Sagnir - 01.06.2006, Blaðsíða 99

Á sama tíma lagði þingmaður Framsóknarflokksins, sem þá
sat í ríkisstjóm, fram frumvarp á Alþingi til breytingar á lögum um
staðfesta samvist þess efnis að heimila mætti stjúpættleiðingar. Vísaði
þingmaðurinn í greinargerð með frumvarpinu til ákvæða í samningi
Sameinuðu þjóðanna, stjómarskrárinnar og Mannréttindasáttmála
Evrópu þar sem lagt er bann við því að mismuna bömum. Fmmvarpið
hlaut ekki afgreiðslu þá og heldur ekki ári síðar þegar það var aftur
lagt fram. Það var svo vorið 2000 sem Alþingi samþykkti breytingar
á lögum um staðfesta samvist ffá árinu 1996. Breytingamar fólu í sér
rýmkun á rétti útlendinga sem búsettir em á Islandi til að staðfesta
samvist sína. Auk þess var ættleiðing stjúpbama í staðfestri samvist
leyfð að því gefnu að samvistaraðilar hefðu áður farið með sameiginlega
forsjá bamanna. Sameiginleg forsjá er hins vegar ekki eins afgerandi
og stjúpættleiðing og tryggir ekki bami erfðarétt eftir uppeldisforeldri
nema með sérstakri erfðaskrá. Ákvæði laganna gefur samkynhneigóum
því ekki kost á að tryggja böm sín með sama hætti og gagnkynhneigðir
geta gert með stjúpættleiðingu.56 Tvívegis komu Samtökin '78 og Félag
samkynhneigðra stúdenta á framfæri ábendingu til Alþingis veturinn
1999-2000 að með samþykkt nýrra laga væri komið ffarn misræmi.
Einstaklingum væri auðveldara að ffumættleiða böm en pömm í
staðfestri samvist.57
ísland var annað landið í heiminum, á eftir Danmörku, þar
sem þessi réttur var lögfestur en Hollendingar standa hvað ffemst í
ættleiðingarmálum samkynhneigðra. Haustið 2000 vom samþykkt þar
í landi lög um hjónaband samkynhneigðra og ættleiðingar sem ganga
mun lengra en dönsku og íslensku lögin. Þar geta tveir einstaklingar af
sama kyni í sambúð, staðfestri samvist eða hjónabandi að uppfylltum
ákveðnum skilyrðum sótt um að ættleiða böm sem fædd em í Hollandi
en ekki frá öðmm ríkjum.58
í september árið 2004 skilaði nefnd sem skipuð var af forsætisráðherra
árið áður, skýrslu um réttarstöðu samkynhneigðra á Islandi. Þar var
meðal annars lagt til að samkynhneigð pör gætu skráð sig í óvígða
sambúð og þeim yrði heimilt að ættleiða íslensk böm. Nefndi klofnaði
hins vegar í afstöðu sinni um hvort leyfa ætti ættleiðingar erlendra bama
og tæknifijóvganir lesbía. Þrír nefndarmanna töldu að leyfa ætti hvort
tveggja en þrír vom á öndverðri skoðun. Nefhdin hvatti þjóðkirkjuna
til að breyta viðhorfi sínu til hjónabanda samkynhneigðra svo þeir geti
fengið kirkjulega vígslu rétt eins og gagnkynhneigð pör. Nefndin lagði
til að horft yrði til Svíþjóðar í tilliti til ættleiðinga samkynhneigðra á
bömum áður en tekin yrði ákvörðun um málið hér á landi.59
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra kynnti í ágúst 2005 frumvarp
um málefni samkynhneigðra sem samið var í forsætisráðuneytinu.
