Morgunblaðið - 18.09.1974, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1974
3
Sögusýningin
sett á svið
Frá vinstri: Sölvá Patursson kona Páls bónda f Kirkjubæ, Páll, Ingrið Dalsgarð kona Jóannisar sem
stendur lengst til hægri. Myndin var tekin á Skólavörðustfg f gær.
Færeyskir bændur kanna
rekstur mjólkurbúa og
sláturhúsa á ísafirði
Rabbað við Pál bónda í Kirkjubæ
PÁLL Patursson bóndi á Kirkju-
bæ f Færeyjum og Jóannis Dals-
garð búfræðingur eru f heimsókn
á tslandi um þessar mundir til
þess að kynna sér rekstur og upp-
byggingu mjólkurbúa og slátur-
Sífelld
rigning
Djúpavogur, 17. september.
HÉR hefur rignt mikið að undan-
förnu og enn virðist ekkert ætla
að stytta upp. Að vonum er fólk
orðið nokkuð leitt á þessari miklu
rigningu. Slátrun er nú að hefjast
í frystihúsinu, en ekki er vitað
hve mörgu fé verður slátrað að
þessu sinni. I fyrra var slátrað
hér 11 þús. fjár.
A meðan sláturtíðin varir,
stöðvast öll vinna í frystihúsinu
við fiskvinnslu, en sá fiskur sem
berst nú að landi er saltaður og
verður svo fram yfir sláturtið.
Mikið er um byggingar hér á
staðnum, þar á meðal er verið að
byggja nýtt frystihús. Þá eru
nokkur einbýlishús í smíðum.
— Fréttaritari.
Skeyta-
og símtala-
gjöld hækka
Póst- og símamálastjórnin hef-
ur auglýst hækkun á skeyta- og
símtalagjöldum til útlanda. Nú
kostar skeyti pr. orð til Danmerk-
ur kr. 22, símtöl pr. mín. kr. 216
og telex pr. mín. kr. 54. Til Banda-
ríkjanna kostar nú skeyti pr. orð
kr. 64—74, sfmtöl kr. 572 pr. mín
og telex pr. mín kr. 321. Til
Englands kostar skeyti pr. orð nú
kr. 25, símtöl pr. mín kr. 198 og
telex pr. mfn. kr. 50.
Kanadísk
sundlaug
rísá
Stokkseyri
Stokkseyri 15. sept.
UM þessar mundir er verið að
reisa á Stokkseyri sundlaug.
Sundlaugin, sem er 8x16 metrar
að stærð er innflutt frá Kanada.
Er hún úr plastdúk, en grindin er
úr stálblönduðu áli.
Laugin á að vera í nánd við
barnaskólann og er mjög fljótlegt
að koma henni upp.
húsa.Við röbbuðum við þá félaga
um ferð þeirra, en forsagan er sú
að fyrir tæpum tveimur árum
samþykkti Bóndafélag Færeyja
að hefja könnun á þvf að byggja
upp rekstur mjólkur- og slátur-
húsa, sem fram til þessa he'ur
ávallt verið á vegum einstaka
bænda án nokkurrar heildar-
skipulagningar. Veitti Bóndafé-
lagiö peninga til þessara athug-
ana og þeir Páll og Jóannis hafa
nú verið að kanna þessi mál, fyrst
f Noregi og sfðan hér á landi, en
Jóannis vinnur fyrir Jarðaráð
Færeyja. Hér á landi hafa þeir
haft samband við Búnaðarfélag
Islands og í gær ferðuðust þeir
um Vesturland, m.a. Borgarnes,
Hvanneyri og ýmsa bóndabæi þar
um slóðir til þess að kynna sér
þessi mál. Á morgun fara þeir
sfðan til Akureyrar og nágrcnnis
og einnig munu þeir kynna sér
rekstur mjólkurbúa og slátur-
húsa á Suðurlandi og dreifingu á
þeirra vegum.
Páll bóndi f Kirkjubæ hefur
umfangsmesta bú af öllum bænd-
um f Færeyjum, en hann er með
45 nautgripi og knappt 800 kind-
ur þegar lömb eru talin með.
Hann kvað vanta stórlega slátur-
hús f Færeyjum og yrði það að
geta tekið um 25000 kindur til
slátrunar. Um 150 bændur eru f
Bóndafélagi Færeyja, en alls eru
um 300 bændur f Færeyjum, sem
stunda meiri eða minni búskap.
