Vísir - 24.12.1953, Blaðsíða 5

JÓLAB-LAÐ VÍSIS
9
„Því miður, Jón minn“, svaraði
ég, „hún hlýtur að vera trú-
lofuð öðrum, fyrst hún skrifar
ekki.“ „Já, það segirðu satt,“
sagði Jón, „þarna kom það,
svona falleg stúlka er eklci lengi
að trúlofa sig,“ og þar með var
það útrætt mál.
En bréfið hef ég átt allt til
þessa.
Jón var mesti jarðvöðull og
fór illa með fötin sín. En það
var heldur ekki þrifalegt, að
klifra niður í súrheysgryfjuna
á vetrin og bera votheyið upp
handa kúnurn, en Jón var hinn
ánægðasti og fékk sér væna
tuggu við og við. Var þá synd
að segja, að hann væri kyssi-
legur. Alltaf var hann að meiða
sig á hönduirum og kom hann
þá upp til mín og bað mig að
binda um skrámur sínar. Hafði
ég hiá mér mjúkar rýjur og
blandað lysol í flösku í rúms-
horninu. Þvoði ég hendur hans
úr því og batt svo um eftir
beztu getu. Var Jón mjög þakk-
látur fyrir. Einhverju sinni
sagði amma mín við hann:
„ti'-ver heldurðu nú að bindi um
sár þín, þegar hún Eva er farin,
eða hví keiitur þú alltaf til
hennar?“
„Æ, ég veit það ekki,“ sagði
Jón, „ætli mér verði eklti eitt-
hvað til, en hún stríðir mér
aldrei. guð blessi bana.“
Maðurinn cins
og síólpípa.
Einhverju sinni spurði ég
Jón: „Hvað er maðu-rinn eigin-
iega, Jónsi? Þú hlýtur að vita
j a', bví þú er heimspeking-
ur.“ Þá fékk ég þetía einkenni-
lega svar: „Maðurinn er eins
og stólpípa, það gengur allt úr
honum, sem í hann er látið!“
Ástæðán fyrir því,. að Jón
fé.kk viðurnefnið „Hnúta-Jón“
var sú, að Jón' mátti ekki sjá
spotta án þess að hnýtá upp á
hann. Man ég' hvað afi var reið-
ur fyrir það, hvernig Jón fór
með reipin, og það var sannar-
lega eklci svo lítið verk að leysa
fcaggana, þegar Jón fór á milli,
því hann hafði hrtýtt upþ á
livern enda, sem hann náði til
og afi leysti alla hnúta og bánn-
aði' Jóni að hnýtaaftur.Þá hristi
Jón hausinn og sagði: „Eg held
rnað'ur verði nú að hafa það á
al'la kanta, Baídvin." Og' Jón
hafði það víst „á alla kanta“,
því reipin voru öll ramm-hnýtE,
þegar á engjarnar kom aftur.
Amrna mín þjónaði Jóni, en
j:að væri synd að segja, að það
héfði vérið sældarbiauð. Bæði
var það, að Jón var ekkfert
snyrtimenni og svo voru hreín-
rsfcu vandræði að gera við leð-
úi-skóiia hans, því Jóh lmýtti
vandle'ga upp á alla þvengiy
svo þegar skórnir varpslitr.uðu,
var ómögulegt að draga þveng-
ina til, enda voru þeir orðnir
ónýtir af hnútunum, svo það
varð að fleygja þeim. Endurtók
þettá sig jafnharðan, hvernig
sem Jón var ávítaður, harin
bara hristi hausinn, dró augað
í pung og sagði: „Eg held maður
verði að hafa það svöna á alla
]:anta.“
á buxurnar sínar, svo ekki færi
allt niður um sig. Blessuð gamla
konan brá við skjótt og tók ineð
sér allt, sem til þurfti að’festa
tölurnai’ á buxnastreng Jóns,
en þegar hún kom niður í kjall-
arann, var Jónsi horfinn. Gekk
hún þá út í dyrnar og kallaði
til hans og spurði, hví hann
hefði ekki getað beðið eftir sér
þessa litlu stund. Kom þá Jón
æðandi og sagði með nokkrum
þjósti, hvort hún héidi, að hann
mætti vera að því að veltast
inni í bæ eins og „hundakúla“
og var hinn versti. Belgdi hann
á sér gúlana og var ærið skringi
legur. Sagði þá amma mín við
hann, að hún hefði aldrei heyrt
svona orðatiltæki, en Jón hristi
höfuðið og sagði: ,,Æ, ég held
ég hafi það nú svona á alla
kanta.“
Næst þegar hann kom upp
til mín, þá sagði ég við hann:
„Jónsi segir æ, æ, æ,
og á sér belgir gúla.
