Þjóðmál - 01.06.2014, Qupperneq 53

52 Þjóðmál SUmAR 2014
metin siðlaus meðal bókmenntafrömuða
stríðs áranna og áranna þar á eftir . Kristmann
skrifaði afþreyingarbækur af hreinni og klárri
atvinnumennsku sem sjá má af bréfum hans
heiman að frá sér í Hveragerði til útgefanda
síns á Ísland, Ragnars í Smára, sem eru
mörg (1943–1953) og gripið verður niður
í hér á eftir til vitnis um kjör Kristmanns
á árum hans í Hveragerði . Gróðasjónarmið
þykir ekki umtalsvert í dag, hvort sem um
er að ræða bækur eða annað söluvænlegt,
hvað þá álösunarvert . Öðru máli gegndi um
kröfur til rithöfunda á höfundartíð Krist-
manns eins og er á flestra vitorði .
Niðurstaða vinstri róttæklinga varð sú að
refsa bæri Kristmanni fyrir sölumennskuna,
enda óumdeilt að hann hafði komist í efni
úti í Noregi á tæplega einum og hálfum
áratug og nærfellt verið á götunni hér heima
fram að því . Og ekki bætti úr að sagna skrif
Krist manns fyrr og síðar töldust skorta
karl mannlegt raunsæi, þær væru kven hollar
um of, jafnvel eldhúsrómanar með tilvísun
í heima vinnandi húsmæður sem lægju í
róman tískum bókum í stað annarrar þarfari
iðju . Kristmann var kvenhollur og dró ekki
meira dul á það en svo, að hann gekk í hjóna-
band með hverri þeirri konu sem hann varð
ásthrifinn af, ef hann gat komið því við .
Hvort tveggja tilefnið varð til þess að hinn
sið prúð ari hluti íslensku kvenþjóðarinnar
hélt úti óhróðri um Kristmann og kvenna-
mál hans .
Kristmann skrifaði afþreyingarskáldsögur
af bestu gerð líkt og Einar Kárason hefur
gert í seinni tíð og amast enginn við því, sem
betur fer, þótt seljist, fyrir vitundarvakningu
sem hófst með stofnun Rithöfundasam-
bands Íslands 1974 og hefur staðið yfir
stanslaust síðan . Kristmann var öðrum
siðum vanur í höfundaruppeldi sínu sem
hann hlaut á Noregsárunum og allt útlit
er fyrir að hann hafi ekkert skilið í því
gerningaveðri sem magnað var gegn honum
eftir heimkomuna og alla tíð síðan meðan
hann lifði, enda var hann áreiðanlega að
upplagi ópólitískur friðsemdarmaður .
Um prívatmanninn Kristmann Guð-
munds son, sem svo mjög var bitist um
á árat ugunum eftir að hann var sestur að
á Íslandi á ný, er nærtækt að ætla að hafi
tilheyrt þeim legg menningar okkar sem
rekja má til Íra og ætla má kvenvænan, jafnvel
undirseldan mæðraveldi . Þankagangur sem
fremur lýtur stjórn hjartans en heilans og
frá landnámstíð þreifst fyrir tilstyrk tvenns
einkum, þjóðsagna og kvenna sem sögðu
börnum sögur af ræktarsemi við þann arf .
Leikfélagar Kristmanns í bernsku voru
einkum álfar eftir ævisögunni og eftir því
sem lengra leið á ævina leitaði hann frekar
að sjálfsréttlætingu á dularsviðum, kannski
vegna þeirrar orrahríðar sem á honum stóð
og linnti ekki . Hann naut ekki móðurhlýju
í bernsku og af föður sínum, alræmdum
kvennabósa, hafði hann enn minni afskipti
Fljótlega eftir að hann var sestur að á ný í . . . heimalandi sínu
hófust pólitískar ofsóknir gegn
honum af hálfu íslenskra vinstri
manna, fyrir íhaldspólitík, sem
á hann var borin, og fyrir fleira,
en þó líklega helst fyrir það, að
íslenskum menntamönnum var
á þessum tíma ætlað af hinum
róttækari stjórnmálaöflum í landinu
að hafa uppi ágreining hvar sem
var og hvenær sem var milli alvöru
bókmennta . . . og afþreyingarskrifa
sem nærtækast var að bendla
Kristmann við . . .