Sagnir - 01.06.2006, Blaðsíða 20

(géðir - en stuttir tirnar - jyriryújnuJ fiús
Þótt vinstrimenn hafi skipulagt einstaka reiti og svæði í Kvosinni, láðist
þeim að ljúka vinnu við skipulag alls svæðisins. Fáar nýbyggingar risu
í miðbænum á kjörtímabilinu og er skýringin líklega sú að flokkamir
höfðu allir lýst því yfir aó þeir teldu heppilegra að skipuleggja miðbæinn
í heild áður en gefið væri grænt ljós á einstakar ffamkvæmdir.70 Vinna
við slíkt skipulag var þó hafin en eftir kosningar árið 1982 höfðu
valdahlutföll í ráðhúsinu breyst að nýju.71
P°íðfeitni tif að óætta ófiíf ój6narmið
Sjálfstæðisflokkurinn vann öruggan sigur í kosningunum árið 1982
og var niðurstaðan túlkuð sem vantraust á skipulagshugmyndir
vinstrimanna.72 Sjálfstæðismenn hófust þegar í stað handa við að vinna
nýtt aðalskipulag fyrir Reykjavík, enda var danska skipulagið - sem
flestir vom líklega orðnir sammála um að væri meingallað - enn í gildi.
Samhliða aðalskipulaginu var ákveðið að vinna að skipulagi eldri hverfa
með það að markmiði að styrkja miðborg Reykjavíkur sem miðstöð
verslunar og þjónustu. Þá hugðust sjálfstæðismenn auka íbúðabyggð
í Kvosinni.
73
Horft yfir Pósthússstrætisreit.
Eins og áður sagði hafói vinstristjómin 1978-1982 friðað
Bemhöftstorfuna og vemdað Grjótaþorpið. I Kvosinni vom auk þess
nokkrir reitir, svo sem Alþingishúsið, Dómkirkjan, Iðnó og Iðnskólinn
nú friðaðir - að öðm leyti var Kvosin óplægður akur.74 Vinnan við
skipulagið tók þrjú ár og árið 1986 vora tillögur skipulagshöfunda
lagðar fyrir skipulagsnefnd undir heitinu Kvosin '86.75 Skipulagssvæðið
afmarkaðist af Geirsgötu, Lækjargötu, Tjöminni og Aðalstræti og
gerðu tillögur skipulagshöfunda ráð fyrir töluverðum breytingum á
Kvosinni.76
f°ettvaruj urfjöfsi
Markmið skipulagsliöfunda
fífruðujó mannfij^s
skfþulagshöfunda var að Kvosin yrði vettvangur „fyrir
fjölskrúðugt mannlíf*. Þá átti „að treysta og efla miðbæ Reykjavíkur
sem miðstöð stjómsýslu, þjónustu, sérverslana, viðskipta..Ennfremur
að skapa góð skilyrði fyrir alls kynns mannamót, menningarstarfsemi
og skemmtanir." 77
Skipulagshöfundar gerðu ráð fyrir 60-80 nýjum íbúðum í Kvosinni.78
Kvosin '86 sór sig því í ætt við skipulag Þróunarstofnunar og skipulags
vinstrimanna að Pósthússtrætisreit með áherslu á blandaða byggð sem
undirstöðu mannlífs i miðbænum.
