Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Blaðsíða 130

BREYTILEG SJÓNARMIÐ OG AÐFERÐIR VIÐ SÁLFRÆÐIÞJÓNUSTU SKÓLA í 30 ÁR
Á því tímabili sem um hefur verið rætt voru ný sjónarmið og áherslubreytingar
að gera vart við sig. Einnig varð töluverð breyting á starfseminni hér á landi, eink-
um í þá átt að tengsl við skólana jukust, viðvera var þar meiri, sálfræðingurinn kom
inn í kennslustundir til að kynnast af eigin raun einstökum nemendum og sam-
skiptum í bekknum. Skólaþroskaprófanir og afskipti af byrjendum sem ekki virtust
skólaþroska færðu starfið líka meira inn í skólana, sömuleiðis uppbygging sér-
kennslunnar sem sálfræðingar áttu mikinn þátt í, með afskiptum sínum og umræð-
um um hlutina, auk athugana á nemendum sem þarna komu við sögu.
Við höfðum reynt að fylgjast allvel með því sem var að gerast á sviði sálfræði-
þjónustu í nágrannalöndum okkar, einkum Noregi og Danmörku, með því að sækja
ráðstefnur og fara í kynnisferðir. Þær breytingar sem þar urðu voru okkur því vel
kunnar, en svigrúm til að breyta og taka upp fjölbreyttari starfshætti hér var mjög
lítið vegna mannfæðar.
Eftir að deildirnar í Reykjavík urðu þrjár, fjölgaði starfsfólki og ungir menn
komu með nýjar hugmyndir og vildu byggja upp betri þjónustu. Ný viðhorf urðu
því töluvert áberandi um miðjan áttunda áratuginn. Mér virðist þetta megi greina í
fimm þætti.
í fyrsta lagi var lögð áhersla á meiri viðveru í skólum og tengsl við starfslið þar,
sálfræðingarnir áttu ekki aðeins að sitja á skrifstofu sinni, greina sjúkleika barna og
vandkvæði, og gefa hinum stritandi kennurum holl ráð sem e.t.v. var lítill kostur á
að framkvæma. En oft var því haldið fram að sérfræðingana skorti kunnugleika á
hinum eiginlega vettvangi námsins í skólanum
í öðru lagi var meiri áhugi á nýtingu félagssálfræðilegra aðferða, t.d. með því að
kanna tengsl nemenda í bekknum og afstöðu þeirra til skóla og sjálfra sín, með-
höndla nemendur í hópum eða jafnvel heila bekki.
í þriðja lagi var notkun sálfræðilegra prófa gagnrýnd og sumir gengu svo langt
að telja þau vera til ills eins með því að þau settu stimpil eða merkimiða á nemanda
um hvað að honum væri. Slíkt gæti orðið honum fjötur um fót en yrði ekki að neinu
liði við það að leysa vanda hans. Þess vegna notuðu sumir alls ekki slík próf og held
ég að mikið hafi dregið úr notkun prófa um þessar mundir. Þetta skýrir e.t.v. að
ekkert var gert á komandi árum í þá átt að endurstaðla próf á íslandi, þar sem svo
margir sálfræðingar voru þeim mótfallnir. Þetta var bylgja sem gekk yfir í mörgum
löndum, en hér á landi höfðu próf efalaust verið minna notuð en víða annars staðar.
f fjórða lagi, og tengt því síðastnefnda, var leitast við að hefja aðgerðir strax til
að bæta úr eða leysa vanda nemandans í stað þess að eyða tíma í forkannanir og
greiningu. Með auknu starfsliði var að miklu leyti hægt að komast hjá biðlistum og
var því meira svigrúm til að hefja stuðningsaðgerðir strax. Þetta skyldi gert með
nánari samvinnu sérfræðings og kennara. Þegar sérfræðingur var í skólanum og
kynntist nemendum á staðnum, en ekki við rannsókn á skrifstofu sinni, gat hann
strax verið samverkamaður kennarans í að breyta kennsluháttum, finna nemandan-
um námsefni við hæfi og stuðla að úrbótum á samskiptaerfiðleikum í skólanum svo
að dæmi séu nefnd. Þetta hafði að vísu alltaf verið gert að einhverju leyti, en var nú
gert að aðalatriði. Liður í þessum breytingum var samskipan, það að hafa ólíka
128