En ekki veltist inni’ í bæ,
eins og hundakúla.“
Hló Jón dátt að þessu og kvað
það stundum við raust.
Vildi ná utan um
Kerlingu.
Einu sinni að vorlagi var Jón
sendur út að sjó, einhverra er-
inda. En þegar hann kom heim
aftur, var hann í mjög góðu
skapi og lék við hvern :;inn
íingup. Var hann þá spurður,
hvað kætti hann svo mjög og
svaraði hann því til, að hann
hefði séð svo Ijómandi fallégan
mann, ao hann minntist ekki
að hafa séð annan fegurri um
æfina. Hann hefði verið „ljós-
lökkur“ á liár og.bjartur í and-
liti eins og stúika. Svo irefði
hann verið svo einstaklégá
kurteis að hann hefði sezt. á
stein og hlustað á aila sína
heimspeki, án þess að gripa
fram í fyrir sér, cða ándmæla
sér hið minnsta; svo hefði hann
staðið u.pp aftur, kvatt, 'sig' og
farið sína leið. Lengi á eftir
þurfti Jón að dast að þessum
.manni.
Einhverju sinni var Jón lát-
inn fylgja manni’ áleiðis tii
Borgarfjarðar upp í svoneíhd
Kækjuskörð. Leið og beið og
ekki kom Jón og var heizt iiald-
ið’, að Jón hefði farið alia leið
til Borgarfjárðar. En þegav
kom fram á kvöldið, kom Jón
og var þá heldur matþurfi. Var
þá íarið að spyrja hann, hvort
hann heíði farið alla leið, eða
Kví hafíh hefði verið svo langi,
hvað hefði dvalið hann o. s. frv.
Þegar hann var búinn að borða,
leysti hann frá skjóðunni: Hanu
hafði fylgt manninum upp í
Skörð, eins og' til stóð, en síðan
hafi hánn dottið í hug, að fara
inn í Kerlingardal og heimsækja
Karl og Kerlingu, en það voru
hraundrang'ar í dalnum. Spurði
þá einhver, hvað í ósköpunum
hann hefði verið að vilja þang-
að. Jú, Jón hafði aðeins ætlað
að vita, hvort hann næði utan
um Kerlinguna, og var hlegið
dátt að þessu ferðáíagi hans.1'
Töluslit op: „Vitlausi Jón.“
inuidakúln. , Einhverju sinni spurði ég Jón
Jón.var reglulegur böðull og hvaða einkunn hann gæfi mér
sléit íöluí naf jafnharðan af föt- fr'á héimspekilegu sjónarmiði
tira sínurn. Einhverju sinni kom séð. „Þú ert hrutmanneskja,“
liann inn í dyrnar niðri og grenj' svaraði hann ög var fljótmælt-
aði til ömrnu minnar að hann: ur. ,,Á hverju byggir þú það?“
þyrftí ?ð fá • axlabandahnaopa 1 spurði ég forviða. „Þú ert fædd
1 nóvember og þá eru hrútar
teknir inn.“ Meira fékk ég ekki.
Einhverju sinni frétti Jón, að
fáviti hef ði verið tékinn á næsta
bæ. Var það nafni hans. Beidd-
ist þá Jón heimspekingur að
mega heimsækja þenna nafna
sinn. Fékk hann leyfi til þess,
og þegar þeir hittust, fór Jón
að prédika af öllum mætti heim
speki sína, en nafni hans hlust-
aði á hann, hallaði undir flatt
og jánkaði við og við. Svo þegar
Jón kom heim aftur sagði hann,
að nafni hans væri enginn fá-
viti, heldur allra mesti skýr-
leiksmaður. Heilaga einfeldni!
Seinna fréttum við það, að Jón
fáviti kallaði nafna sinn aldrei
annað en „Vitlausa Jón“ (ö,
skálkurinn. Hann hafði rnikið'
hrekkjavit).
Eg veit ekki, hvenær Jón fékk
þá flugu í höfuðið, að hann
væri heimspekingur af guðs
náð og náttúrunnar, eins og
hann orðaði það, „því ég hef
ekkert lært,“ bætti hann viö.
En hann var ekki farinn a'ð tala
um það, þegar hann dvaldi á
Dvergasteini, sem mun hafa ver
ið frá 1910—’12. Þá var hann
bara Jón „alkantaði“ og „Hnúta
Jón“. Jón mundi alla mögulega
mánaðardaga og meira að segja,
hvað hafði verið borðað þennaa
og þennan dag'inn hitt eða þetta
árið, og svo ýmislegt fleira, sem
skeð hefði, eins og lýkum læt-
ur. Seinni part vetrar kom hann
upp til mín og sagði: „Ja, nú
ber páskana upp á sama mán-
aðardag og 1920, þegar við
Baldvin fórum ofan að Sævar-
enda með Litla-koll og Hnííi'i-
koll og Jón Eyjólfsson stóð á
bakkanum, en Baldvin hló að'
mér.“ Eg botnaði vitanlega
ekkert í þessari klausu og fór
að spyrja afa minn, hvort hann
myndi nokliuð eftir þessu fei'ða-
lagi.
