Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 74

72
SKÍRNIR
JÓN VIÐAR JÓNSSON
ímynda sér að leikur og texti eigi að einhverju leyti ólíkra hags-
muna að gæta. sem verði að vernda með einhvers konar ótta-
jafnvægi á milli þeirra. Textinn og leikurinn eru hvort tveggja
tilraunir til að koma á ákveðnum mannlegum samskiptum og
skáldið og leikarinn eiga nákvæmlega sömu hagsmuna að gæta:
að boðskapur þeirra nái fram að ganga og hafi tilætluð áhrif
á áhorfandann. Auðvitað verðum við að gera ráð fyrir að þeir
séu þátttakendur í sömu baráttu, séu að reyna að gefa sömu
lífsreynslu mál og trúi á svipuð félagsleg markmið; annars ættu
þeir enga samleið. Leikhúsið hlýtur að velja texta sína og stofna
til samstarfs við höfunda í þeim tilgangi að nálgast þessi mark-
mið og geta rækt skyldur sínar við áhorfendur. Sé höfundum
og listamönnum leikhússins full alvara með að helga list sína
baráttu fyrir bættu samfélagi, hafa þeir enga ástæðu til að vera
með hégómlegan meting um hvort sé nú mikilvægara leikritið
eða leiksýningin. En þá verður skipulag leikhússins einnig að
breytast þannig að höfundum og leikhúsfólki sé kleift að sam-
ræma listsköpun sína og öðlast skilning á tjáningartækjum hvers
annars.
Þau vandamál sem hér hafa verið reifuð eru viðameiri en
svo að þeim verði gerð fullnægjandi skil innan marka þessarar
ritgerðar. Auk þess getur það vart talist í verkahring leikhús-
fræðinnar að finna lausnir á þeim erfiðleikum sem leikhús nú-
tímans á við að etja; allt sem hún getur gert er að varpa auknu
Ijósi á þá og auðvelda þannig þeim sem vinna í leikhúsinu —
og þeim sem stjórna því — að leysa úr þeim. Leikhúsfræðin getur
í hæsta lagi reynt að tína til rök fyrir því að ein lausn sé e.t.v.
hentugri en önnur, og vitaskuld er viðbúið að í skilgreiningum
hennar á ákveðnum vandamálum felist óbein ósk um hvernig
þau verði leyst. En leikhúsfræðin getur aldrei skorið úr um
hvaða lausnir séu bestar eða hvaða afleiðingar þær muni hafa
fyrir leikhúsið í heild; því verður leikhúsfólkið sjálft að ráða
fram úr.
Sú rannsókn, sem hér hefur verið gerð á leiksviðssögu Galdra-
Lofts, segir vissulega ekki mikið um, hvernig koma má í veg
fyrir að farið verði með önnur leikrit á svipaðan hátt. Með til-
vísun til þess sem ég sagði hér að framan um sameiginleg mark-