Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 76
74
SKÍRNIR
JÓN VIÐAR JÓNSSON
34 sýn., á fyrra leikári 46 sýn., m.f.sýningum 100, samt. 134 sýn.“ Því mið-
ur eru engar tölur um aðsókn gefnar upp í þessum skrám. Þessi talnarugl-
ingur kemur þó ekki að sök hér, þar sem aðalatriðið er samanburður við
sýningafjölda á Galdra-Lofti.
3 Sjá t.d. Morgunbl. 15/1 1969.
4 Sem dæmi má vitna til ummæla Sigurðar Nordals í formála að Sagnakveri
Skúla Gíslasonar (Rvík 1974): „Jóhann Sigurjónsson lætur Loft að vfsu
segja: „Mér er aðeins ein leið fær, ég verð að halda lengra inn i dimm-
una.“ En annars smækkar mynd Lofts ekki einungis í höndum Jóhanns,
heldur gengur hann x rauninni á snið við efni sögunnar. Þar teflir Loftur
vitandi vits og í fullri alvöru við myrkravöldin um ofurmannlegan mátt
eða eilífa glötun. í leikritinu er Loftur ekki annað en forvitinn og ístöðu-
lítill unglingur, sem geggjast af hjátrú og ástamálum og sér ofsjónir. Jó-
hann getur gert sér mikið yrkisefni úr örstuttri og þurri frásögn af vinnu-
konunni, sem Loftur barnaði og kom fyrir kattarnef. En hann treystir
ekki sér né samtíðarmönnum sínum til þess að lifa sig inn í hina römmu
og afdráttarlausu forneskju sögunnar, heldur reynir að skýra hana sál-
fræðilega, meðal annars með mætti „óskarinnar" (bls. XVI). Og í Leikhús-
inu við Tjörnina skrifar Sveinn Einarsson: , Galdra-Loftur hefur aldrei
hlotið sömu almenningshylli, en er þó sumum meir að skapi, djúpúðugt
verk og magnað og ríkt í skáldskap sínum, en kannski ekki eins heilsteypt;
menn hafa þótzt finna á leikritinu brotalöm, og kannski er skýringin sú
að nútímamaðurinn Jóhann Sigurjónsson elur i brjósti sér efa um hinztu
rök, en þjóðsagan, sem leikurinn byggist á, trúir hins vegar skilyrðislaust
á galdur og helvxti. Þess vegna er Loftur viti firrtur í síðasta þætti, þar
sem takmarkinu, bók máttarins, getur hann per se ekki náð, ef hún er
aðeins hugarfóstur." (bls. 63).
5 Þessu til áréttingar skulu hér tilfærð orð Ólafs Jónssonar i leikdómi um
sýningu Leiksmiðjunnar (Alþbl. 15/1 69): „En sýningin varð áhugaverð og
ánægjuleg fyrir aðferð þeirra Arnars og Eyvinds að efninu, viðleitni þeirra
að prófa upp á nýtt viðtekinn leikmáta, „hefð“ Galdra-Lofts f leikhúsinu.
Sú endurskoðun er markverð og tímabær m.a. vegna þess að hún kemur
heim við fyrirætlun Jóhanns Sigurjónssonar með verki sínu sem hinn
hefðbundni leikmáti Lofts hefur varla virt sem skyldi." „Þessari aðferð,
að færa Loft niður á jörðina, til annarra manna og samtíðar sinnar, fylgir
vitaskuld sú áhætta að lýsing Lofts verði eintóm geðveikilýsing, „case-
study". Náttúrlega veiður ekki hjá því litið að Loftur er raunverulega
sjiikur á geðsmunum, þessum skilningi skilinn. En sé áherzlan einhliða
á afbrigðileika Lofts, geðveiki hans, er hætt við að mikið af skáldskap
verksins fari forgörðum, hið algilda og sammannlega í fari Lofts. Allt á
litið þótti mér Amari Jónssyni takast merkilega vel að forðast þessa
þröngu takmörkun hlutverksins, og er það vafalaust að þakka áherzlu
leikarans á æsku Lofts, óþreyju og leiða á öllu sem orðið er venjubundið