Vísir - 24.12.1953, Blaðsíða 7

JÓLABLAÐ VÍSIS
7
i i° þveran Vatna
jökul f jrir hálfri öld.
Því munu fæstir trúa, að
nokkur.hluti Evrópu væri enn
ókannaður við upphaf 20. ald-
arinnar: meira að segja þekktir
landfræðingar skopuðust að
'slíkri „fjarstæðu". En samt er
það staðreynd, að þar til síð-
asta sumar') var um fjögur
þúsund enskra fermílna land-
svæði- landabréfateiknurum
hreinasta ráðgáta. Það kom i
hlut okkar f.erðálanganna að.
leysa þessa gátu — að minnsta
kosti að nokkru Ieyti.
Flestir hugsá sér ísland —
ef þeir hugsa þá nokkuð um
það — litla eyju í efra vinsíra
.horni Evrópu og auðvitað þak-
ið snjó og is mestan hluta árs-
ins. í huga þeirra skýtur upp
þokukenndum hugmyndum af
Heklu, goshverum, litlurn hest-
um, mosa, sóleyjum, og hjá ein-
stóika manni. af fórnsögunum og
hr. Hall Caine. Þeir verða
undrandi -7- Vægast sagt — ex
þeim er sagt að Island sé næst-
,um fjórðungi stærra en íi’Iand,
að þjóð sú er þar búi tali sína
eigin tungu og eigi merkilegar
bókmenntir og meira en þúsund
ára skráða sögu; að Hekla sé
aðeins. ein margra jarðelda-
■stöðva eyjunnar; að þar séu ár,
■sem flýtjí meira vatn til sjáv-
ar en Hudspnfljótið og áð jökl-
ar Alpanná séu eins og dverg-
ar hjá jöklum.íslands. Það var
hans um ísland sagði, í svari
við fyrirspurn okkar, að „hver,
sem reynir að ferðast yfir snjó-
breiður. jökulsins, á á hættu
að fyrirgera .lífi sínu“ og að
„þetta hljóti að vera óskemmti-
legasta ferðalag í heimi." Það
er ekki nema sanngjarnt að
taka fram, að hr. Sigurðsson var
meðal hinna fyrstu til að óska
okkur til hamingju, þegar við
birtumst i Reykjavík að end-
aðri ferð okkar.
1, ágúst 1904 stigum við í
land á Fáskrúðsfifði, á austan-
verðu landinu. Þessi höfn, eða
réttaza viðkomústaður, er
dreifð þyrping lítilla timbur-
húsa, þakinna bárujárni. Þar er
sjúkrahús, sem Frakkar hafa
byggt fyrir fiskimenn sína, er
sjó sækja við strendur íslands,
lítil „bittera“gerð, pósthús og
tvær smáverzlanir, er allt ber
blæ og ilm fiskfrarhleiðslunnar
á staðnum. Þegar hingað var
komið, tók hr. Friðgeirsson, af-
greiðslumaður gufuskipáfélags-
ins og verzlunarstjóri aðal-
verzlunarinnar, okkur að sér
og aðstoðaði ökkur við að ráoa
fylgdarmann og hesta, og
néyddi okkur að ’síðusfu ljúf-
mannlega til að njóta géstrisni
sinnar. Um kvöldið vísaði hann
okkur á góðan tjaldstað — þvi
við höfðum ákvéðið að venja
okkur strax við tjaldvistina
einasti hæfileiki hans til starf-
ans. Fyrsta daginn reið Magnús
fremstur og teymdi fremsta
áburðarhestinn, en hinir voru
festir aftan í hann með taurn,
sem brugðið var yfir klakk á
mi&jum klifsÖðlinum á hest-
inum fyrir framan; við .rákum
svo lestina. Við hver hundrað
skref eða svo stanzaði einhver
hestanna til að líta í kringum
sig og kippti um leið taumnum
upp af klakknum. Svo labbaði
hann að næsta. grasbletti og
fór að bíta. Magnús kastaði sér
í flýti af baki, til.að elta bykkj-
una og kom henni aftur í
lestina. En á meðan hann var
að snúast i þessu, fóru hinir
inn voru í, en var aldrei á-
nægður með sitt hlutskiþti.