££öna uóvæ ð ið vo sin
UmferSarmálin áttu að taka stórfelldum breytingum. í byrjun
skipulagsvinnunar höfðu þau Dagný Helgadóttir og Guðni Pálsson
skipulagshönnuðir lagt til að Aðalstræti yrði gert að göngugötu. í
skipulaginu Kvosin '86 gengu þau enn lengra í þá áttina og gerðu ráð
fyrir því að Kvosin yrði að einu samhangandi göngusvæði. Einungis
var leyfð takmörkuð bílaumferð um Pósthússtræti en Aðalstræti átti að
vera opið fyrir strætisvagnaferðum. Að öðm leyti átti Kvosin að verða
eitt göngusvæði.79
Asýnd Kvosarinnar átti að taka miklum stakkaskiptum. Helluleggja
átti allar göngugötur og stóran hluta Austurvallar. 80 Þá átti að stórauka
trjágróður meðfram götum í þeirri viðleitni að „Ijá miðborginni hlýlegt
yfirbragð og undirstrika götulínur/
u81
ffv,
'ver óífifur öff fieóói tiúó sem i röðum
í’ ' 7 J
hqjja f
Skipulagshönnuðir vom meðvitaóir um mikilvægi þess að leyfa
gömlum húsum að standa áfram í miðbænum og í greinargerð með
skipulaginu sagði: „Reykjavík á ekki gnægð gamalla sögufrægra
húsa og ber því að vega og meta með aðgát, þegar okkar elstu hús em
fjarlægð úr miðborginni...“.82 Eðlilega átti ekki að hrófla við friðuðum
húsum en auk þeirra áttu Skólabrú, Fálkahúsið og gamla Bryggjuhúsið
að standa.83
Engu að síður töldu skipulagshönnuðir að samræma þyrfti
húsagerð í Kvosinni. Víða stæðu lítil og léleg hús inni á milli háreistra
steinsteypubygginga og tóku þeir Aðalstræti, Lækjargötu og Austurstræti
sem dæmi. A þessu vildu skipulagshönnuðir ráða bót með fjölmörgum
nýbyggingum en þeir gerðu ráð fyrir því að byggingamagn Kvosarinnar
myndi aukast um ljórðung.84
Þessar framkvæmdir kröfðust þess að tjölmörg hús yrðu rifin, færð
úr stað eða flutt á brott.85 Skipulagshöfundar töldu að slík röskun þyrfti
ekki að vera mikill skaði þar sem mörg gömlu húsanna hefðu tekið svo
miklum breytingum að þau hefðu fyrir löngu glatað byggingasögulegu
gildi sínu. Þá þyrfti borgin að fá að þróast, „breytast og lifa í takt við
tímann og fylgja nútíma lífsmynstri." Því væri óhákvæmilegt að sum
gömul hús vikju „fyrir framrás tímans," eins og það var orðað.86
Séu hugmyndimar, sem komu fram í Kvosinni '86, bomar saman
við skipulag Þróunarstofnunar kemur í ljós að höfundar höfðu svipaðar
hugmyndir um hvar skuli framkvæma og hvaða hús skuli varðveita.
Bæði gera þau ráð fyrir ffamkvæmdum og niðurrifi húsanna vestan
megin við Alþingishúsið, á Póshússtrætisreit, kringum Hallærisplanið
og Austurvöll og við Lækjargötu.87
Vemdunarsvæðin era einnig nokkum veginn þau sömu. Þó er ekki
annað að sjá en að höfundar Kvosarinnar '86 hafi gengið skrefinu
lengra í vemdunarátt. Til dæmis má nefna að framkvæmdasvæðið
við Hallærisplanið var ögn minna í nýja skipulaginu en skipulag
Þróunarstofnunar gerði ráð fyrir. Engu að síður virðist hér einungis um
stigsmun að ræða.88
Hin nýja deiliskipulagstillaga breytti skipulagi vinstrimanna fyrir
Pósthússtrætisreit lítiö eitt. Lóðareigendum var nú frjálst að byggja ögn
hærra og var stefnan að samræma hæðafjölda umhverfis reitinn og má
segja að Nýja bíó og Borgarapótek hafi verið tekin til viðmiðunar. Nýja
skipulagið tók því líklega ögn meira tillit til lóðareigenda en skipulag
vinstrimanna. Að öðm leyti var skipulag vinstrimanna að mestu látið
standa.89
Árið 1986 hafði enn lítið sem ekkert verið byggt á Hallærisplaninu
og Steindórsplani en vinstrimenn höfðu stungið hugmyndum
Teiknistofunnar Garðastræti 17 ofan í skúffu. Kvosin '86 gerði ráð fýrir
að þar væri heppilegt að hafa fallegt hellulagt torg, enda væri svæðið
skjólgott og snéri vel að sólu. Hér var því komin fram hugmyndin að
því sem síðar varð Ingólfstorg. Á Steindórsplani (þ.e. planinu norðan
Austurstrætis) sáu skipulagshöfundar fyrir sér að reist yrði „Borgarhús“
sem yrði opið fram eftir kvöldi og myndi hýsa veitingastaði, sýningasali,
leikhúsaðstöðu og bókasafn.90 Það má því segja að hugmyndin sé mikið
smækkuð útgáfa af hugmyndum Teiknistofunnar Garðastræti 17 að
Hallærisplaninu, frá árinu 1977.
Kvosin'86 var mjög í deiglunni áður en skipulagið var endanlega
afgreitt í borgarstjóm. Gagnrýnin beindist einkum að tillögum
1$ ^Sajnír 2.006