SunnudagsMogginn - 05.02.2012, Síða 22

22 29. janúar 2012
Eftirlit og rannsóknir eru mál dagsins. Enósköp skilar það allt litlu, þótt blásið séhátt í lúðra. Rannsóknarnefnd Alþingisvar mikið hampað. Hins vegar var að-
dragandi að stofnun hennar gallaður enda stjórn-
kerfið þá í uppnámi og var sérstaklega ámælisvert
hvernig tveir höfuðpaurar nefndarinnar fengu að
handsauma regluverk hennar í kringum per-
sónulega hagsmuni sína, meint öryggi sitt og að fá
að búa svo um hnútana að enginn mætti verða
bær til þess að yfirfara verk þeirra, aðferðir eða
niðurstöður. Þær forsendur lofuðu ekki góðu. Slík
aðstaða er engum holl. Gekk sú umgjörð gegn öllu
því sem nefndin sjálf átti að sinna, finna ábyrgð
og benda á hana. Þörf nefndarmanna fyrir að
verða algerlega ábyrgðarlausir af verkum sínum
og þau hafin yfir skoðun hefur aldrei verið skýrð.
Og upp úr stendur að nefndin, sem átti að kanna
m.a. hvort tilteknir embættismenn hefðu farið að
lögum, braut beinlínis og af léttúð þau lög sem
um nefndina giltu, m.a. bein lagafyrirmæli um
hvenær hún skyldi skila af sér. Þó hafði nefndin
fengið fyrri lögmæltan frest framlengdan með
lögum, en hikaði ekki við að brjóta seinni frest-
inn, sem þó var lögbundinn og enginn gat veitt
nefndinni undanþágu frá, og síst hún sjálf.
Þegar forystumenn Rannsóknarnefndar Al-
þingis tilkynntu opinberlega snemma að í þeirra
hlut myndi koma að segja alvarlegustu tíðindi,
sem þjóðinni hefðu nokkru sinni verið flutt, fór
um margan. Nefndin hefur fyrir löngu skilað af
sér og enginn veit við hvað var átt með þessum
hástemmdu lýsingum. Um suma menn var tínt til
fáránlegt smælki, sem þess utan stóðst ekki skoð-
un, og hafði auðvitað ekkert með það að gera
hvort bankar féllu eða ekki, sem var þó ófrávíkj-
anlegt skilyrði fyrir áfellisdómi af nefndarinnar
hálfu samkvæmt lögunum sem um hana giltu.
Virtust nefndarmenn með þessu vera að verja
sjálfa sig fyrir árásum kaffihúsaspekinga og
blogghrópara, enda höfðu þeir oft á orði að þeir
mættu vænta atlögu slíkra og virtust hafa af því
mikinn beyg.
En hvað fólst í hinum ógurlegu tíðindum?
Talið var líklegt að í orðunum um hinn ægilega
boðskap sem þeir nefndarmenn myndu færa
þjóðinni fælist sennilega að Rannsóknarnefndin
kæmist ekki hjá því að gera um það tillögur hvaða
ráðherrum skyldi að rannsókn hennar lokinni
verða stefnt fyrir Landsdóm. Vitað er að nefnd-
armennirnir gerðu á því athuganir með hvaða
hætti slík kynning gæti farið fram af þeirra hálfu.
Rannsóknarnefnd Alþingis virtist falla frá slíkum
ráðagerðum og komst svo síðar að þeirri niður-
stöðu að þessi þáttur væri ekki að neinu leyti
nefndarinnar heldur alfarið í höndum Alþingis.
Það er auðvitað rétt að lokaorðið um ákæru er
þar, en hinn vondi pólitíski blær sem varð á mál-
inu, vegna þess hve illa var á því haldið í þinginu,
ekki síst af forystu Samfylkingarinnar, hefði vafa-
laust orðið annar, ef RA hefði fylgt eftir sínum
fyrstu áformum og látið álit sitt ótvírætt í ljós eða
gert tillögur eins og fyrst stóð til. Innri rannsókn-
arnefnd Alþingis „tók svo við keflinu“ af nöfnu
sinni og eins og áður hefur verið bent á var verk
hennar allt í skötulíki. Algjörlega óboðlegt verk,
satt best að segja. En á móti kom að í nefndinni
ríkti að sögn mikil samstaða, sem þykir mjög fínt,
þegar hópur manna úr ólíkum áttum fjallar um
flókin og mikilvæg mál. Þó splundraðist þessi
nefnd á lokametrunum og náði ekki samstöðu um
ákærur á hendur ráðherrum. Þá strax varð ljóst að
forsendan fyrir því að stefna ráðherrum fyrir
Landsdóm var að bresta. Mikill meirihluti þess-
arar „sannleiksnefndar“ Alþingis lagði þó til að
fjórir fyrrverandi ráðherrar skyldu ákærðir, en
slepptu Jóhönnu Sigurðardóttur, fyrrverandi fé-
lagsmálaráðherra, sem lengi hafði þó þvælst fyrir
kröfum um breytingar í húsnæðismálum í „hrun-
stjórninni“, sem hafði mikil áhrif á að traust á Ís-
landi hrapaði, að mati innlendra og erlendra sér-
fræðinga. En meirihluti Alþingis tók ekkert mark
á hinum mikla meirihluta rannsóknarnefnd-
arinnar um ákærur og nú fékk þjóðin að horfa á
ómerkilegustu undirmál, sem sést hafa á þinginu.