Sjálfsagt tuttugu sinnum á dag
fór sleðinn að hallast og byrj-
aði að dragast með jörðinni, og
Magnús varð að fara af baki
og laga klyfjarnar. Af pessum
sökum varð för okkar ekki
með neinum skjótleik, — hrað-
fimm kílómetrum á klukku-
stund, og hlýtur venjulega að
hafa verið miklu minni. Fjar-
lægðin frá Fáskrúðsfrrði að
jöklinum er um 65 kílómetrar
í beina fluglínú. Eftir þeim
krókaleiðum, -sem við fórum,
varð vegalengdin meira en
160 km., og við vorum fimm
daga á leiðinni.
Tjaldið grafið úr fönn eftir hríðarveður á Vatnajökli.
íslandi. Sumstaðar voru trén
næstum því fimmtán feta há,
og við sáum í bæ, sem við
komum á, mynd af einu, sem
var sjálfsagt tíu fetum hærra.
Til þess að flýta þessum
hluta ferðar okkar — sem við
vorum mjög farnir að þrá að
tæki enda — reyndist nauðsyn-
legt að ráða annan fylgdar-
mann, því Magnús rataði nú
ekki lengra. Þessi nýi vinur
okkar og félagi var útilégu-
mannslegur og svakafenginn
náungi að sjá, en harin let
fljótt til sín taka um stjórri
ferðarinnar. Hann fylgdi okk-
ur upp í fjöllin, langt upp fvrir
hina sti’aumhörðu Jökulsá, i
regni og þoku, að leitarmanria-
kofa, sem við sváfum í uni
nóttina. Þar rétt hjá var lítili
hver, sem kom sér ágætlega.
Vatnið var það heitt, að að-
eins þurfti að snerpa á því í
teið, en til uppþvotta var það
alveg hæfilegt. Við vorurn að
óska þess að við gætum tekið
hverkýlið með okkur á jökul-
férðinni — það hefði ekki verið
ónýtt.
Við vorum snemma á fótum
næsta morgun af bráðlætinu að
sjá Vatnajökul sem fyrst. Þok-
an var enn á og súldin olri
okkur óþægindum á íerðinni.
Áfram héldum við samt með-
fram rótum Snæfells, sem sást
Dirfskuför tveggja erlendra ferðalanga, er fyrir fyrithyggju og góSan útbúnað tókst giftusamlega. — Þessi
yfirlætislausa frásögn hefur aldrei fyrr birzt á íslenzku, og má furðulegt heita, því margt hefur verið birt af
því tagi, sem er.fjarri því að vera eins merkilegt. — En hún er nú víst óvíða til.
einn þessara risajökla —
■Vatnajökull —■ sem höfundarn-
ir ferðuðust yfir síðasta sum-
ar. Þrjátíu árum áður fór landi
okkar einn, hr. Watts, yfir
jökulinn frá suðri til norðurs,
styrztu leiðina, en upplýsingar
þær, er bók hans gefur, eru
bæði fáar og villandi. Ennfrem-
•ur sagði hans hágöfgi hr.
Bryce éinu siniii, að enginn
mundi nokkru sinni fara yfir
-jökulinn frá austri til vesturs
.— svo við ákváðum að reyna
■það.
„Oskemmtilegasta
ferðalag í héimi.“
Vinir okkar sögðu okkur, að
það væri fui’ðuleg notkun
sumarfrísins, að stritast við að
di-aga sleða mílu eftir mílu yf-
ir ókannaðar snjóbreiður, að
leggja á sig erfiðleika, mann-
raunir og lífshættu aðeins af
því að enginn hafði áður farið
þessa leið. Okkur var spáð ótal
óhöppum, allt frá algerri mis-
heppnun ferðarinnar, að kaldri,
óþekktri gröf áhjarnbreiðu jök-
vxlsins. Meira að segja hr. Sig-
urðsson,*) hinn kunni fylgdar-
maður og förunautur Dr. Thor-
oddsens á könnunarferðum
" ) Ferð þessi er farinn sum-
arið 1904.
*)Ögmundur Sigurðsson,
skólastjóri. — Þýð.
— en hann leyfði okkur ekki
að taka á okkur náðir án kvöld-
verðar. Daginn eftir hélt hann
áfram að aðstoða okkur, og við
komumst reyndar af stað um
hádegi, aðeins sólarhring eftir
að við stigum á land.
