Andvari - 01.01.1939, Page 8

4
Tryggvi Þórhallsson
Andvari
manninn. Gamalt máltæki segir, að þeim, sem guð gefur
embætti, gefi hann vitið. Og er þetta satt, þótt ekki
sé þetta íslenzkt máltæki og neyðarlega að orði komizt,
og nógu margar undantekningar til þess að staðfesta
regluna! Hver sá maður, sem vill leitast við að þekkja og
skilja þjóðmenningu vora að fornu, verður fyrst og fremst
að gera sér grein fyrir því, að það er frumbyggja lífið,
landnámsstarfið, sem frá upphafi setur sinn fasta svip á
þá þjóð, er landið byggir, og markar hana furðu sterk-
um séreinkennum, svo að ekki verður um villzt. Hér
setur Iandið sjálft, hið torfæra, ókunna, sérkennilega
Iand, þegar frá upphafi, skilin milli íslenzks og norsks
og vestræns. Ný þjóð, ný menning rís upp af eldraun
landflóttans og átakanna við ný viðfangsefni. Menningar-
arfur íslenzku frumbyggjanna fluttist að vísu með þeim
og varð þeim afarmikil stoð frá upphafi. En hér sætti
allt meiri og minni ummyndun, endurnýung. Vald aeva-
gamalla erfðavenja raknar af hugum manna. Ur fjar-
lægðinni gefur yfirsýn um margt, sem aldrei var áður
séð öðru vísi en í smáum brotum, aldrei í heild. Hér i
hinu nýja landi voru í senn gerðar hinar ýtrustu kröfur
til vits, ráðdeildar og starfskrafta, en öllu þessu um leið
fengið nóg svigrúm. Þannig skapast hin íslenzka þjó3
og menning hennar við frelsi, en að vísu einnig uið
þunga raun og áhættu til hins ýtrasta. Þrátt fyrir hinn
nánasta skyldleika við nágranna sína, þá er heima sátu
við órofnar venjur, aldagömul starfsform og skorðaðar
lífsvenjur, gerðist íslenzka þjóðin þeim brátt næsta fra'
brugðin. Hér er að finna skýringuna á því, meðal ann-
ars, að íslendingar gátu orðið öndvegisþjóð um bók-
menntir, skáldskap og sagnaritun, á þeim tíma, er aðrar
náskyldar þjóðir unnu sér lítið sem ekkert til ágætis i
þeim efnum.