Sérstakur trúnaðarmaður þingflokks sjálfstæð-
ismanna gagnvart Samfylkingunni gerði henni
grein fyrir því, fyrirfram, að Sjálfstæðisflokk-
urinn myndi greiða atkvæði gegn öllum ákærum,
hvernig sem atkvæðagreiðsla um Geir H. Haarde
færi. Ýmsir hafa talið þessa tilkynningu sérlega
kurteislega og drengilega og merki um einarðleg
vinnubrögð af flokksins hálfu. Það má vera rétt og
væri það örugglega, ef um fund í skátafélagi hefði
verið að ræða. En eftir að hafa fengið slíka yfirlýs-
ingu í hendurnar stóðst Samfylkingin ekki freist-
inguna. Hún ákvað að nýta sér út í æsar dreng-
skap Sjálfstæðisflokksins, sem hún leit á sem
pólitískan barnaskap. Í hausatalningunni mis-
tókst þeim þó tilræðið við Árna M. Mathiesen.
Hann komst því hjá ákæru með einu atkvæði. En
meginverkefnið, að láta formann Sjálfstæðis-
flokksins einan sitja uppi með Svarta-Pétur í
þessu ógeðfellda spili, gekk eftir. Og hinni ljótu
uppákomu lauk með smáu, en einkar ógeðslegu
atviki, þegar Steingrímur J. Sigfússon þóttist í
sjónvarpi vera með harm í hjarta yfir því sem
hann hafði nýlega haft í gegn, m.a. með heift-
ræknum hótunum við eigið fólk, sem sumu leið
illa undir aðförunum.
Jóhanna Sigurðardóttir gat heldur ekki komið
hreint fram í málinu og gerir það ekki enn. Þegar
hún áttaði sig á því laust fyrir jól að nú var kom-
inn meirihluti fyrir þeirri afstöðu í þinginu sem
hún hafði sjálf haft við atkvæðagreiðslu um ákæru
tók hún því ekki fagnandi eins og búast hefði
mátt við. Þvert á móti. Hún gerði allt sem hún gat
til að koma í veg fyrir að nýr þingvilji næði fram.
Haft var í hótunum við forseta þingsins, ef hún
beitti ekki ólögmætum bolabrögðum til að koma í
veg fyrir að málið fengist rætt.
Allt svikið eins og vant er
En til að tryggja að stjórnarandstaðan tefði ekki
afgreiðslu frumvarpa fyrir jól samþykktu Jóhanna
og Steingrímur að málið kæmi á dagskrá þegar
þing kæmi saman eftir hátíðar. En þegar sú stund
rann upp voru öll þau loforð gleymd og grafin og
Steingrímur og Jóhanna litu þau sömu augum og
loforð sem þau hafa gefið aðilum á vinnumarkaði,
kjósendum og fólkinu sem er að missa þakið yfir
höfuðið. Það væri sem sagt sjálfsagt að svíkja í
janúar það sem lofað var í desember. En þau urðu
undir. Og málið fór til nefndar. Jóhanna greiddi
atkvæði þvert á það sem hún hafði áður gert og
rökstuddi það með því að á þessu stigi mætti
þingið ekki „skipta sér af dómsmáli“ rétt eins og
landsdómsmálið lyti nákvæmlega sömu lög-
málum og venjuleg sakamál, sem eru ekki á
nokkurn hátt á könnu Alþingis. Jóhanna fullyrti
að nú væri þessi þáttur alfarið hjá hinum embætt-
islega ákæranda, saksóknaranum. Saksóknarinn
sjálfur hefur opinberlega sópað þessari fráleitu
kenningu vestur á Dýrafjörð, eins og hverri ann-
arri vitleysu. Það er Alþingi sjálft sem ekki aðeins
má heldur ber að leggja á það mat hvort ákæra
standi eða frá henni sé fallið. Ríkisútvarpið reyndi
að fela þetta stórmerka viðtal við saksóknarann
og hina raunverulegu frétt í því. Er það enn eitt
vont dæmi af mörgum um annaðhvort afspyrnu-
slaka eða þá illa misnotaða fréttastofu. Nú þegar
saksóknarinn hefur slegið röksemdir Jóhönnu
Sigurðardóttur og fleiri þingmanna Samfylkingar
kaldar eru góð ráð dýr. Og þá kemur þeim helst í
hug í hinu „nýja Íslandi“ að fyrst ekki tókst að
Morgunblaðið/Ómar
Reykjavíkurbréf 03.02.12
Rannsóknarréttur
í hátíðarmat