Barátta við
bolakálfa.
Jú, hann hélt það nú. os
fór að skellihlæja. Svo. fór ég'.
að spyrja nánar. og. sagði afi
þá, að hann myndi nú leng-st
muna ferðina þá og sagðist hon-
um svo frá: „Sævarendi vai- í
eyði það vor, svo mér datt i
hug að beita tveim bolakálium
á túnið. Lögðum við Jón af
stað með þá og teymdi Jón ann-
an þeirra, en hann var kargur
og vildi ekki ganga. En þá kom
hinn íil hjálpar og brá sér á
bak. Tök þá Kollur til fótanna,
svo Jón hafði náumast við hon-
unx, en Hhífill valt af baki. —
Stangaði þá Kollur sem fyrr og
er ekki að orðleng.ja það, að
svcna gekk það alla leiðina og
var ég nærri orðinn máttlaus
af hlátri. En þegar ofan að ánni
kom, teymdi Jón Koil ut í miðja
á og sleppti lionum þar. En Koil
ur ætlaði óðar að sama landi
aftur. Reiddist þá Jón og kaf-
aði til botns í ánni til þess að
ná í steina og kasta í tuddana.
Var hann svo ákafur, að hann
skeytti því ekki, þó hann vökn-
aði upp fyrir haus. En ég stóð
á bakkanum og veltist um í
hlátri, en það er satt sem hasm
sagði að Jón Eyjólfsson stóð. á
hinum bakkanum, því hann vav
að koma að sunnan.”
Ef einhver ký-rin beiddí, þá
bragðaði Jón aldrei mjólk og'
væri honum boðin hún, þá var'ö
hann fokvondur og sagðist ekki
viija sjá „yxnamjólk“, því þáð
væri aldrei að vita, hvaða á-
hríf hún gæti haft. Var alveg
sama, þó mjólkin væri flóuð,
hann leit. ekki við henni, þó
honum væri- sagt, að þetta væri
úr amiari kú, hann lét sig eigi
ao" heldur;
Vinur ungu
kynslóðarinnar.
Þótt Jón væri ærið skrítinn
náungi, þá eignaðist hann þó
marga vini og ekki hvað sízt
rneðal unga fólksins. Kom það
oft fyrir að ærið hávaðasamt
var í kringum Jón. En ef ein-
hver af eldra fólkinu ætlaði að
hasta á krakkana, þá varð Jón
hinn reiðasti og bar í bætifláka
fyrir þau sem bezt hann gat.
Hélt hann að þau hefðu ekki
nema gott af því, að heyra heim
speki sína.
Einu sinni fengum við hann
til þess að koma út' í hraun-
kirkjuna okkar á sunnudegi
til þess að prédika fyrir okkur.
Átti hann að vera presturinn.
Lögðum við svo af stað ríðandi
á prikum og hrossleggjum og
komst’ Jón ekki hjá því að riða
á broddstaf í broddi fylkingar.
En þega-r til „kirkjunnar" kom:
stillti hann sér upp. við bergið
og hélt yfir: okkur þrumandi
lieimspekiræou og hefði ég gam
an af að’ fyrirhitta þá mann-
eskju, sem hefoi skilið þá ræðu
til'hlítar. Síðan söng;hann með
okkur „sálmana“ okkar, en
það voru ættjarðarljóð og lof-
gjörð tii sólarinnar og sveitar-
innar. Fór þetta allt vel og skipu
lega fuam, eins og vera ber í
hverri kirkju. Okkur datt ekki
í hug að hlæja að honum Joni,
þrátt fyrir það, þó við værum
hafa vildi, því Jón var sann-
kallaður postvúi.
En hann varlíka Hnúta-Jón,
því um kveldið var borðinn
eins rammhnýttur og hugsast
gat.
Eins og að líkindum lætur
voru þetta nokkrir vinir Jóns,
sem fundu upp á þessu, en eng-
inn Rex. Þeir gerðu það til þess
að gleðja hann og sannarlega
tókst þeim það, því Jón bar
orðuna sína bæði í kirkju og
á mannfundum, og aldrei fór
hann svo að heiman að hann
bæri hana ekki, en hann vann
ekki með hana; til þess var
hún of heilög. Nú voru nokkrir,
sem sögðu að það væri synd og
skömm að vera að spila þetta
með karlfuglinn, en ég segi:
nei. Þeir gátu ekki gert nokk-
urn skapaðan hlut, sem gladdi
hann jafn hjartanlega. Aðrir
sögðu að það væri nær að reyna
að hafa lvann ofan af þessari
vitleysu í stað þess að stæla
hann upp í henni. En Jón var
Jón og heimspekin var hans
dýrasta hnoss. Það var eklti á
nokkurs manns færi að hafa
hann ofan af þessu. Því meira
sem honum var andmælt, þess
sterkari varð hann í trú sinni..
