Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Blaðsíða 127

KRISTINN BJÖRNSSON
litið sé á vandamál einstaklingsins í víðara samhengi. Afþessu leiðir að einnfrum-
þáttur starfsins er fyrirbyggjandi eðlis, sálfræðiþjónustan leitast við, beint og
óbeint, að hafa áhrif til breytingar á skólastarfi og uppeldisaðstöðu og stuðla þannig
að bættum skilyrðum barna og unglinga til alhliða þroska í námi, starfi ogpersónu-
legu lífi.
Hér kemur strax fram sjónarmið sem engan veginn gleymdist, sem sé það að hafa
víðtæk áhrif á aðstöðu í skóla og einnig á heimilum.
' Starfið var strax í upphafi skipulagt sem teymisvinna þar sem tveir eða fleiri
unnu oftast að sama máli, félagsráðgjafi, sálfræðingur, einn eða fleiri, kennari og
ráðgefandi læknir. Starfið var á þessum árum nánast eingöngu fyrir barnastigið.
Ekki þótti fært að hefja vinnu á unglingastigi við þær aðstæður sem þá buðust. Það
var grundvallarsjónarmið að deildin skyldi vera ráðgefandi en ekki stjórnandi, ekki
segja fyrir verkum eða skipa fyrir um hvernig námi eða vistun barnsins skyldi hag-
að. Þetta var fagleg ráðgjafarstofnun en ekki stjórnunarstofnun. Þá var mikil áhersla
lögð á fyrirbyggjandi starf, sem við kölluðum svo, með því að sinna yngri börnum
og koma í veg fyrir vaxandi vandkvæði sem afleiðingu af námsaðstöðu og uppeldi.
Stór þáttur í þessu var vinna við gerð skólaþroskaprófs og notkun þess. Fleiri en
eitt skólaþroskapróf voru athuguð, og sumum snarað á íslensku og þau reynd, en
niðurstaða varð sú að sænskt próf, Levin-prófið svokallað, var valið til notkunar.
Það var lagt fyrir í tilraunaskyni í Hlíðaskóla vorin 1962 og 1963. Þar var þá efnt til
vornámskeiðs fyrir þau börn sem urðu skólaskyld. Stóð það í hálfan mánuð og var
skólaþroskaprófið lagt fyrir í lok þess. Þessum námskeiðum var svo komið á í öllum
skólum borgarinnar og skólaþroskapróf þannig lagt fyrir byrjendur í nokkur ár eða
til ársins 1970. Eftir það dró úr þessum prófunum og þær lögðust fljótt alveg niður,
enda var þá kennsla sex ára barna hafin, og þá gáfust ný tækifæri til að kynnast
þeim og kanna þroska þeirra og námshæfni.
Margir munu e.t.v. spyrja hvaða úrræða hafi verið kostur fyrir börn sem áttu í
erfiðleikum. Fyrsta úrræðið var auðvitað í okkar augum að greina vandkvæðin og
styðja svo börnin með ráðgjöf eða meðferð. Sérkennsla var smátt og smátt í mótun.
Að Jaðri var heimavistarskóli fyrir drengi sem bjuggu við sérlega erfiðar heimilis-
aðstæður, sóttu ekki skóla og sem nýttist ekki nám vegna ýmissa tilfinningalegra og
félagslegra erfiðleika. Sálfræðiþjónustan myndaði ákveðinn grundvöll fyrir
stofnun sérskóla fyrir vanþroska börn, og var Höfðaskóli stofnaður haustið 1961,
árið eftir að Sálfræðideild tók til starfa. Síðar kom heimavistarskóli í Hlaðgerðarkoti
1965 fyrir stúlkur sem áttu í erfiðleikum. Þá voru hjálparbekkir eða sérbekkir starf-
andi í skólunum, að vísu alltof fjölmennir og val nemenda í þá var of tilviljanakennt,
en þeir gerðu þó nokkurt gagn. Einstaklingsbundinni leshjálp var líka fljótlega
komið á og ýmissi annarri stuðningskennslu í skólunum.
Rétt er að minnast þess að á síðustu árum sjöunda áratugarins var Sálfræðideild
skóla eina stofnunin í Reykjavík sem sinnti vandamálum barna á skólaskyldualdri.
Stóð svo frá því að geðverndardeild Heilsuverndarstöðvarinnar hætti störfum um
1966 og þar til Barnageðdeild við Dalbraut tók til starfa 1970.
Það sjónarmið að meiri tengsl við skólana væru nauðsynleg var mjög á döfinni,
og haustið 1963 hófust ferðir í þá reglubundið. Skiptum við þá á milli okkar skólum
125