrir að
álita sjálfan sig og land sitt sterkt
og voldugt. Hann þolir ekki að
vera hjálparlaus. Hitler var svo
upptekinn af þessu, að hann
Harald Ofstad
neitaði að láta framleiða orustu-
flugvélar i stað sprengjuflugvéla
undir lok striðsins. Orustuflug-
vélar eru til varnar og hann vildi
ekki viðurkenna að Þýskaland
þyrfti á vörnum að halda.
— En það er auðvelt að blekkja
sjálfan sig. Það er munur á þvi að
vita hvaðmanni áaðfinnastog aö
vita hvernig maður raunverulega
finnur til, sagði Harald Ofstad að
lokum.
Árgerð 1979
TORFÆRUBIFREIÐIN SEM SAMEINAR
KOSTI FÓLKSBÍLS OG JEPPA
Ummæli nokkurra SUBARU-eigenda á siðasta ári
Sigurður Jónsson (Þingeyingur) kénn-
ari og bóndi, Ystafelli, Suður-Þing-
eyjarsýslu, segir i viðtali um Subaru:
„Ég kann mjög vel við bilinn. Hann er
sparneytinn, góður i hálku og snjó og
rýkur i gang i hvaða veðri sem er.
Eftir reynslunni af þeim fyrsta eru nú
þrir Subaru-bilar i fjölskyldunni."
Guðni Kristinsson, bóndi og hreppstjóri,
Skarði Landssveit segir i viðtali um
Subaru:
..Það segir kannske best hvernig mér
hefir likað við Subaru að ég er að kaupa
1978 árgerðina. Sá gamli hefir þjónað
okkur vel, viö höfum farið allt á honum
sem við höfum þurft að fara og
sparneytni Subaru er næsta ótrúleg.”
Kyjólfur Agústsson, bóndi, Hvammi,
Landssveit, segir i viðtali um Subaru:
,.Ég fékk einn af fyrstu Subaru-bilunun}
og hefur hann reynst i alla staði vel og
tel ég þá henta sérstaklega vel til allra
starfa við búskapinn. Ég hef farið á
honum inn um allar óbyggöir og yfir-
leitt allt, sem ég áður fór á jeppa.
Subaru er góður i hálku, duglegur i
vatni og sparneytinn — og nú er ég að fá
mér 1978 árgerðina.”
Hafið strax samband við sölumenn okkar og tryggið
ykkur góðan bíl
SUBARU -UMBODIÐ
1 \ N( /onar :va landi v/Sc R >gav Hí eg — :L( Sinv GASON or 84510 og 8451 1