Andvari - 01.01.1939, Síða 132

128
Einokunarfélögin 1733—1758
Andvari
við einokunarleyfi verzlunarfélagsins, eins og það hafði
haldið fram, en faldi hins vegar, að félagið mundi ekki
hafa hag af stofnununum, heldur að sumu leyti óhag,
og lagði til að því yrði eftir gefinn nokkur hluti gjalds-
ins af verzluninni, svo framarlega sem það rækti skyld-
ur sínar við stofnanirnar. Nefndin taldi augljóst, að fé-
lagið hefði brotið verzlunarskilmálana á ýmsan hátt.
Sjálfir gætu kaupmenn ekki borið á móti því, að járn-
ið, sem þeir fluttu til íslands 1745 og 1746, svo og
hverfisteinar, sem hingað fluttust 1751, hafi að mestu
leyti verið léleg eða ónýt vara. Ennfremur hefði hör-
mangarafélagið flutt hingað svo vont timbur, að jafnvel
ekki væri nýtilegt í árar, auk heldur í fiskibáta. Harð-
ast tók þó nefndin á því, að matvara kaupmanna hefði
bæði verið ill og ónóg, og þar við bættist, að í slíku
harðæri sem þá var, hefðu þeir flutt héðan úr Iandi
allan þann harðfisk, sem þeir máttu yfir komast, þvert
ofan í áminningar og mótmæli stjórnarinnar og íslenzkra
yfirvalda, og mundi þó fiskurinn hafa orðið fólki til
bjargar, þegar kornvara fékkst engin í búðunum. Þetta
taldi nefndin óverjandi með öllu, einkum vegna þess,
að íslendingum væri stranglega bönnuð verzlun við alla
aðra en félagið. Þá rakti nefndin ýmsar smærri sakir
kaupmanna, svo sem að þeir hefðu ekki siglt á allar
hafnir, og að þeir hefðu selt fullu verði vörur, sem
sýslumenn hefðu sett niður við vöruskoðanir. Lét nefnd-
in svo um mælt, að konungur gæti vafalaust, hvort sem
hann vildi heldur, látið dóm ganga um það, að félagið
hefði fyrir gert einokunarleyfinu, eða fengið það dæmt
í fullar skaðabætur og sektir fyrir brot þess á verzlun-
arskilmálunum.
Á grundvelli nefndarskýrslunnar úrskurðaði konungur
16. maí 1757, að þótt full ástæða væri til að láta verzl-