Vísir - 30.04.1933, Blaðsíða 11

Vísir - 30.04.1933, Blaðsíða 11
VlSIR m Heildverslun Garðars Gfslasonar Reykjavík og Hall. Kaupir eða tekup til umboðssölu, eftir samkomulagi, ýmsar íslenskap afurðir. Sérstaklega: Ull (þvegna eda óhreina). Gærup (vel saltaðar). Kjöt (nýtt eöa saltað). Kesta (til ntHntnings). Fé (til slátpnnar). Selskinn (hert vopkópaskinn). Káifskinn (hert eöa söltnð). Sundmaga (stóran og glæran). Lýsi (af öllnm tegnndum). Sími 1500 (fjórar línur). Símnefni: Reykjavík: „Garðar“. Hull: „Gíslason“. loyr í seglin, er það Jiurfti. Þungamiðja viðskiftanna fær- ist frá austanverðri Suður-Ev- rópu til vesturhluta hennar. Minar gömlu, torsóttu verslun- arieiðir við Morgunlandið leggjast brátt meir og meir niður. í stað þeirra kemur sjó- leiðin og viðskiftin við liinn nýja heim. Stríðir straumar af gulli og silfri leggja leið sína til Evrópu. Peningarnir verða að almennum gjaldmiðli. Pen- ingaviðskiftin ryðja sér til rúms og útrýma um leið vöru- skiftunum, sem verið höfðu hið ríkjandi viðskiftafyrir- komulag til þessa. Jafnframt var liin félags- lega þróun komin J)að langt á- áleiðis, að nú risu upp i Vestur- Evrópu „sentraliseruð“ ríki á þjóðlegum grundvelli, þessi ríki urðu að einu markaðsum- dæmi, en hingað til höfðu hæ- irnir, siðan J)eir komust á fót á seinni liluta miðalda, með umhverfi sínu mvndað hver f'yrir sig eitt slikl umdælni. Borgarastéttin, sém fest liafði rætur í þjóðfélaginu og eflst um leið og handiðnaðurinn og verslunin tóku að blómgast og dafna, var nú í stöðugri upj)- siglingu. Með aðstoð hennar tókst þjóðhöfðingjunum að brjóta lénsskipúlagið og aðals- valdið á hak aftur, og taka sér einræði í hendur. Á lénsliman- um hafði aðallinn haft á hendi landvarnirnar og umboðsstörf- in. Nú urðu þjóðhöfðingjarnir að koma sér á fót öflugu mála- liði og trúrri embættismanna- stétt. En J)að kostaði mikið fé. Þeir urðu þvi að leita að nýj- um leiðum til að afla fjárhirsl- um sinum tekna. Það var raun- ar ekki lengur nema ein leið opin til J)ess: viðskiftaleiðin, þ, e. efling franileiðslu og við- skiftastarfsemi J)egnanna. Uj)j) úr þessum jarðvegi spratt það hagfræðiskerfi, sem ríkli frá 16. til 18. aldar og kall- að hefir verið Merkantilismi, verslunarstefna. Merkantilism- inn var raunar ekki lokað fræðikerfi, bygt upp á vísinda- legum grundvelli,heldur nokk- urskonar safn af ráðlegging- mn og forskriftum um })að, Iivaða leiðir séu hej)pilegastar til að auka efnahagslega vel- ferð einhverrar })jóðar. Svarið við J)eirri sj)urningu hljóðar i sluttu máli: hagstæður versl- u n arj öf nuður. Að altakm arkið er, að veita eins miklum j)en- ingum inn i^landið eihs og unt er. Leiðirnar, sem liggja að J)essu takmarki eru margar. Það er ekki tækifæri til að rekja þær hér. Eg get })á held- uf ekki dregið fram hinar ein- stöku veilur i þessari viðskifta- stefnu. Að eins get eg getið þess, að liún gerði ekki nægan greinarmun á þjóðarbúskaj) og rikisbúskap, og keppti að of einliliða eflingu sumra at- vinnugreina (iðnaðarins og verslunarinnar), á kostnað annara, landbúnaðarins. Á þann liátt gróf stefna Jæssi sér sjálf gröf og undirbjó jarðveg- inn fyrir J)á viðskiftastefnu, sem reis upj) al' rústum henn- ar: Physiokratismann. Öðrum ])ræði er Physiokrat- isminn sprottinn uj)p af við- námi við verslunarstefnunni, sumpart aftur á móti á hann rætur að rekja til náttúrurétt- arins. Samkvæmt skoðun nátt- úruréttarins er einstaklingur- inn i sum'u tilliti fæddur með sérstakri réttarstöðu, sem eng- inn getur svift liann, lieldur ekki ríkið. Hlutvérk ríkisins er að vernda J)essa rétti (eign og frelsi) einstaklingsins. Afleið- ing uppruna Physiokrat- ismans er, að liann er öfgastefna, sem gengur í öf- uga átt við Merkantilism- ann, m. ö. o. liann dregur taum landbúnaðarins um of. En frumkvöðlar hans hafa fyrst skilið rétt eðli viðskifta- straumanna og ])ví lagt hyrn- ingarsteinana að hagfræðinni sem visindagrein. Hagfræðin er á liVerjum tíma endurspeglun þeirrar við- skiftajn-óunar, sem J)á er rikj- andi. En um leið hefir liún all- mikil áhrif á })á J)róun sjálfa. Þó l'er viðskiftaþróunin í öll- um höfuð-dráttum sínar eigin götur. Meira að segja hafa flestar af hinum ýmsu við- skiftaráðstöfunum, sem vana- lega eru að meira eða minna leyti afkvæmi þeirra hag- fræðiskoðana og viðskifta- stefna, er mega sín mést á })eim tima, aðrar afleiðingar þegar til lengdar lætur en þeim var ætlað. Þa'ð rís J)á hrátt uj)j) andstaða gegn þeim. Hagfræðisskoðanir þær, sem ólu Jæssa stefna, verða brend- ar i Surtarloga nýrra kenn- inga. Hinar nýju kenningar eru raunar jafnframt græði- kvistur af gömlum stofni, sem þroskasl og ber blóm í brevtt- um jarðvegi. Það var engin tilviljun, að vagga liinnar klassisku liag- fræði stóð í Englandi á síðari liluta 18. aldar. Eftir að spuná- vélin var J)ar innleidd um miðja öldina, harst iðnaðar- starfsemin fljótt inn á alveg nýjar hrautir. Uppfundning gufuvélarinna.r (1767) og sjálf- virka vefstólsins (1786) leystu áður ój)ekt öfl úr læðingi. Stóriðjan með sinni íjölþættu, teknisku og félagslegu verka- skiftingu hóf sigurför sína. Verkaskiftingin og vélanotk- unin margfaldaði afköst vinn- unnar. Vélarnar hreyttu einn- ig aðstæðum vinnuveitanda og vinnuþiggjanda hvors til ann- ars. Ilið j)ersónulega -band slitnaði. Ný, fjölmenn stétt rís upj) í þjóðfélaginu: verka- mannastéttin. Fjárviðskiftin, lánsfjárstarfsemin hefst. Arð- starfsemin í sínum mörgu myndum kemur nú fyrir fult og alt í staðinn fyrir eigin- framleiðsluna. Eigingirnin, sem er öflugasta driffjöðrin í allri efnahagsstarfsemi, getur notið sin til fulls. Eftir skoð- un Adams Smiths, föður hinn- ar klassisku liagfræði, leiðir sú efiiahágsstarfsemi, sem byggist uj)j) á eiginhagsmuna- togstreitu einstaklinganna, sjálfkrafa af sér eðlilega, nátt- úrlega samrýming eða sam- stilling kraftanna í fram- leiðslu- og viðskiftalífinu. Um leið og einstaklingurinn þjón- ar hagsmunavonum sínum, vinnur liann heildinni mest gagn. Eftir því sem einstakl- ingurinn leggur sig hetur í framkróka, verður heildar- árangurinn meiri. Smith er })vi ekki að eins individúalist (einstaklingssinni), lieldur jafnframt universalist (lieild- arsinni). Smith gat eðliíega ekki séð hættuna, sem leyndist á bak við liina hlífðarlausu samkeppni. Framleiðslufyrir- tækin voru cnn tiltölulega líl- il og því miklir möguleikar fyrir einstaklin'gana að vinna sig áfram. Samanþjöppun fjármagnsins var enn þá skammt á veg komin og hin ólíka aðstaða, sem fjáreignin skapar, því ekki eins augljós og siðar. Al' liinum mörgu nýstárlegu \ - ... " fllýi iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiig ss j Nú þurfa menn ekki lengur j að kaupa HÚSGÖGN frá | öðrum löndum, því þau I eru nú búin til af I gerðum og | Vepslunixmi ÁFRAM LAUGAVEG 18. - REYKJAVÍK + t N .... _ af íslenskum kunn á 11 u m ö n n u m. Seljum einnig allskonar íþróttatæki, innlend og erlend. Vörur sendar gegn póstkröfu kvert á land sem óskað er. Sími 3919. 1 .................................................................................I.......IIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIII /
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.