Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Blaðsíða 56

I
„SVONA GERUM VIÐ HLUTINA H É R I "
á t.d. þýskri og ítalskri menningu eða á kínverskri og suður-amerískri menningu. Þá
höfum við í huga muninn á fasi fólks, byggingarstíl, fæðu, tungumálum, klæðnaði
o.s.frv. Það getur reynst vandasamt að draga upp nákvæma mynd af þessum mun,
en minna má á kvæði háðfuglsins Eddie Skoller „What did you learn in school to-
day" þar sem menningarsérkenni ólíkra þjóða eru dregin fram á beinskeyttan hátt
þannig að allir skilja og hafa gaman af. Að framan segir að menning geti aldrei orðið
til nema í samskiptum manna. Það sem í rauninni gefur hugtakinu menning merk-
ingu er það sem er sérstakt fyrir hverja þjóð eða þjóðarbrot - með hvaða hætti fólk
tengist saman - hvernig það gerir hlutina og hvaða meginreglur það virðir.
Stofnanamenning er því ekkert annað en hugtak sem við notum yfir tiltekin sam-
skipti - einingin sem fengist er við er ekki öll þjóðin heldur ákveðin merkingarbær
heild sem við köllum stofnun - heild sem við höfum meðvitað búið til með það fyrir
augum að uppfylla ákveðin markmið.
MIKILVÆGAR RANNSÓKNIR
Eins og áður sagði hafa stofnanafræðingar áhuga á að skilja eðli og uppbyggingu
stofnana þannig að hægt sé að stjórna þeim á sem skilvirkastan hátt. Rannsókn
Rutters og félaga (1979) markar þáttaskil í umfjöllun manna um skilvirkni skóla-
stofnana. Helstu niðurstöður eru birtar í bókinni Firnmtán piísund klukkutímar en
þann tíma dvelja börn í skyldunámi í Bretlandi. Bókin er í raun skýrsla um yfir-
gripsmiklar rannsóknir á tólf skólum í hjarta Lundúna en allir þessir skólar til-
heyrðu sama fræðsluumdæminu og voru innan sex mílna radíusar.
Meginspurningarnar sem Rutter og félagar leituðu svara við voru: Hvaða þætt-
ir eru það sem hafa áhrif á börn? Eru þessir þættir breytilegir milli skóla? í því skyni
fylgdust Rutter og samstarfsmenn hans með yfir 2000 nemendum um fjögurra til
fimm ára skeið í efstu bekkjum þess sem við á Islandi köllum grunnskóla. Þeir söfn-
uðu viðamiklum gögnum um skólasókn, árangur á prófum, hegðun og háttalag á
skólatíma, og afbrot og spellvirki utan skóla. Jafnframt rannsökuðu þeir ítarlega
ýmsa mikilvæga þætti er tóku til aðstæðna og stjórnunar í hverjum skóla, atriði er
fella má undir kennsluhætti eða vinnulag; og loks atriði er taka til ytri þátta eins og
uppruna þeirra nemenda sem skólana sóttu, þ.e. upplýsinga um efnahagslega og
félagslega stöðu foreldra og fyrra nám skólabarnanna sjálfra. Rannsóknaraðferð-
irnar sem Rutter og félagar notuðu voru bæði megindlegar og eigindlegar, þ.e. þeir
studdust bæði við hefðbundnar athuganir, sem byggðu á því að meðhöndla gögn
hlutlægt og í formi talna, og huglægari aðferðir, í formi almennra lýsinga (Rutter
o.fl. 1979:43-66).
Niðurstöður þessarar rannsóknar leiddu í ljós að árangur nemenda var mjög
mismunandi milli skóla. Utkoma nemenda á prófum í hverjum skóla virtist vera
nokkuð stöðug - skólar náðu ýmist miklum eða litlum árangri sem virtist ekki
breytast mikið milli ára. Ef skóli vár góður á einu sviði var hann oftast góður á öðr-
um sviðum. Þennan mun milli skóla var samt ekki hægt að skýra nema að hluta með
því að nemendahóparnir væru mismunandi að getu, kæmu frá mismunandi heimil-
um, eða að aðbúnaður eða þættir í umhverfi skólanna réðu einhverju um þennan
54