Erfiðleikar með
hestana.
Til að sjá var lest okkar
víst hi-eint ekki svo óvirðuleg.
Við höfðum átta hesta — einn
fyrir fylgdarmanninn, sinn
fyrir hvorn okkar, þrjá fyrir
farangurinn og tvo lausahesta.
Fylgdarmaður okkar var kur-
teis drengur, seytján ára gam-
all; af nafni hans gátum við
aðeins borið fram „Magnús“.
Hann talaði séi’lega fallega
ensku, og það var, eftir því
sem við komumst næst, hinix
fimm á stjá sinn að hverjum
grastotta og báru litla virðingu
fyrir svipum okkar eða and-
mælum á ei’lendu máli. Þegar
Magnús var búinn að smala
þeim aftur og setja taumana
á klakkana, fór hann á bak,
og allt gekk vel í fjórðung
stundar eða svo, en síðan hófst
sami leikui’inn aftur.
Farangur okkar, að skíðun-
um undanteknum, var settur 1
vatnshelda poka; voru tveir
þeirra hæfilegar klyfjar. Að
eins einn hestanna fældist ekki
þær klyfjar sem skíðin og sleð-
Um stærsta skóg á
Islandi.
Annan dag ferðarinnar hætti
Magnús við að teyma hestana,
því hann sagði að þeir færu
hraðara, ef þeir væru reknir.
Vissulega gerðu þeir það, en
bara í öfugar áttir, og við vor-
um mestallan tímann að eltast
við þá og koma þeim á götuna.
Þetta var erfitt og ergjandi
verk, og okkur virtist, ef til vill
talsvert af þessum orsökum,
land það er við fói’unv um,
hrjóstugt og ljótt. Neðri hluti
hlíðanna var þakinn lyngi, viði
og fjalldrapa, en hið efra voru
aðeins skriður og urðir, gráar
og grettnar. Dalirnir voru
endalaus flæmi grýtts haglend-
is, og við og við með löngu
millibili, sást einstaka bær —
samanhrúgað bákn með veggj-
um úr torfi og grjóti og upp-
mjóum grasþökum og í þessu
miðju ljótur vanskapnaður úr
timbri og bárujárni. Framan
við bæjai’húsin var oftast
kartöflu- og í’ófnagarður — og
illgresi. Allt bar þetta svip
eymdar og vesaldóms.
Leiðin var samt ekki öll þessu
lík. Á þriðja degi komunv við
„niður“ að Lagarfljóti, löngu,
mjóu vatni, sem nær næstum
því út að sjó. Við riðum upp
eystri bakka fljótsins í tvo
tíma eða lengur og fórum fcá
gegnunx stærsta „skóginn“ á
ekki fyrir þokunni. Um há-
degið fór þokan að hækka og
við fórum að sjá í kringum
okkur. Beirit framundan okkur
sáum við hvítgrátt flæmi, sem
helzt liktist skýi. Við riðum
áfram talsverðan tíma og vor-
um að furða okkur á þessu ein-
kenriilega skýi, þar til okkur
varð allt í einu Ijóst, að þetta
var jökulbi-eiða, því undan sín-
um streymdu mai’gar leirlitað-
ar jökulkvíslar — upptöku-
kvíslar Jökulsár.
Bráðlega komum við að
öðrum steinkofa, minni en
þeirn fyrri. Þarna tókum við
af hestunum og áðunx í tvo
klukkutíma. Það fór að kalda
og stóð af jöklinum, og hvarf
þokan þá fljótlega, sást þá
jökulskinn er næstur var,
greinilega, og teygði sig niður
frá hjarnbi’eiðum hájökulsins,
er blikuðu í sólskini. Eftir-
vænting okkar var mikil, er
við störðum á þessa sýn, þvi
nú átti brátt að sjást, hvort
fært yrði að hefja leiðangurinn
eða ekki. Enginn ferðamaður,
sem við þekktum til, hafði áður
ferðazt um þessar slóðir nema
Burton, er farið hafði snögga
ferð til Snæfells, sem gnæfði
þai-na yfir okkur. Upplýsing-
ar hans frá þessai’i ferð voru
litlar en hughreystandi, það
sem þær ná; okkur í’eyndusi
þær síðar ónákvæmar. Flestir