Sagnir - 01.06.2006, Blaðsíða 91

Þorvaldsson, sem var formaóur frá febrúar 1979 til október sama ár,
ákvað að halda albanska kvikmyndaviku án aðstoðar ífá MAI. Hann
hafði samband við sendiráðið í Stokkhólmi og fékk frá þeim fjórar
kvikmyndir. Þær höföu allan einhvers konar pólitískan tmdirtón
og fjölluðu um uppbyggingu landsins og baráttu kommúnista gegn
íhaldsömum öflum í landinu. Sýningin fór fram í Regnboganum 12-16.
apríl 1986 og er hún umfangsmesta kynning á albanskri menningu sem
haldin hefúr verið hér á landi.
Boðað var til aðalfundar 4. nóvember 1989. Þar var kosin ný stjóm
sem einsetti sér að endurvekja félagið og gera starfsemi þess sem
fjölbreytilegasta. Settar vom fram hugmyndir um að mynda starfshópa
sem myndu taka fyrir eitthvert ákveðið svið albanskrar menningar. Eini
hópurinn sem var myndaður var bókmenntaklúbbur sem átti að fjalla um
albanskar bókmenntir og kynna þær fyrir félagsmönnum. Klúbburinn
þýddi smásögur og ljóð eftir albanska höfunda yfir á íslensku og
félagsmenn fluttu framsögur um bókmenntasögu landsins. Litið af
þessu efni komst í prent, einungis fá ljóð sem vom birt í Albaníuhefti
félagsins 1989. Skráðir félagar í MAÍ vora 53 árið 1990.
Tímabilið 1989-1992 var erfitt fyrir félagið vegna þess pólitíska
bakgranns sem félagið hafði og atburða sem áttu sér stað í Austur-Evrópu
á þeim tima. í tilkynningum sínum til félagsmanna var því hafnað að
Albanía væri á leið að taka upp kapítalíska stjómarhætti. Fullyrt var að
staða Flokks virmunnar væri ennþá sterk og að flokkurinn myndi fylgja
þeirri stefnu sem Enver Hoxha markaði, þótt róstusamt væri í landinu
og teikn á lofti um hið gagnstæða.37 Deilur urðu meðal félagsmanna um
stefnu félagsins árið 1990. Andstaða var meðal sumra við þá pólitík sem
félagið virtist standa fyrir. Sú óánægja var tengd þeim atburðum sem
áttu sér stað við sendiráðin í Tírana í júlí 1990, þegar þúsundir Albana
sóttu um hæli hjá vestrænum sendiráðum eftir átök milli öryggissveita
stjómarinnar og mótmælenda.38 Sumir félagsmenn vildu ekki lengur
tengja félagið eins mikið við stefnu stjómvalda í Albaníu og leggja
meiri áherslu á að félagið væri ópólitískt.
Þessir atburðir í Albaníu höfðu lamandi áhrif á starf MAI þar
sem erfitt var að ná sambandi við vestræn sendiráð í Stokkhólmi og
þá stofnun í Albaníu sem annaóist menningarleg og pólitísk samskipti
við útlönd. MAÍ hélt fúnd um málið 13. október 1991. Þar flutti
formaðurinn, Þorvaldur Þorvaldsson, ávarp um atburði síðustu mánuði
í Albaníu og var auðvaldinu kennt um ástandið.39
Því var ákveðið á fundinum að skrifa bréf til sendiráðsins í
Stokkhólmi og æskja svars um vilja þeirra varðandi áframhaldandi
starf félagsins.40 Ekkert varð úr þessari ákvörðun og bréfið var aldrei
sent. Ákveðið var að halda fund 8. nóvember 1992 til að leggja félagið
formlega niður. 15 manns mættu á fúndinn og var tillaga þessa efnis
samþykkt mótatkvæðalaust. Það var helst Runólfúr Bjömsson, einn af
stofnendum félagsins, sem hannaði þessa niðurstöðu mjög en kaus ekki
gegn henni.41
^amJ^ancfJAf^nninyartenysfa e/&f[janzu ocj
ffsfancfs vz'ð tfffffaníu
Þegar MAÍ var stofhað 1967 lét formaðurinn, Olafúr Þ. Jónsson, þá
stofnun í Albaníu sem annaðist menningarleg og pólitísk samskipti við
útlönd, Comité Albanians pour les Relations Culturelles el Amicales
avec l'Etranger, vita bréflega um tilvist félagsins. Hann hafði sem
blaðamaður hjá Þjóðviljanum aðgang að tímaritunum New Albania og
Albania Today, sem blaðið fékk sent reglulega. Tímaritin, sem vora
gefin út á ensku og þýsku, vora kynningar- og áróðursrit um Albaníu. I
þeim fann hann heimilisfang stofnunarinnar og gat því haft samband við
hana. Sumarið 1968 var svo formanninum boðið til Albaníu á kostnað
albanska ríkisins. I Tírana heimsótti hann aðalskrifstofúr stofnunarinnar.
Þar skildi hann eftir heimilisfang sitt sem heimilisfang MAI og var allt
fræðsluefni ætlað félaginu sent þangað um hríð.42 MAÍ hafði áður nýtt
sér þau tímarit sem Þjóðviljinn hafði fengið send og annað efhi sem
félagsmenn fundu á bókasöfnum um Albaníu í starfi sínu.
