Iðunn : nýr flokkur - 01.09.1931, Side 116

310
Bækur.
IÐUNN
lifa á vörum almennings til sjós og sveita, en hafa sökuin
misskilinnar málvöndunar naumast fyrr hlotið pann heiðurs-
sess að sjást í ritmáli. Þetta á drjúgan þátt i að gera per-
sónur Halldórs bráðlifandi og skemtilegar. Það er vafasamt,
hvort nokkur höfundur hefir, síðan Jón Thoroddsen lpið,
verið Halldóri jafnsnjall í því að láta persónur sínar tala
á eðlilegu máli samtíðarinnar. Um leið og þetta gerir bók-
ina skemtilegri, eykur það gildi hennar sem pjóðlífslýsing-
ar. En þar fyllir hún einmitt að miklu Ieyti opið skarð.
Hún lýsir smákaupstaðarlifinu í algleymingi, þar sem kaup-
maðurinn, presturinn og læknirinn eru helztu andlegu leið-
togarnir, að ðgleymdum rakaranum, sem er lireppstjóri og
skáld, og barnakennaranum, sem líka er stórskáld, svo að
hann fær kvæði eftir sig prentuð í sunnanblöðunum og hef-
ir beztu vonir um að geta gefið út ljóðabók, þegar hann
hafi lagt upp af kaupinu sinu svo sem fimrn ár í viðbót, —
þar sem Hersamkomur, eins og þær tíðkuðust á byrjunar-
skeiði Hersins hér á landi, eru aðal-skemtun unga fólksins,
og helzta umræðuefnið, ef lausaleikskrakki hefir fæðst í
einhverju tómthúsinu.
Á þessum bakgrunni birtast persónur sögunnar. Lýsing
höf. er ákaflega raunsæ. Hann reynir hvergi að fegra eða
draga fjöður yfir misfellur. Hann lýsir þessum dapra veru-
Ieika djarflega og æðrulaust, eins og sjálfsögðum hlut, en
stundum með græzkulausri kýmni, þar sem ádeilan felst að
baki. T, d. er bókin mögnuð ádeila á kristilegan hroka, sem
gerir heittrúaða fólkið óumburðarlynt, samúðarlaust og hart
í dómum sínum um bresti náungans. Ágæt dæmi sliks eru
prófasturinn og herkerlingin Todda trunta.
En hver er svo tilgangur höfundar með bókinni? Hvers
vegna er hann að lýsa sálarlífi þessa hversdagslega, fákæna
fólks? Hvert erindi á hann með lesandann inn í tómthúsin
að sýna honum fátæktina, eymdina, skítinn, lúsina? Eða inn
á heimili Bogesens kaupmanns að sýna honum alla dýrðina
og velsæluna þar? Tilgangurinn er sá, að draga með sterk-
um Utum hinn stéttalega mismun á kjörum manna í þjóð-
félaginu. Hann vill sýna fram á, að til pess að /('/ið geti
ordið heilbrigt og fagurt parf ákveðna fjárliagslega vel-
megun, en að par sem pann grundvöll skortir, duga hvorki