Þjóðmál - 01.06.2014, Qupperneq 96

Þjóðmál SUmAR 2014 95
félaginu . Viðbrögðin létu ekki á sér standa .
Vinstrisinnaða tímaritið Þjóðlíf (kom út
1985 til 1991) birti í mars 1990 grein
um það sem nefnt var „fámennisveldið“ í
íslensku efnahagslífi undir fyrirsögninni
„Kolkrabbi eða kjölfesta?“ .
Að vinstrisinnar veittust að Eimskipa-
félaginu var ekki nýnæmi . Hitt sætti meiri
tíðindum að í Reykjavíkurbréfi Morgun ­
blaðsins hinn 10 . mars 1990, fimm dögum
fyrir aðalfund Eimskipafélagsins, birtust
aðfinnslur í garð félagsins með vísan
til listans yfir 15 stærstu hluthafa þess,
vangaveltur um samþjöppun valds innan
þess, hvernig menn hefðu eignast hluti sína .
Þá var spurt hvort útþensla félagsins væri að
verða of mikil fyrir íslenskt samfélag .
Saga Eimskipafélagsins ber með sér að
fram til þessa dags hafði Morgunblaðið
jafnan tekið upp hanskann fyrir félagið
þegar að því var vegið eða umsvif voru talin
of mikil fyrir íslenskt viðskiptalíf .
Hér urðu tímamót í umræðum um
þróun íslenskra atvinnufyrirtækja . Þau voru
eðlilegur þáttur í breytingu á samfélaginu
þar sem ríkið hætti beinni eignaraðild að
Eimskipafélaginu, hætti að ákveða farmgjöld
félagsins og ýtt var undir kaup almennings
á hlutabréfum . Athygli hlaut að beinast að
þessu stóra, vel rekna og nútímalega félagi .
Ég man vel eftir þessum deilum um
stærð Eimskipafélagsins og umræðunum
um afstöðuna sem fram kom í
Reykjavíkurbréfinu . Ég var aðstoðarritstjóri
Morgunblaðsins árið 1990 en los var komið
á mig sem leiddi til þess að ég bauð mig
fram í prófkjöri vegna alþingiskosninga
vorið 1991 en prófkjörið var haldið haustið
1990 .
Ég dró taum Harðar Sigurgestssonar í
umræðum um þessi mál á vettvangi blaðsins .
Ég hef jafnan verið þeirrar skoðunar að
skynsamlegt sé fyrir íslenskt atvinnulíf að
á vettvangi þess starfi opin, öflug fyrirtæki
þar sem stjórnendur beri ábyrgð gagn-
vart fjölsóttum, vel undirbúnum aðal- eða
hlut hafafundum . Það er eðli allra félaga
að innan þeirra myndast kjarni sem leiðir
þau í sókn eða snýst til varnar eftir því sem
aðstæður krefjast .
Þegar litið er til umsvifa lífeyrissjóða og
eignarhluta þeirra í íslenskum fyrirtækjum
á líðandi stundu og hvernig að því er
staðið að velja menn í stjórnir sjóðanna eða
hvernig einstakir stjórnarmenn í þessum
sjóðum beita sér til að hafa áhrif í stjórnum
fyrirtækja í eignarhaldi sjóðanna er þögnin
um alla þá stjórnarhætti hrópandi .
Saga Eimskipafélagsins eftir eigenda-
skiptin 2003 sýnir hvernig unnt er á
skömmum tíma að gjörbreyta og umbylta
fyrirtæki í föstum skorðum . Minna
lýsingarnar í bók Guðmundar helst á
markvissa viðleitni til að uppræta fortíðina
eins og gerist þegar byltingarmenn komast
til valda . Öfgakennd stórmennska virðist
hafa gripið um sig . Hratt er farið yfir sögu
og að sumu leyti of hratt til að allt skýrist
sem forvitnilegt væri að vita .
Að lokum tókst að aftra gjaldþroti með
gerð nauðasamnings og aðkomu stórs er-
S aga Eimskipafélagsins eftir eigenda skiptin 2003 sýnir
hvernig unnt er á skömmum tíma
að gjörbreyta og umbylta fyrirtæki
í föstum skorðum . Minna
lýsingarnar í bók Guðmundar
helst á markvissa viðleitni til að
uppræta fortíðina eins og gerist
þegar byltingarmenn komast til
valda . Öfgakennd stórmennska
virðist hafa gripið um sig . . .