„Við framleiðum um 4,5 millj
Iftra af mjólk á ári, sagði Jóannis,
„eða um 100 lítra á hvern íbúa á
sama tíma og fslenzkir bændur
framleiða um 400 Iftra á hvern
fbúa,“ Því þarf að flytja inn
mjólk og mjólkurafurðir til Fær-
eyja og kemur það mest frá Dan-
mörku. Danir byggja sfna sölu á
afsláttarverði, en mjólkin er ekki
góð. Eins er flutt inn kjöt og m.a.
voru flutt 200 tonn af lambakjöti
frá Islandi s.l. ár. t Færeyjum eru
nú um 2500—3000 nautgripir og
72 þús. kindur eða um 125 þús.
þcgar lömb eru meðtalin. Mjólk-
urkýr eru 1500.
Páll kvað bændur f Færeyjum
vonast til þess að mjólkurfram-
leiðslan kæmist uppí6—7 millj.
lftra á ári innan tfðar, en þörfina
kvað hann þó mun meiri.
UNDIRBÚNINGUR fyrir sögu-
sýninguna „ísland — íslendingar,
sambúð lands og þjóðar í ellefu
aldir“, hefur nú staðið yfir í nokk-
urn tíma I Kjarvalshúsinu á Sel-
tjarnarnesi, en sýningin verður á
Kjarvalsstöðum 5. október til 17.
nóvember næstkomandi. í Kjar-
valshúsinu á Seltjarnarnesi hefur
hópur ungra listamanna undir
stjórn Einars Hákonarsonar list
málara unnið af mikl.u kappi frá
því snemma í sumar við að undir-
búa skreytingar, kort og útskýr
ingarspjöld fyrir sögusýninguna.
Sögusýningin er haldin á veg-
um Þjóðhátíðarnefndar 1974 í til-
efni 1100 ára afmælis Islands-
byggðar og er liður í þjóðhátíðar-
haldinu á árinu. Eins og heiti
sýningarinnar ber með sér, er til-
gangur sýningarinnar að sýna
hvernig landsmenn hafa búið um
sig og farið með landið allt frá
landnámi. Sýningin er sambland
af náttúrufræði og sögu þjóðar-
innar, en þó er ekki farið inn á
svið persónusögu, heldur er sagt
frá ástandinu hverju sinni.
Mikið verður af skemmtilega
hönnuðum kortum og spjöldum
sem sýna hvernig mannfólkið hef-
ir þrifist í landinu í 11 aldir. Þá
verður mikið af ljósmyndum,
bæði gömlum og nýjum og meðal
annars verður sérdeild með ljós-
myndum frá þjóðhátíðinni á Þing-
völlum 28. júlí sl. Sýningin fylgir
tímatalinu, en leitast er við að
sýna þætti eins og t.d. húsagerðar-
sögu, hvernig landið er notað
hverju sinni, trúmáí og kirkju-
starfið, jarðfræði, einokunar-
verzlunartímabilið, landflóttann
til N-Ameriku og m.fl.
Á sýningunni á Kjarvalsstöðum
verður auk þess boðið upp á all-
marga fyrirlestra og þar verður
aðstaða fyrir kennara, sem vilja
skýra sýninguna sérstaklega fyrir
nemendum sínum. Gert er ráð
fyrir að skólar fái afnot af sifeu-
sýningunni utan venjulegs
sýningartíma, til þess að skólafóik
geti notið hennar í sem ríkustum
mæli.
Eins og fyrr segir, hefur Einar
Hákonarson listmálari séð að
mestu um undirbúning sögusýn-
ingarinnar, en hann hefur haft
fjölda sérfræðinga frá hinum
ýmsu stofnunum og skólum lands-
ins sér til aðstoðar og ráðlegging-
ar. Með Einari hafa starfað Elias
Sigurðsson teiknari, Gunnar
Steinþórsson teiknari, Ólöf Árna-
dóttir teiknari, Guðbjartur Krist-
ófersson kennari og Helgi Skúli
Kjartansson sagnfræðingur. Mats
Wibe Lund ljósmyndari hefur séð
um undirbúning ljósmyndanna,
sem notaðar verða.
Að starfi við undirbúning sýningarinnar.
Í8áf ð &
1,1. Mjnn/fitrtltiff 19. so|itemi»or 1H74.
— Ætljorð vor lietlr í sutnar útl að fagna incrkileguin við-
burði, svo merkilegmn, að lians finnst ekki gelið í sOgu nokk-
urs lantls cða nokkurrar þjóðar. ]>nð er þvi cngin furða, þóll
þcssiiin viðburði, þiisuml-úra-afma'li þjóðar vorrar, liafl vcrið
mikill gaiimur gellnn. Pjallkonnn hvila, cr þriimir einmana
hjer við heimsknut norður, flestum ókunn, og einkis virð, lieflr
f sumar verið ú hvcrs mnnns vörum, og skúld og múlskörnngar
um viða veröld keppzt livor við annan nð róma lofslfr liennor.
