Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 202
200
OWE GUSTAVS
SKXRNIR
Fimmti og síðasti hluti bókarinnar inniheldur yfirlit um sögu rannsókna
á íslenskri tungu og stöðu þeirra nú. Á bls. 185 rekur höfundur skýringu
P. Naerts á íslenskum orðskipunum af gerðinni góður maðurinn, og er raun-
ar ekki alveg ljóst hvort hann aðhyllist hana, en skýring þessi tekur ekki til
kjarna þessa málfræðilega fyrirbæris. Góður maðurinn þýðir ekki: „der
Mann ist bekannt, aber seine Gute ist unbekannt" heldur „der so gute
Mann“. Þessi gerð orðskipunar í íslensku er sérstakt stílbragð, sbr. O. Gust-
avs: Zur Funktion islandischer Konstruktionen von Typ „hvítt hárið" und
„þessi blessuð börn“, í Zschr. f. Phonctik, Sprachwiss. u. Kommunikations-
forschung, Berlin 31 (1978) 3, bls. 271-276.
Við lok hvers aðalkafla hefur höfundur stutta skrá um bækur sem varða
viðkomandi efnisþátt. Á bls. 189—211 er svo bókaskrá sem raðað er í staf-
rófsröð eftir nöfnum höfunda. Það er gleðilegt að höfundur virðist einnig
handgenginn sovéskum sérritum héraðlútandi og hefur viðeigandi hliðsjón
af þeim. í bókarlok er svo skrá um íslensku kortin (bls. 212—214) og að lok-
um er efnisyfirlit (bls. 215—217).
Sjálf gerð eða smíð bókarinnar ber vitni þeirri viðleitni höfundar að forð-
ast að skoða tungumálið í einangrun, heldur líta á það í tengslum við ytri
þætti sem ekki eru af málfarslegum toga, og sér þessa víða vott, t.d. á bls. 13—
14, 15, 37, 66—67, 140—153 og 180. Höfundur bókarinnar er íslendingur og
ber textinn þess nokkur merki, og ritdómarinn mælir með því að fyrir aðra
útgáfu — ef til hennar kemur — verði farið yfir stíl bókarinnar og orðfæri
lagfært þar sem þurfa þykir.
Nokkur fslensk orð eru rangþýdd eða ónákvæmt útlögð. T. d. ætti að þýða
meðmœli (bls. 57) sem ,JEmpfehlung“ en ekki „Gutachten", vökva (bls.59)
fremur með „begiessen" en „bewassern", vitkast sem „verstándig, verniinftig
werden" fremur en „weise werden" og viðkoma heldur með „Zuwachs" en
„Nachwuchs". Betra er að þýða gætni (bls. 62) með „Vorsicht, Beliutsamkeit,
Umsicht" en „Aufmerksamkeit", horfa (bls. 112) með „schauen" í stað „anschau-
en“, leiðast (bls. 119) sem „sich langeweilen" fremur en „sich unwohl fiihlen",
aftur (bls. 129) með „zuriick" i stað „hinten" og aftast með „am weitesten
(nach) hinten" í stað „am hintersten". Þá fer og betur á þvi að þýða gris
(bls. 141) með „Ferkel" heldur en „Schweinchen" og urriði sem „Meerforelle"
i stað ,,‘Art von Forelle’ (Artbezeichnung silungur)". Betra er að þýða hetta
sem „Kapuze" en „Kopfdecke, Kopftuch", og forkasta (bls. 147) sem „verwerf-
en“ fremur en „werfen". Togari (bls. 149) ætti fremur að þýða með ..Trawler"
en „Fischdampfer (mit Schleppnetz)" og landhelgi heldur sem „Territorialge-
wásser" en „Hoheitsgrenze". Orðið kaupstaður (bls. 20) er betra að þýða sem
„Handelsplatz" en „Kaufplatz" og við epli (bls. 62) ætti að standa eintölu-
myndin „Apfel" i stað „Ápfel". Prentvillur í bókinni eru ekki óhóflega marg-
ar. Og það er von ritdómandans að hún megi stuðla að því að viðhalda vis-
indalegum áhuga á (ný)íslensku og auka hann enn meir.
Owe Gustavs
Ásgeir Blöndal Magnússon pýddi