RM: Ritlist og myndlist - 01.03.1948, Page 73

AMERÍSKAR NÝBÓKMENNTIR
RM
Orðin „nýamerískar bókmennt-
ir“ krefjast nokkurrar skýringar,
hugtakið gefur undir fótinn þeirri
spumingu, að hverju leyti þessar
bókmenntir séu frábrugðnar hin-
um, er á undan koma, og hvar eigi
að setja takmörkin. Það er algengt
að flokka saman jafnólíka og
óskylda höfunda eins og Stephan
Crane, Theodore Dreiser, Edith
Wharton, sem skrifuðu öll eða
flest meginverk sín fyrir 1920, og
yngri kynslóðina, eftirstríðshöf-
undana William Faulkner, John
Steinbeck og Emest Hemingway.
Allir þessir höfundar eiga a. m. k.
eitt sameiginlegt, verk þeirra eru
slitin úr tengslum við hefð 19.
aldarinnar. Amerískar bókmenntir
á 19. öld voru mótaðar af sterkri
hefð í stíl, málfari og efnisvali.
Þær vom háðar ákveðnum sið-
ferðiskenningum, ákveðinni hátt-
vísi, nokkuð samfelldari heimspeki
og trúarhugmyndum, féllu í einum
farvegi nálega kvíslalaust. Undan-
tekningar finnast, Walt Whitman
og Herman Melville til dæmis, en
þessir höfundar náðu aldrei mik-
illi hylli, a. m. k. ekki Melville,
fyrr en upp úr heimsstyrjöldinni
fyrri. Einkenni nýamerískra bók-
mennta í heildarsýn er aftur á
móti fjölbreytni, skortur á hefð
eða hefðafjöldinu, persónuleg ein-
staklingshyggja. Þessi athugasemd
á ekki síður við nýamerískan kveð-
skap eða bókmenntagagnrýni en
skáldsögur.
Ég mun í fyrri hluta þessa þátt-
ar minnast á nokkra skáldsagna-
höfunda, en víkja síðar að ljóð-
skáldunum og gagnrýnendum, ef
rúm vinnst til. Ég ræði ekki um
leikritahöfunda, en ætla að bera
fram þá almennu staðhæfingu, ef
hún skyldi leyfileg, að leikritagerð
standi að baki öðrum bókmennta-
greinum í Bandaríkjunum. Þar í
felst enginn samanburður við önn-
ur lönd. Og Eugene O’Neill er ein-
stæður og rúmast illa í smágrein.
Áður en snúið er að einstökum
höfundum, er nauðsynlegt að gera
enn lítils liáttar sögulegar athuga-
semdir. Þau miklu umskipti, sem
gera6t í amerískum bókmenntum
á síðustu áratugum og farið var að
brydda á um 1890, eru stundum
táknuð með orðinu „uppreist“,
þó að ekki sé alltaf jafnljóst,
hverju var risið gegn.
Nokkuð er það, að liin nýja
hreyfing virðist byrja með e. k.
raunsæisstefnu, í sögum Franks
Norris, Stephens Crane, Theodores
Dreiser og fleiri. Þó virðast þessir
höfundar (að undanteknum Nor-
ris) hafa verið lítið snortnir af
hinum fræðilega realisma og nátt-
úrustefnu (naturalisma), sem oft
er kennd við Zola (og Flaubert)
og verið hafði efst á baugi í Frakk-
landi um liríð. En liinn nýi amer-
íski realismi bar vissulega í sér fræ
þjóðfélagslegrar ádeilu og varð
fljótlega hið bitrasta vopn í hönd-
um liöfunda eins og Uptons Sin-
67