Og hví skyldi líka ræna hann
svo skrítimí og skemmtilegur?
Nei, það hefði v-eriS synd.
¥ildi vera hreinn
á k-roppnum.
Jón var góður bæði við menn
og skepnur, en það var ekki
hægt að segja, að mennirnir
hefðu ætíð verið honum góðir.
Eg held að blómaskeið æfi sinri-
ar hafi hann lifað í Stakkahlíð
ærslubelgir. Mér verður þ.etta^ og Dvergasteini, því þar var
svo minnisstætt af því, aS þetta \ haml þh vei hirtur, en á báða
var i seinasta skipti, sem ég
kom-í hraunkirkjuna mína, þar
sem ég hafði verið „prestur“
sjálf árum saman.
staðina kom hann grár af ó-
værð og' þar á ofan hafði verið
stblið af honum margra ára
kaupi hans. En Jón vildi vera
Einu sinni bari svo til, að Jón i hreinn á kroppnum og það var
fékk stórt bréf í pósti og dálít-| gott að haldá honum hreirium,
inn pappakassa með. Þetta- var; sagði amma mín. Og' í Stakka-
mjög óvanalegt og vorum við j hllð hafði hann alltaf næga á-
því öll forvitin að vita, hvað heyrendur, en það var honum
það væri, sem Jónsi fengi. Fyrs-t. 'svo mikils virði. Þar eignað-ist
var bréfið skorið upp og hafði
það að geyma skrautritað skjal,.
þar sem Jón var særndur heið-
ursorðu náttúru-heimspekinga
af einhverjum Rex með óskilj-
anlegri undirslcýift og flúri. Og
hamingjan góða! hvað liánn Jón
var glaður. Eg er viss um, að
hann líka marga. vini. Eg held,
a’ð’ Jón hafi verið 10 ár í Stakka
hlíð, frá 1919 til 1929, en þá
fór hann að . Dallandsparti í
Húsavík eýstra, Alltaf þegar ég
skrifaði heim frá Danmörku,
bað ég ömmu að bera honum
kveðju mína. Hún gerði það, en
þó hann hcfði íundið gullnámu, l þá laut Jón höfði og sagði: „Æ,
hefði gleði hans ekki verið j guð blessi hana, ætli danskur-
j meiri. Og svo var orðan: Þrír , inn sé nú nógu góður við hana.“
; glófægðir koparskiidingar., —; Til hvers hef ég ver-
1 Fimmeyringur efst, tíeyringur j ið að skrifa þennan þátt?
og neðst einseyringur. Og moð Því er fljótsvarað. Eins
þessu var þrílit borðalykkja iu’, og ég sagði áður, var Jón
íslenzku fánaliturmm. Skilding- sannur posftuli, því hann vildi
arnir voru gegnum-bora'ðir og breiða út kenningu sína og ég
samtengdir. Þetta var allra fal- j véit, að ériginn verður jafn-
legasta orða og var JÓn ekki glaður og Jón, ef hann er á lífi
lengi að festa liana á brjóstið j og' fengi að sjá eða heyra þenna
á sparifötunum sínurn, vinsti’a ' þátt.
megin. Sagði hann, að loksins I Nú munu margir spyrja,
hefði hann fengið það staðfest. j hvort mér hefði ekki mátt
að hann væri heimspekingur j standa alveg á sama um það,
af guðs náð og náttúrunnar og
væri þetta sin önnur staðfesí-
ing, en svo nefndi hann ferm-
inguna. Væri þessi eitthvað
betri en liin, því presturinn
hefði hreint og b.eint kaldhamr-
að kristindóminn inh í hausian
á sér, en hann hefði ekki verið
sérlegahrifinn af því hann hefði
svo sem vitað, að æfi sín myndi
j helzt fara í það, að moka flór
og hirða beljur. Sýndi hann
hvað hann Jón segði: Nei, það
var víst engin kveðja að heim-
an, sem vermdi hjarta mitt jafn
innilega og einmitt kveðjan
hans Jóns. Ef ég hefði verið
prestur og átt að standa yí'ir
moldum Jóns heimspekings, þa
myndi ég hafa valið mér að
texta þessi orð úr fjallræðunni:
„Sælir eru fátækir í aridá, því
að þeirra er himnaríki.“
Guð blessi hann Jón heim-
; þéssi gersemi hvérjum manni og' speking, hvort sem hann er iíft
i hélt ræðustúf fyrir hvern sem | eða liðinn. -