Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 132
130 ÓLAFUR JÓNSSON SKÍRNIR
húsinu. Þangað má rekja upphaf nýrrar leikritunar uns leik-
ritagerðin er loks orðin sjálfstæð bókmenntagrein við hlið
þeirra sem fyrir voru og í þann veg að gerast óháð þeim. Þá
þróun má, ef vill, dagsetja frá og með frumsýningu á Hart
í bak eftir Jökul Jakobsson í Iðnó haustið 1962. Á næstu árum
fór Jökull þar í leikhúsinu þroskabraut sína til fullveðja valds
á tjáningarmeðölum leikhúss. Þá komu líka fram ný og harla
nýstárleg leikrit Halldórs Laxness, Strompleikurinn, Prjóna-
stofan Sólin, Dúfnaveislan, á meðan stóð á fráhvarfi hans eða
hvíld í bili frá skáldsögum. Það er að vísu Ijóst af eftirtektar-
verðustu leikritum þessara og fyrri ára hversu náið er enn með
leikriti og skáldsögu; Agnar Þórðarson, Jökull, Halldór Laxness
fást allir í leikritum sínum við náskyld yrkisefni þeim sem þeir
áður liafa fjallað um í skáldsögum og oft með náskyldu móti.
Á þessum árum var líka starfstími Grímu sem setti á svið hin
og þessi verk höfunda sem á þessum tíma áttu ekki innangengt
í leikhúsin. Og um þær mundir sem Gríma lagðist niður var
ungt leikhúsfólk annarstaðar farið að fitja upp á nýstárlegum
vinnubrögðum í samvirkri hópvinnu, og tilraunir voru gerðar
þótt misjafnt gengi að endurvekja revíur.
En það er á síðasta áratug, eftir 1970, að mestur vöxtur verður
í leikritun og fram koma hvert af öðru ný verk og höfundar
sem vekja almennan áhuga og aðsókn að leikhúsinu uns inn-
lend leikritun er komin í fyrirrúm á leiksviðinu og ýmis ný
leikrit hreinir og beinir metsöluleikir. Og fleira gerðist. Með
Dómínó, 1972, sagði Jökull Jakobsson skilið við raunsæislega
frásagnaraðferð sinna fyrri leikrita, svo náskylda raunsæishefð
skáldsagnagerðar; og það sýnir sig í meðferð þeirra á sviðinu
að margvíslega má reyna á þanþol raunsæislegrar leikhefðar,
auka við og umbylta henni, án þess að rofni lífsamband leikj-
anna við raunheim, utan leiksviðsins. Nú fá höfundarnir úr
Grímu hver af öðrum inni í leikhúsunum. Og fram koma nýir
höfundar með þann metnað að fjalla með raunhæfum hætti
um samtíð sína og samtíma vandamál, sumpart í hefðbundnu
raunsæislegu leikformi, en sumpart líka í leikjum sem með
ýmsu móti reyna nýstárlegri leik-hugmyndir. Þetta eru leikir
sem að efni og eðli sverja sig í ætt við það „nýja raunsæi" sem