Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 47

SKÍRNIR
LOFTUR Á LEIKSVIÐINU
45
Lárusar er slík áhersla lögð á dulspekiáhugann þegar frá upp-
hafi, að ólijákvæmilegt er að álykta sem svo að þráhyggja hans
á þessu sviði sé meginorsök ógæfunnar. Vissulega hefur lrann
„samviskuleifar, sem eru óslökkvandi eldur í gegnum allt myrkr-
ið“, svo að vitnað sé til orða Jakobs Jóh. Smára í leikdómi hans
um sýningu L.R. 1914, og hann hefur ekki glatað allri löngun
til að lifa í friði og sátt við aðra menn. Þessi þrá eftir hinu góða
kemur fram í sambandi þeirra Dísu, sem í útvarpsuppfærslunni
verður að engilblíðum sakleysingja. En hún kemur of seint,
hinir illu eiginleikar Lofts hafa náð svo miklu valdi á honum
að úr honum verður ekki framar gerð siðferðisleg vera. Barátta
góðs og ills í sál Lofts verður hér hreyfiaflið í harmleik hans, því
að samviskan og óttinn við refsingu guðs hamlar stöðugt sjálfs-
hyggju hans og valdagræðgi.
í raun og veru er þessi barátta þó vonlaus frá upphafi. Þeir
skapgerðareiginleikar sem Lárus gæðir Loft eru slíkir, að harla
vonlítið er að ást hans á Dísu geti haft nokkur veruleg áhrif á
hann til langframa. Upphafnir fundir þeirra koma heldur illa
heim og saman við þá sálfræði sem ber uppi þróun hlutverksins
að öðru leyti. Loftur er jafnvægislaus og skapbráður en skortir
þó hvorki sjálfsöryggi né einbeitni og það boðar ekkert gott að
slíkir eiginleikar skuli tengjast áhugamálum hans og siðgæðis-
þroska. Þessi einkenni liggja svo ljós fyrir snemma í leiknum,
að örlög Lofts geta tæplega komið neinum á óvart. Sambandið
við Dísu er einnig svo tilviljunarkennt og áhrifalítið að það
megnar ekki að gæða leikinn neinni verulegii spennu. Mann-
lýsingin er þannig í heild mjög ídealistísk og úr tengslum við
nokkurn samfélagslegan veruleik. Illmennska Lofts og siðleysi
er sprottið úr eðli hans sjálfs og við eigum engan kost á að tengja
það við neitt utan þess.
En hvers vegna leggur Lárus Pálsson jafn sterka áherslu á
þessa hlið Lofts? Að mínu viti er megintilgangur túlkunar hans
sá að sannfæra áheyrendur um að eigingirni og mannvonska
hljóti að leiða til tortímingar og dauða, ekki aðeins þess sem
hún bitnar á, heldur einnig þess sem henni er haldinn. Loftur
er miklum gáfum gæddur, en hann skortir kærleika og því áttar
hann sig ekki á því að þau markmið sem hann keppir að eru