Tíminn - 18.03.1979, Blaðsíða 21

Sunnudagur 18. mars 1979
21
KINA 06 HEIMSVALDASr
ÆIR ATBURÐIR hafa nU oi*ið
I Suöaustur-Asiu — þar sem er
„innrás” Klnverja i Vietnam —
aö rétt mun þykja aö ég viki aö
þeim nokkuö, þótt i eins konar
framhjáhlaupi sé. Ekki svo aö
skilja aö ég þykist vita ýkja
mikiö um þessa hluti — en aörir
viröast heldur ekki vita snqggt-
um meira.
Heimsvaldastefna — ööru
nafni „imperlalismi” — hefir
viögengist frá upphafi mann-
kynssögunnar. 1 árdaga minn-
ast menn heimsveldis
Assiriu-manna. Myndun þjöö-
rikja var i eöli sinu
„imperialiskt” athæfi eöa ferli.
Núverandi þjóöriki — einkum
hin stærri— eruþannig tilkomin
aö „herraþjóö” ruddi burt, inn-
limaði eöa blandaöist litt eöa
óskyldum þjóðflokkum.
Samkvæmt minni réttartil-
finningu — og vonandi sem
flestra — hefir hver hópur fólks
(ethnic group) sem talar sömu
tungu.á sameiginlega siöi.heföir,
menninguo.s.frv., siöferöilegan
rétt tíl að mynda sérstök og full-
valda riki.
Tökumdæmi: Þjóöflokkurinn
Englar (Engil-Saxar) hrekja
burteða brjóta undir sig gelisk-
ar þjóöir með „imperialisku”
athæfi sinu. Bretlandi ætti að
skipta upp i a.m.k. þrjú sjálf-
stæð riki: England, Wales og
Skotland. Sömu sögu verður aö
segja um öll hin stærri þjóðriki.
Stjórnini Paris rekur óverjandi
drottnunarstefnu gagnvart hin-
um ýmsu hlutum Frakklands.
Héruðin Bretagne, Normandi og
Auvergne — svo dæmi séu tekin
— eru byggösérstökum þjóöum.
Franska stjórnin reynir (á
,, imperialiskan hátt”) aö út-
rýma mállýskum þessara
þjóða. Þessi héruð og önnur
ættu að hafa rétt til aö segja
skilið viö hina frönsku rikis-
heild. Hvi fá Baskar á Spáni
ekki að mynda sjálfstætt riki?
Þjóöasamsteypa — eins og
Sovétrikin —þar sem ein herra-
þjóð gengur á rétt hinna, á aö
sjálfsögðu engan rétt á sér. En
sjálfstæðar þjóðir geta siðan
auðvitað myndað tolla- og
markaðsbandalög.
IMPERIALISMI er ekki
bundinn neinu sérstöku timabili
mannkynssögunnar, ekki
heldur ákveðnu þjóðskipulagi.
011 stórveldi — einkum og sér i
lagi ef þau eru I efnahagslegum
vexti — reka útþenslustefnu.
Sérhver rikisheild hleður utaná
sig einsog snjóbolti. Lenin gerði
sér far um aö rugla menn meö
þvi að rita um „imperialisma”
sem „siðasta stig kapitalism-
ans”.
Mongólar og Arabar
(hirðingjar) hafa rekið heims-
valdastefnu. Um daga léns-
skipulagsins rak Karlamagnús,
heimsvaldastefnu, sem varö
upphafið aö núverandi rikis-
heildum i Frakklandi og Þýska-
landi.
A miðöldum var sú hugmynd
rikjandi aö þjóöhöföinginn hafi
þegiö (alræöis-) vald sitt beint
frá guöi. Þessi hugmynd var
auövitaö hin æskilegasta rétt-
læting heimsvaldastefnu. Hjá
enskum heimspekingum kemur
fyrst fram sú hugmynd aö þjóö-
höföinginn þiggi vald sitt frá
fólkinu samkvæmt eins konar
samningi (social contract).
Samanber John Locke
(1632-1704) ogfl.Sú hugmynder
lýöræðisleg og andstæö heims-
valdastefnu.