Skýrslan frá árinu áður um tillögur að bættri réttarstöðu samkynhneigðra
var höfð til hliðsjónar. Þegar þessi grein var skrifuð lá fyrir að
frumvarpið yrði borið fyrir Alþingi haustið 2005. Verði frumvarpið
samþykkt í heild sinni má heita að samkynhneigðir á íslandi standi
jafnfætis gagnkynhneigðum í öllu nema giftingum í kirkjum. Þá fá
samkynhneigðir á íslandi rétt til að skrá sig í óvígða sambúð auk þess
sem ýmis réttaráhrif fólks í sambúð eigi jafnt um samkynhneigða og
gagnkynhneigða. Felld verða niður búsetuskilyrði í lögum um staðfesta
samvist auk þess sem samkynhneigðum pömm í staðfestri sambúð yrði
heimilað að ættleiða íslensk böm. Þrátt fyrir að nefndin frá árinu 2004
hafi klofnað í afstöðu sinni til ættleiðinga erlendis frá og tæknifrjóvgunar
lesbia verður það gert að tillögu ríkisstjómarinnar í frumvarpinu að
réttindi samkynhneigðra verði þau sömu og gagnkynhneigðra í öllum
ofantöldum atriðum.60
Islenska þjóðkirkjan hefur verið klofin í afstöðu sinni til giffinga
samkynhneigðra í kirkjum og hefur stór hluti umræðna um aukin réttindi
samkynhneigðra farið fram á vegum kirkjunnar manna. Á meðan
margir prestar segjast tilbúnir að gifta samkynhneigð pör í kirkjum
sínum telja aðrir kirkjuna ekki tilbúna fyrir svo stórt stökk og segja
að gifting samkynhneigðs pars gangi gegn því sem kristin trú boðar
varðandi hjónabandið. Er þá oft vísað tilþriðju Mósebókar (18:22) þar
sem segir: „Eigi skalt þú leggjast með karlmanni sem kona væri. Það
er viðurstyggð."61 Einnig er vitnað til orða Páls postula: „Bæði hafa
konur breytt eðlilegum mökum í óeðlileg, og eins hafa líka karlar hætt
eðlilegum mökum við konur og brunnið í losta hver til annars ... og
tóku út á sjálfum sér makleg málagjöld villu sinnar.“ (Róm. 1: 26-27).62
Jafnframt er vitnað í orð Jesú Krists í Mattheusarguðspjalli þar sem
hann segir: „...skaparinn gjörði þau frá upphafi karl og konu ... fyrir
því skal maður bindast konu sinni, og þau tvö skulu verða einn maður.“
(Matt. 19:4-5).63 Þeir sem tala á móti þessu benda jafnan á að ýmislegt
standi í Bibliunni sem við forum ekki eftir í dag og saka þá sem tala
gegn samkynhneigð í nafni kristinnar trúar vera að velja hverju innan
heilagrar ritningar þeir vilja trúa. Benda þeir meðal annars á að þeir
sem mótfallnir voru kosningarétti kvenna og þeir sem hlynntir voru
þrælahaldi hafi einnig vitnað í Biblíuna máli sínu til stuðnings og segja
bókstafstrú ekki eiga neitt skylt við kristna trú.
Opinber afstaða þjóðkirkjunnar sem heildar hefur hingað til verið
á þann veginn að ekki er talið æskilegt að leyfa samkynhneigðum að
gifta sig í kirkju. Árið 1996 leitaði nefndin, sem vann að áðumefndu
frumvarpi um staðfesta samvist, til þjóðkirkjunnar. í frumvarpinu kemur
fram að leitað var til álits biskups Islands á þessu máli og í svarbréfi
biskups lýsir hann þeirri afstöðu þjóðkirkjunnar að hún óski alls ekki
eftir því og telji það mjög varasamt að mælt verði fyrir því í lögum að
veita heimild til kirkjulegrar vísglu samkynhneigðra.64
Árið 1996 vom málefni samkynhneigðra í fyrsta sinn rædd á
Kirkjuþingi þegar ítarleg greinargerð um tengsl samkynhneigðra og
kirkju var lögð ffarn. Greinargerðin var unnin af nefnd skipaðri af
Kirkjuráði og var þar meðal annars lagt til að samið yrði bænar- og