Krændur vorir og vinir hafa flykkzt að oss úr öllum úttum til
þess að Ijá oss rainfOgnoð sinn og bera frani liamingjiióskir
o$s til handa um þiisuud ár þau, er I liönd fara. Svo sem nð
likindnm rteöur, húfiim vjer Islendingar sjúlllr fugnað þessum
viðburði scm bezt vjer kunnitm, og höfðiim föng til, og hvert
mannsbarn vor á meðal nolið afmælisgleðinnar með Ijöri og
áhuga.
En jnfnfraint gleðinni licflr I brjósli hvcrs góðs fslend-
ings hreift sjer harmtir út af óhamingju og eymdarhag ættjarð-
nr lians, og margur góður drengur hefur eflnusl slrengt þess
lieit, að verja öllum mætli sfnum til þess að viuna aö viðreisn
liennar úr únaiið örbirgðnr og óstjórnar.
F.n, þótl andinn sje reiðubúinn, er holdið veikt. |>að fýsir
jafnnn I hið gamla flet ómcnnsku og úlmgnleysis, og ofurselur
sig ánauðaroki eigingirni, simdurlxndis og tortryggni.
Við slikan óvin verður að beila meguiim steringum, og
það að staðnldri. Ilcztu menn landsins og múltarstólpar þjóð-
arinnar eiga að láta hnna lieyra rödd sína, hvetja lýðinn og
örva lil atorku og manndáðar, og lcggja á rúðln til þesa að
framkvæmdirnar beri sem bezta ávexli. Og þcir sem ú þess-
ari þjúðhútið hafa svnrizt i anda I fóstbræðralng til þess að
verja kröptiim siniun fósturjörð vorri til viðreisunr og framfara,
þurfa að gcla talast við og borið samnn rúð
arinnar, eða þú að skcmmla mönnum ú fallegnn húlt. Starl
ritstjómarinnar xtti þvi ckki aö þurfa að vera annað en nð sjú
um, að blaðið færi lesendum slnum sem minnst af þvl, er
cngino fróðleikur eða gagn eða skemmtun er I. Leggi lands-
menn slika rœkt við þjóðliúliðarbarn þelta, er mikil von að
það dafni.
Alþingiskosningarnar í liaust.
1 kosningum til alþingis höfum vjer Islendingar margsinnls
bakað oss mikið tjón með tómlæli voru og úhugaleysi. Til
inálsbóta oss höfum vjer talið, að alþingi væri ekki ncma rúð-
gjafarþing; nú vstri rúðum þess enginn gaumur geflnn, og
mætti þvi standa á sama, hvort þau væri góð eða ill, viturleg
eða fúvisleg. Jín þessi ástirða er bæði ill og skökk, sem hverj-
um manni er auðsætt, þótt ekki förum vjer aö útlista það,
enda verður benni nú ekki komið við hjeðan af, urþvi alþingi
er búlð að fú löggjafarvald. þó mun of snemmt að fura að
lilakka til að sjú mikla ös á kjörfundum til alþingis. Mcnn eru
þegar farnir að búa sjcr til aðra afsökun lil þess að komast
hjú að rxkja þá þýðingarmiklu skyldu sina, að nota sem bezt
kosningarrjett sinn, cða þeir nota ( rauninni sömu áslxðuna
og áður, en vikja henni að eins ofur lltið við. þeir segja, að
vald það, er alþingi sje veilt I stjórnarskránni nýju, sje svo
hrxðilega lilið og rýrt, ad stjórnin i Kaupmanoahöfn irúðgjaf-
inn islenzki) hafl bxði tögl og hagldir eptir sem áður. En
þótt þctla sje hverju orði sannara, svo sem hver maður sjer,
sem les sljórnarskrúna ofan I kjölínn, þá verður þó eigi borið
á móti þvi, að rúögjafanum er stórum mun meiri vandi á liönd-
um við löggjafarþing en rúðgjafar. Tillögum rúögefandi þings
Á þessu strjúlhyggða og lorfxrn lamli eru hrjcfnskipti að kalla eiua rúðið til þess að grla talast við. Mó cru blöðin, sem svo eru nefnd, einkar-góð og hcntiig brjcfnskipti. J>nu eru eins konnr opln brjef, ekki frá kanselliinu, heldur frú þjóð- iuni og til þjóðarinnar, >frú öllum til allra-. • ISAKOLD* ú að vcröa pjóðhlað i þcim skilningi, er nú hentum vjer ú, ekki einungis Llað fyrir þjóðina, heldur og frú | þjóðinni, orðsending frú þeim möiiuum mcðnl hennur, sem bezt j eru fxrir um og flnna hjú sjcr hvöt til að leggja löndum sin- ; um holl ráð og frxða þú um það sem þeim er þarflegt nð vita, einkum í þeim efnum, cr lúta nð verklegum framfórum þjöð- [ þykist stjómin ckki þurfa að fara eptir fremur en henni Itzt; | en til þess oð brjóla á bak aptur vilja löggjafarþinga þnrf j mikla fyrirhöfn. Eina ráðiO fyrir stjórnina til þess að koma [ fram sinum vilja með lixgu móti er þvf að búa avo um hnúl- j ana, að tiilögur þingsins geti varla orðið öðru visi en henni likar. í þvi skyiii er helmíngur efri deildar alþingis látinn vera konungkjörinn, og jafnframt byggt opp ú lið uf 2—3 lirxðum þjóðkjörnum, sainkvvmt þvi sem reynzt hefur að undan- förnu. I.engra en þclta þarf ekki að fara lil þess að sjá, að oss mtini ekki vanþörf ú að sxkja rœkilega kjórfundi ( haust. Oss
Islnnils miiuii. Mcnn hljóta að vakna ú hvcrjum bx,
Evja stendur upp úr sjó það heimtar að vjer vinnum,
riu i iiordursa'niim, svo fjöll og dalir flnnist x
her ú liöfði hjnrtun snjó, með frelsisroða ú kinnum.