Hugmyndinaöhver þjóö (meö
sömu tungu o.s.frv.) skuli hafa
rétt til aö stofna sérstakt, sjálf-
stætt riki ruddi sér til rúms á
hún sé bæld, má gjarnan likja
við bældar langanir i dulvitund
einstaklingsins. Bældar duldir
(komplexar) þróast.bólgna upp
og brjótast loks fram eöa
springa. Þær geta lamaö ein-
staklinginn. Nákvæmlega þaö
sama gildir um þjóöfélagiö.
Hvernig leitast einræöisrikiö
viö að leysa þau vandamál sin
sem stafa af hinni innri spennu?
Þvi er auösvaraö. Meö þvi aö
mála skrattann á vegginn:
finna „óvini fólksins” innan-
lands og reka yfirráöasteftiu út
á viö. Útþenslustefna, hygg ég.
getur einkum stafaö af þrem
ástæðum: miklum hagvexti,
efnalegum framförum (iðnriki
Evrópu, Bandarikin) land-
þrengslum heima fyrir (Viking-
ar, Mongólar) og innri, félags-
legum vandræöum („sósia-
lisku” rikin).
Einræöisriki er þvi ávallt frek-
ara en lýöræöisriki. Sovétrikin
eru heimsvaldasinnaöri en
Bandarlkin.
Hugsum okkur aö Rússar
heföu siöan 1951 haft þá aðstöðu
á Islandi sem Bandarikjamenn
hafa haft. — Engum — ekki einu
sinni hálfvita eöa kommúnista
— kemur til hugar eitt andartak
aö þeir heföu ekki neytt þeirrar
aöstöðu til hins ýtrasta. Þá
myndu tslendingar ekki lengur
um frjálst höfuö strjúka. All-
flestir komnir austur fyrir Úral.
Fasteignakaup og frekjuleg
framkoma sovéskra sendiráðs-
manna hér á landi ber heims-
valda-hugsunarhætti þeirra
nógu ljósan vott. Andvaraleysi
islenskra stjórnvalda gagnvart
framferöi Rússa er eitt dæmiö
af mörgum um sofandahátt
hnignandi siömenningar á
Skúli Magnússon
skrifar um Kína:
'f£M
s>

meginlandi Evrópu á dögum
Napóleon-styrjaldanna og varö
eitt af helstu einkennum róman-
tisku stefnunnar i Þýskalandi.
Þessar hugmyndir eru grund-
völlur mannfrelsis og þjóö-
frelsis.
Hin nýfrjálsu riki Asiu og Af-
riku eru ekki siður heimsvalda-
sinnuð en hin gömlu
„klassisku” nýlenduveldi
Evrópu. Taka má Indónesiu
sem dæmi. Indónesia sölsaði
Nýju-Gineu undir vald sitt, þótt
Nýja-Ginea sé byggð fólki.sem
ekkert á sameiginlegt meö
Indónesum og Indónesia hafi
aldrei ráðið yfir Nýju-Gineu.
Það er „sósialisminn” ekki
siður „imperi'aliskur”. Nefna
má Kúbu sem dæmi. Ekki þarf
aö minna á Sovétrikin.
„Sósialisminn” hefir meiri tii-
hneigingu til heimsvaldastefnu
en lýðræðisriki af ýmsum
ástæðum, vegna alræöishyggju,
þeirrar „hugsjónar” aö ráöa
niðurlögum „kapitalismans”,
samþjöppunar valds, skorts á
umburðarlyndi og fl.
Eftir því sem þjóðskipulagiö
er lýöræðislegra, þvi meira
sem valdinu er dreift, þvi minni
hætta er á útþenslustefnu. Ein-
ræðisriki er ávallt frekara og
ágengara en lýöræöisriki. Nefna
mætti Hitlers-Þvskaland sem
Þessu siöasta mætti likja viö
þaö þegar manni verður fóta-
skortur oghann stigur ofan á tá
þesssem næsturerstaddur. Allt
þetta þrennt getur auövitaö
blandast saman. Þetta voru
félagslegar ástæður. Auk þess
er hin sálræna: dramb og yfir-
drottnunarsýki.
Einræðisherra veit ekki hug
þjóðar sinnar. Övissan elur ótta.
Sá ótti brýst út sem árásar-
hneigð utanlands sem innan.