blessunarritual fyrir samkynhneigð pör sem hlotið hafa borgaralega
vígslu. Jafnffamt var þar lagt til að hugmyndin um festarband yrði
könnuð, það er að samkynhneigð pör geti hlotið vígslu f kirkju.65
Á prestastefnu sumarið 1997 vom málefni samkynhneigðra enn til
umfjöllunar. Var þar tekin ákvörðun um að halda áfram nefndarvinnu
og rannsóknum á hvemig málefhum af þessu tagi er háttað hjá
systurkirkjum íslensku þjóðkirkjunnar. Jafnffamt var ákveðið að
halda áffam fræðsluátaki á vegum íslensku þjóðkirkjunnar innan
safnaða hennar og leikmannahreyfinga um málefni samkynhneigðra
í þeim tilgangi að eyða fordómum og fælni og til að efla skilning á
samkynhneigð í samræmi við fyrri ályktanir prestastefnu og samþykktir
kirkjuþings og leikmannastefnu. 66
Hr. Karl Sigurbjömsson, biskup Islands, gerir áðurnefnd dæmi úr
Biblíunni að umtalsefni í hirðisbréfi sínu árið 2002: „Em þau fyrirmæli
ótvíræð og sígild? Hvað með hliðstæð boð og bönn sem varða stöðu
kvenna og kynlíf í lögmáli Móse og hjá Páli? Hver er staða þeirra
boða? Er samkynhneigð meiri synd en ýmislegt annað sem fordæmt
er í lögmálinu og bréfum postulanna, en sem flestir era nú sammála
um að eru forboð bundin samtímamenningu þeirra."67 Á prestastefnu
árið 2004 í Grafarvogskirkju, þar sem meðal annars vora rædd málefni
samkynhneigðra, einstæðra og blönduð hjónabönd, sagði Hr. Karl
starfshóp um málefni samkynhneigðra hafa verið skipaðan og ætlunin
væri að hópurinn ynni í tengslum við endurskoðun fjölskyldustefnunnar,
sem þá stæði yfir. „Hvað varðar kröfuna um hjónavígslu samkynhneigðra
vil ég segja að ég hef látið prestum sem eftir hafa leitað í té form fyrir
fyrirbæna- og blessunarathöfn yfir samvist samkynhneigðra. Það er ekki
opinbert ritúal, og ekki hjónavígsla, heldur á vettvangi sálgæslunnar og
því getur hver og einn átt við samvisku sína að standa að slíkri athöfn
eða ekki.“68 í samtali við Morgunblaðið í apríl 2004 sagði biskup svo
að í skilningi kirkjunnar um aldir og árþúsundir væri hjónabandið
sáttmáli karls og konu og ekkert annað. Djúpstæður ágreiningur væri
innan kirkjunnar, sem stæði fyrst og fremst um það hvort hægt væri að
leggja samvist samkynhneigðra að jöfnu við hjónaband karls og konu.
Aðspurður um hvort slíkt væri hægt, svaraði biskup: „Nei, ég sé það
ekki fyrir mér. Allavega ekki í fyrirsjánlegri framtíð. Við eram með
mörg þúsund ára gamla samfélagsskipan og mannskilning sem erfitt er
að horfa framhjá."69
Á íslandi, sem og í nokkram löndum Evrópu, hafa réttindi
samkynhneigðra batnað smám saman frá árinu 1996. Má segja að fullu
jafnrétti samkynhneigðra og gagnkynhneigðra verði komið á verði
áðumefnt framvarp að lögum þingárið 2005 til 2006, þar sem það geri
samkynhneigðum kleift að ganga í hjónaband, ættleiða böm og fara í
tæknifrjóvganir, svo fátt eitt sé nefnt.
Islendingar hafa staðið hvað ffernst meðal þeirra þjóða sem gert
hafa lagabreytingar samkynhneigðum í hag. Hefur Alþingi gjarnan
samþykkt lagabreytingar eftir að lönd á borð við Holland og Danmörku
hafa samþykkt samskonar ákvæði í sínum landslögum. Ef tillaga
nefndarinnar frá árinu 2004 verður bundin í lög verða íslendingar meðal
örfárra landa í heiminum sem viðurkenna að fullu sameiginleg réttindi
þegna sinni burt séð frá kynhneigð þeirra.