Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Blaðsíða 100

SAMRÆMD LOKAPRÓF GRUNNSKÓLA
Einstakir prófhlutar skipa sér á svipaðan hátt í undirliggjandi þætti og prófin í
heild sinni. Prófhlutar í stærðfræði skipa sér saman með skólaeinkunn í stærðfræði
í sameiginlegan stærðfræðiþátt. Prófhlutar í samræmdu prófi í íslensku skipa sér í
tungumálaþátt með skólaeinkunnum í íslensku, dönsku og ensku. Einstakir próf-
hlutar og skólaeinkunnir eru misgóðir mælikvarðar á tungumálaþáttinn. Þannig
skýrir hann yfir 80% af stafsetningar- og ritgerðarhluta íslenskuprófsins, en um tvo
þriðju af skólaeinkunnum í íslensku, dönsku og ensku. Um 25-50% af dreifingu
prófhlutanna fornbókmenntir, laust mál, málfræði, skáldsögur og ljóð skýrist af
tungumálaþættinum. Sem fyrr eru þættirnir nátengdir sem gefur til kynna sam-
eiginlegan þátt sem liggur til grundvallar einkunnum í þessum greinum við lok
grunnskóla.
Samræmdar einkunnir í stærðfræði og íslensku vorið 1991 reyndust mjög áreið-
anlegar (nákvæmar). Sama gildir um einstaka prófhluta í stærðfræði, en ekki var
unnt að meta áreiðanleika einstakra prófhluta í samræmdu lokaprófi í íslensku, þar
sem svör við einstökum atriðum prófsins lágu ekki fyrir. Þótt prófin séu mjög áreið-
anleg, mæla þau lítið umfram námshæfileika eða mjög almenna frammistöðu í
námi. Þannig mælir kjarni 1 nánast ekkert umfram aðrar einkunnir og framlag ann-
arra prófhluta í stærðfræði er lítið. Minna en þriðjungur af dreifingu samræmdrar
stærðfræðieinkunnar er mælikvarði á stærðfræði sérstaklega. Það verður að teljast
lítið miðað við hve áreiðanlegt prófið er. Þannig eru u.þ.b. tveir þriðju hlutar af
dreifingu samræmdrar einkunnar í stærðfræði sameiginlegir námshæfileikum,
mjög almennri námsfærni eða öðrum almennum áhrifaþáttum. Sérhæfi sam-
ræmdra einkunna í íslensku er heldur meiri en þó tæpast fullnægjandi.10
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa þannig til kynna að samræmd próf mæli
fyrst og fremst almenna námshæfileika eða mjög almenna færni. Þessi færni liggur
til grundvallar öllum samræmdum einkunnum og skólaeinkunnum og fer að veru-
legu leyti saman við niðurstöður formlegra prófa á námshæfileikum. Þetta rýrir
upplýsingagildi þeirra gagnvart grunnskólanum og nemendum hans.
Upplýsingagjöf til framhaldsskóla er oft talin veigamikill þáttur í tilvist sam-
ræmdra prófa (sbr. Menntamálaráðuneytið 1988) eða jafnvel aðalmarkmið þeirra
(Menntamálaráðuneytið 1990). Lokapróf grunnskóla virðast hafa töluverða forspá
gagnvart námsgengi og námsvali í framhaldsskólum (Jón Torfi Jónasson og Guð-
björg Andrea Jónsdóttir 1992). Ekki liggja fyrir ítarlegar upplýsingar um forspá
samræmdra prófa í einstökum greinum gagnvart sömu námsgreinum í framhalds-
skóla (sjá þó Jón Torfa Jónasson og Guðbjörgu Andreu Jónsdóttir 1992). Takmarkað
sérhæfi einkunna í einstökum námsgreinum við lok grunnskóla og hin miklu tengsl
við almenna námshæfileika benda þó til þess að samræmd próf hafi aðallega al-
mennt upplýsingagildi varðandi námsgengi í framhaldsskólum.
10 Erfitt er að setja fastar reglur um æskilegt sérhæfi prófa. Kaufman (1975) gerir ráð fyrir að 25% sérhæfi sé full-
nægjandi hjá einstökum prófhlutum greindarprófs. Samkvæmt því væri sérhæfi prófhluta stærðfræðiprófsins
ófullnægjandi, en sérhæfi stærðfræðiprófsins og íslenskuprófsins hvors gagnvart öðru fullnægjandi. Elliot
(1990) gefur upp sérhæfi sambærilegra prófhluta sem er nálægt 50%, en það er mun hærra en sérhæfi sam-
ræmdra prófa. Á það er að líta að samræmdum prófum er ætlað að meta kunnáttu í jafn ólíkum námsgreinum
og íslensku og stærðfræði og því mætti búast við sérhæfi sem væri hærra en næst í hefðbundnum greindar-
prófum.
98