MAÍ sendi skýrslu til albanska sendiráðsins í Stokkhólmi um
starfsemi félagsins. Þessar skýrslugerðir vora slitróttar og fór það eftir
því hve félagið var virkt hvort þær voru sendar yfir höfúð. í þessum
skýrslum var starfsemi félagsins tekin saman og talið upp það sem
var uppi á teningnum. Taldir vora upp þeir fúndir sem félagið hafði
haldið og hve margir höfðu mætt. Auk þess var fjallað um ferðalög
Eenninjartenjsf cfffBanzu oy jsfancfs
félagsmanna til Albaníu og sendar óskir um hvað félagsmenn vildu
fá að sjá í Albaníu í fyrirætluðum heimsóknum sínum. Sendir vora
pöntunarlistar til sendiráðsins sem innihéldu pantanir á bókum,
bæklingum og plakötum, og einstaka sinnum vora sendar kvikmyndir.
Tilkynningar um boðsferðir til Albaníu handa stjómarmönnum MAÍ
vora sendar frá sendiráðinu í Stokkhólmi og þar var líka gengið frá
vegabréfsáritunum til landsins. Sömuleiðis vora sendar tilkynningar og
fréttir frá fréttastofnun Albaníu, ATA. Bréfaskrif voru líka milli MAÍ
og þeirrar stofnunar í Albaníu sem sá um menningarleg og pólitísk
samskipti við útlönd. MAI sendi skýrslur til stofnunarinnar, svipaðar
og þær sem félagið sendi til sendiráðsins og fékk félagið sendar til baka
nýársóskir frá stofnuninni. MAl fékk líka send bréf þar sem óskað var
staðfestingar á móttöku efnis sem Albanir höfðu sent félaginu.
fjfíðurstöx) ur
Hér hefúr verið farið yfir sögu Menningartengsla Albaníu og íslands og
sagt frá því hvaða hlutverki þau og Albaníagegndu hjá vinstrihreyfingum
á íslandi á 7.-9. áratugnum.
MAÍ tengdist alltaf hreyfingum sem vora yst á vinstra vængnum
í íslenskum stjómmálum. Fyrst Sósíalistafélagi Reykjavíkur, svo
maóistasamtökum á áttunda ára-tugnum og síðast með BSK, á meðan
þau tórðu. Félagið tengdist aldrei stóram vinstrihreyfingum eins og
Alþýðubandalaginu, heldur einungis fámennum hreyfingum og oft
stuttan tíma í senn. Með hverjum MAÍ starfaði réðst af sviptingum í
alþjóðastjómmálum en ekki atburðum hér á landi. Þróun sambands þess
við maóistasamtökin er gott dæmi um það.
Eftir sambandsslit Albaníu og Kína hófst virkasta tímabil í sögu MAÍ.
Einangran Albaníu efldi starf félagsins ef eitthvað var, þar sem Flokkur
vinnunnar gerði í því aó kynna landið sem eina sanna kommúnistaríkið
í heiminum, umkringt óvinum. Slíkur áróður um „hetjuþjóðina" hafði
áhrif á þá sósíalista sem tóku þátt í starfi MAI. Þeir gátu ekki fýlgt
Kína lengur, þar sem það virtist halla sér að kapítalisma og bættum
samskiptum við Vesturlönd. Þá virtist Albanía vænlegur kostur til að
kynna sem módel þar sem sósíalisminn væri að ganga upp.
Þeir einstaklingar sem mótuðu starfsemi MAÍ þegar það var stofnað
gerðu það af heilum hug og ætluðu félaginu stóra hluti. En þegar þeir
hættu, til dæmis þegar Ólafur Þ. Jónsson flutti ffá Reykjavík norður á
land, dró stórlega úr starfseminni. Þetta er ein af mörgum vísbendingum
í þá átt að félaginu hafi verið haldið uppi af metnaði einstaklinga en
ekki breiðum hópi félagsmanna.
Þeir sem tóku þátt í starfi MAI á tímabilinu þegar maóistar
fjölmenntu í það á sjöunda og áttunda áratugnum, gerðu lítið til að
styrkja það. Líklega var það vegna þess að öll sú kynning á Albaníu
og Flokki vinnunnar sem hefði átt að fara fram hjá MAI, birtist í
málgögnum maóistasamtakanna. Há félagatala í MAI á þessu tímabili
hefúr því ekki mikið að segja og virðist manni sem menn hafi einungis
gengið í félagið til að styðja vináttuþjóð Kína en ekki til að taka þátt í
starfi félagsins.
Endalok Menningartengsla Albaníu og íslands tengdust ólgunni í
Albaníu 1990-1991 sem leiddi til hrans stjómkerfisins. Þeir sem vora
virkastir í félaginu og héldu því uppi vora mjög pólitískir og hengdu
sig á stefnu Flokks vinnunnar. Eftir fall hans og sambandsleysið við
sendiráðið í Stokkhólmi sáu þeir ekki tilgang í að halda félaginu uppi.
Félagið var ekki nægilega virkt til aó þeir sem höfðu einungis áhuga á
albanskri menningu sæju tilgang í því að starfrækja heilt félag í kringum
það áhugamál.
Það sem stendur eftir af starfi MAI era bækur og rit sem í dag má
líta á sem úreltar. Hugmyndafræðin sem Flokkur vinnunnar og margir
félagar MAI trúðu á hefur beðið alvarlegan hnekki og nýtur ekki lengur
fylgis vinstri hreyfinga. Ef til vill hefði starf félagsins fengið meiri
athygli í dag ef það hefði einbeitt sér að þýða lærðar bækur um foma
sögu Albaníu í staðinn fyrir bækur eftir Enver Hoxha. Samt verður að
hafa í huga að ekki var gert ráð fýrir því að félagið myndi standa í
venjulegri menningarkynningu. Stofnunin sem sá um menningarleg og
pólitísk samskipti við útlönd, gerði ráð fýrir að félagið myndi kynna
skoðanir Flokks vinnunnar og Enver Hoxha. Það sést best á því að allt
efnið sem MAI fékk sent frá Tírana eða Stokkhólmi var pólitísks eðlis.
L
^Sajnir Z006 $y