Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 46
44
SKÍRNIR
JÓN VIÐAR JÓNSSON
varðar gefa tæplega tilefni til slíks. Þegar hún segir honum að
hún sé þunguð, grípur hann nokkurt ofboð, en hann skipu-
leggur þó undankomuleiðina af spenntri festu og einbeitni. En
þegar Steinunn setur hart á móti hörðu missir hann alla stjórn á
sér, og hatrið brýst fram. í öllum seinni hluta þáttarins, þ.e. frá
því Steinunn kemur inn, þróast tilfinningar Lofts í markvísri
stígandi, sem nær hámarki í særingunni í lok þáttarins. Þegar
hann þylur bölbænirnar er auðheyrt, hvernig óttinn við það sem
hann er að gera og stefnufestan togast á í honum. Því tryllings-
legri sem hann verður, því betur kemur angistin í ljós, uns hún
nær yfirhendinni í lokin; allt brestur undan honum og grátur-
inn brýst fram, hljóður og sár.
Þessi innri barátta heldur áfram í öllum þriðja þætti, en
verður nú æ hamslausari. Á brostinni rödd heyrum við hvernig
vitfirringin heltekur Loft og lokar hann inni í veröld sjúkra
óra. Sár iðrun og einlæg löngun til að öðlast fyrirgefningu og
frið hljóma í bæninni, sem hann flytur við orgelleik Dísu, en
þegar hún hefur engin áhrif á sálarástand hans, umhverfist hann
og ofsafengið hatrið nær að nýju tökum á honum. Orð hans
um að verða að halda áfram inn í dimmuna og ná því illa á
sitt vald eru sögð með slíkum þunga, að engin leið er að efast
um að honum er full alvara. Þegar Ólafur birtist og sakar hann
um að bera ábyrgð á dauða Steinunnar bregst hann við á móður-
sýkislegan og ofstopafullan hátt; í raun og veru hefur hann mjög
takmarkað vald yfir sjálfum sér. Ef til vill er það einmitt óttinn
við að missa tökin á sér sem knýr hann áfram; a.m.k. sveiflast
hann á milli staðfestu hins djöfulóða og stjórnlausrar skelfingar
í seinni hluta þáttarins.
í Lofti Lárusar Pálssonar eru þannig andstæð öfl að verki.
Hann liefur stofnað til kynferðislegs sambands við stúlku sem
hann elskar ekki, og framkoma hans gagnvart henni er bæði
eigingjörn og siðlaus. Hann er innhverfur nautnamaður, sem
telur sig ekki þurfa að gegna neinum skyldum við aðra menn.
Hvort sem hann fullnægir kynhvöt sinni, aflar sér þekkingar
eða nýtur ástar sinnar á Dísu, situr fróun hans sjálfs ævinlega
í fyrirrúmi. í bókunum telur hann sig hafa höndlað sannleik-
ann og af því stafar ofstæki hans og mannfyrirlitning. í túlkun