búin niullli grætium.
ógn er hvað jeg ann þjer lieilt
Ilnna drottion blúu l>jó Isafoldin hvita;
belli tun millið forðiun, af þjer skal mig ekki neitt
girli liana söltum sjó,
svo liún stxði i skoröuiu.
Ilvar i lieimi hitlist ey Ulessi guð |<ig öld og úr,
eins þá móti gengur,
og þcssi fagra fjallamry i þusund siiinum þusund úr
á fjórugt blóð í xðum. og þúsuiid siunum lengur.
Ug lijartaö, það er eldur einn, þessa móður minnar skúl
sem aldrei þnrf að glxða; rr.iin jeg drekka tóma;
livar er til svo hurður stcinn látiö þvi með lifl og súl
að Iiúii kunni eigi' að brxða? lofsCng licnnar hljóma.
Yðar móðir eins og min llón mun taka undir cnn
Isafold hun heilir, með cldfjölliinuin slnum:
á fjöllum heunar frclsið skm • Fagnið þjcr nú, frjálsir menn,
og (xrist ofani sveitir. frelsisdegi minumU P. ó.
100 ára afmæli í safoldar:
„Ekki eimingis
fyrir þjöðina held-
ur og frá henni”
Á MORGUN, 19. sept. eru liðin
100 ár frá þvf að blaðið ísafold
hóf göngu sfna, en það var um
langt árabil sterkasta aflið f
fslenzkri stjórnmála- og þjóð-
málabaráttu. Ísafold var lengi
fylgirit með Morgunblaðinu og
kom þá út vikulega eða þar til
Ísafold flutti til Akureyrar
fyrir um það bil áratug og kom
út undir nafninu islendingur-
Ísafold. Hefur það blað hætt
göngu sinni, en lslendingur
kemur út reglulega.
Meðal ritstjóra tsafoldar
voru Björn Jónsson, Grímur
Thomsen, Einar Hjörleifsson,
Olafur Rósinkranz og Olafur
Björnsson. Meðfylgjandi mynd
er af forsfðu fyrsta blaðs Isa-
foldar 19. sept. 1874 og f leiðara
þar er stefna blaðsins m.a.
skýrð með eftirfarandi orðum:
„Beztu menn landsins og
máttarstólpar þjóðarinnar eiga
að láta hana heyra rödd sína,
hvetja lýðinn og örva til atorku
og manndáðar, og leggja á ráðin
til þess að framkvæmdirnar
beri sem bezta ávexti. Og þeir
sem á þessari þjóðhátíð hafa
svarizt í anda í fóstbræðralag
til þess að verja kröptum sínum
fósturjörð vorri til viðreisnar
og framfara, þurfa að geta tal-
ast við og borið saman ráð sín.
Á þessu strjálbyggða og tor-
færa landi eru brjefaskipti að
kalla eina ráðið til þess að geta
talast við. Nú eru blöðin, sem
svo eru nefnd, einkar-góð og
hentug brjefaskipti. Þau eru
eins konar opin brjef, ekki frá
kansellíinu, heldur frá þjóðinni
og til þjóðarinnar, „frá öllum
til allra“.
„ISAFOLD“ á að verða þjóð-
blað í þeim skilningi, er nú
bentum vjer á, ekki einungis
blað fyrir þjöðina, heldur og
frá þjóðinni, orðsending frá
þeim mönnum meðal hennar,
sem bezt eru færir um og finna
hjá sjer hvöt til að leggja lönd-
um sínum holl ráð og fræða þá
Framhald á bls. 16