Þjóðmál - 01.03.2009, Qupperneq 81

Þjóðmál VOR 2009 79
Evrópusambandinu, þar sem ráðherraráðið
tekur úrslitaákvarðanir um hámarksafla
og hvaða tegundir er leyfilegt að veiða,
svo og um veiðiaðferðir og veiðarfæri . Í
ráðherraráðinu myndu Íslendingar aðeins
ráða yfir 3 atkvæðum af 348 miðað við
núverandi stærð ESB .“ (s . 184–5)
*
Umræða um mögulega aðild Íslands að
Evrópusambandinu hefur að verulegu
leyti snúist um efnahagsmál og forræði yfir
auðlindum . En það er ekki síður
þörf að ræða áhrif Sambandsins á
þróun lýðræðis í aðildarlöndunum .
Í fyrstu og lengstu greininni í
bókinni, „Hnattvæðing – skil
heimaslóðar og stjórnmálavalds?“,
segir Björn frá sjónarmiðum
tveggja virtra fræðimanna um þetta
efni en tekur ekki afstöðu til þeirra .
Hann greinir fyrst frá áliti þýska
félagsfræðingsins Ralfs Dahrendorfs og
dregur það saman í svofelldum orðum:
„„Það er erfitt,“ segir Dahrendorf, „að
kom ast að annarri niðurstöðu en lýðræði
og þjóðríki séu tengd hvort öðru . Veiki
alþjóðavæðing þjóðríkið veikist einnig
lýðræðið . Til þessa hefur okkur ekki tekist
að nýta kosti lýðræðis í stjórnmálastarfi
utan þjóðríkisins .“ Niðurstaða hans er,
að Evrópusambandið standist ekki sjálft
lýðræðiskröfur, sem það gerir til þjóðríkja,
sem óska aðildar að sambandinu . Hann
telur einnig, að á tímum alþjóðavæðingar
sé erfiðast að tryggja almenningi áhrif
á ákvarðanir stofnana, sem starfa utan
landamæra þjóðríkja og hafa yfirþjóðlegt
vald .“ (s . 47)
Þess má geta að Dahrendorf átti um
tíma sæti í framkvæmdastjórn Evrópu sam­
bandsins .
Björn vitnar einnig í þekktan franskan fé­
l ag sfræðing, Alain Touraine, sem heldur því
fram að yfirþjóðlegt vald geti farið saman
við lýðræðisleg áhrif almennra borgara á
nærsamfélag sitt en skýrir kenningar hans
ekki nógu vel til að gott sé að átta sig á því
hvernig þær eru hugsaðar . Ég er sennilega
ekki eini lesandinn sem gjarna vildi að
Björn hefði sagt meira um þetta efni .
Í mínum augum virðist ýmislegt í þróun
Evrópu sambandsins gefa tilefni til þess að
hafa áhyggjur af framtíð lýðræðis innan
þess .
Í lýðræðisríki þarf stjórnmálamaður sem
vill breyta lögum í landi sínu að fá
meirihluta lög gjafarsamkundunnar
á sitt band . Hann þarf að taka þátt
í rökræðu sem fer að mestu fram
fyrir opnum tjöldum og getur
haft áhrif á vinsældir hans meðal
almennings .
Það er að ýmsu leyti þægilegra fyr­
ir atvinnustjórnmálamenn að starfa
á vettvangi Evrópusambandsins .
Stór hluti af lögum þess er ákveðinn af fá­
mennu ráðherraráði . Umræður innan þess
vekja litla athygli og það er auðveldara að
sannfæra nokkra kollega, sem líka eru á
toppnum í stjórnmálum og skoða heiminn
með augum valdsmanna, en heilt þjóðþing
þar sem er alls konar lið og enginn friður
fyrir fjölmiðlum .
Ráðherraráð Evrópusambandsins er
fámennur hópur með mikil völd . Hvernig
ráðherrarnir beita þessu valdi hefur
að jafnaði lítil áhrif á úrslit kosninga í
heimalöndum þeirra, þar sem kosið er um
mál sem eru á valdi einstakra ríkja fremur
en Evrópusambandsins .
Fyrir þá sem hafa náð langt í stjórnmál­
um er Evrópusambandið tækifæri til að hafa
meira vald en hægt er í venjulegu lýðræðis­
ríki og innan ráðherraráðsins er hægt að
beita valdinu án þess að eiga á hættu að
missa það, því þegar verk stjórnmálamanna