Vesturlöndum. Einum manni
man ég eftir sem reynt hefir aö
vekja Islendinga af þessum
hættulega feigöarblundi. Hann
heitir Leifur Sveinsson og á
þökk skilda fyrir.
Kinverska rikisheildin —
„keisaradæmið” — er heims-
valdastefnan sjálf dæmigerð.
Henni var komið á fót meö út-
þenslu hinnar svokölluðu
Han-þjóðar — hinna eiginlegu
Kinverja. Ýmist ruddi
Han-þjóðin öörum þjóöum burt
(margar þeirra þjöppuðust
saman undan þunganum i
fjallalandinu Yun-nan syöst i
Kina) drakk þær upp,
blandaöist þeim og innlimaöi.
Sama athæfiö oghjá „Englum”
á Bretlandseyjum.
Menn geri sér grein fyrir þvi
aö núverandi Ki'na er 90-falt Is-
land. Ki'nverjar eru 3600 sinnum
fleiri en tslendingar. 1 landa-
mærahéruöunum búa þjóöir
fjarskyldar eöa óskyldar Kin-
verjum. Helstar eru: Mongólar
(menn mega fyrir alla muni
ekki rugla saraan hugtökunum
„Mongólar” — sérstök þjóö inn-
an „gula kynstofnsins” — og
„Mongólidum”sem táknar gula
kynstofninn allan) i noröur
héruöunum, tyrkneskar þjóöir I
Norövestur-Kina (Xin-jiang:
fbr. sinndsjang og merkir bók-
staflega „ný julandamæra
(héruöin), Tibetar aö suövest-
an-verðu, auk þeirra fjölmörgu
fámennu þjóöarbrota sem finn-
ast noröurfrá landamærum
Búrma-Kina og áöan var á
minnst.
Allt eru þetta sérstakar
þjóöir, meö eigin tungumál og
ritmál, þjóöerni og menningu,
oft gjörólikt þvi sem tiðkast hjá
Han-þjóðinni. Sumt af þessu
fólki tilheyrir ekki einu sinni
hinum gula kynstofni.
Saga Kina er saga
imperialiskrar útþenslu.
Vestrænar „rómantiskar”
hugmyndir um þjóðfrelsi eru
auðvitað framandi Ki'nverjum.
Heimspeki þeirra um rikisvald
varð til og þróaðist án nokkurra
tengsla viö Vesturlönd. Hvernig
munu þessar óliku hugmyndir
koma saman nú á timum vax-
andi samskipta Kina og Vestur-
landi? Mikið mun velt á þvi
hvernig sagan kemur til meðað
svara þeirri spurningu.
t næstu grein verður sérstak-
lega vikið að samskiptum Vi'et-
nam og Kina.
Fjögur mikilvæg
merki í búrekstri
Verslunarmannafélag
Reykjavíkur
Aðalfundur Verslunarmannafélags
Reykjavikur verður haldinn að Hótel Esju
mánudaginn 26. mars kl. 20:30.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Verslunarmannafélag Reykjavikur
Ritstjórn, skrifstofa oq afgreiósia
Fyrirtæki okkar byggir á áratuga reynslu í þjónustu viö
bændur. Reynsla okkar byggist meöal annars á aöstoö viö
hagkvæm innkaup á eftirfarandi vörum:
KFK fóðurvörur
gæöafóður fyrir allan búfénaö.
FUNKI loftræstikerfi
Viöurkennd loftræsting fyrir hvers konar
gripahús.
Sérhönnuö kerfi, sem stuðla aö auknum
afköstum.
BAUER haugsugur
2,100 lítra haugsugur fyrirliggjandi.
Útvegum allt upp í 6000 lítra haugsugur.
Q Mark International
Fóðursíló.
Sterkbyggöur og vandaöur búnaöur til
fóöurgeymslu, sérstaklega styrkt meö
tilliti til ísl. veðráttu.
Q Mark International
Búr fyrir varphænur.
Eldisbúr fyrir unga.
Erum ávallt reiðubúnir að veita bændum
hvers konar upplýsingar og aðstoð í
sambandi við fóðurvörur og bútæknivörur.
áffk w
IFimiKH BAUER
Guðbjörn Guðjónsson
HEILDVERSLUN Síðumúla 22, simi 85694